Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
ой-пікірдің маркстік-лениндік ілім- нің әдебиет туралы саясаты мен әдіснамасын меңгере бастау жо- лындағы шешуші қадам болғанын байқаймыз. Оны кітапқа жазған алғы сөзде М. Жолдыбаев: «Бұл кітап сыннан өтіп, «сымға тартқан күміс- тей» жұмырланып шыққан «әдебиет тарихы» емес, әлінше марксшілдік талдау көрген, Маркс-Ленин жолына дәлдестірілген, затшыл диалектика әдісімен жиналған қазақ әдебиетінің тарихының материалдары. Дегенмен кітап қазақ әдебиеті тарихына құрал бола алады», –деп атап та көрсеткен [37, 5]. С. Сейфуллиннің «Қазақ әде- бие тін» және осы 1930 жылдардың басынан бастап маркстік-лениндік әдіснамаға сүйене отырылып жа- зылған зерттеу еңбектер мен ма- қалаларды сөз еткенде, басын ашып алатын бір мәселе бар. Осы жыл- дардан бастап ұлттық әдеби-тарихи және әдеби-теориялық бағыттағы ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірде маркс- тік-лениндік әдіснаманың әде биет - тің партиялығы, таптығы және ха- лықтығы принциптері берік орын тепті. Әдеби мұраны еңбекші тап мүддесі тұрғысынан бағалау қолға алынды және ол жалғыз қазақ әде- биет тануы мен сынында ғана емес, бүкілодақтық деңгейде жүрді. Сон- дықтан ол жаман-жақсы болсын ұлттық әдебиеттануымыздың туу, даму жолында басшылыққа алын- ды. Кеңес дәуіріндегі көркем әде- биет тің өркендеуі мен ғылыми-зерт- теу жұмысының маркстік-ле ниндік ілімнің қағидалары шең берінен шы ғармай, идеологияға бағын дыр- ғанмен, оның әдебиет пен ғы лым- ның дамуына қосқан үлесін жоққа шығаруға болмайды. Сондық тан фольклордың таптық принцип тұр- ғысынан зерттелуіне жалғыз Сә кен кінәлі емес. Әрі-беріден соң «ұлт- шыл» атанған арыстарымыз ай да лып кетіп, кеше ғана оларға қар сы шы- ғып жүргендер зерттеу жұ мысымен айналысудан қорқып бұғып қалған кезінде, бұл жол ды ре волюционер С. Сейфуллиннің бас тауы да заңды. «Ұлтшылдар» жаз ғандықтан бүкіл оқулық пен оқу құралдарын пайда- лануға тыйым салынып, мектептер, орта және жо ғары оқу орындары оқулықсыз қалған уақытта С. Сей - фуллиннің бұл іске көшбасшы бо- луының өзі ерлік. Себебі, Голо ще- киннің қазақ интеллигенция сын бір-біріне айдап салып, жік-жік ке бөліп тастағандағы «сей фуллин - щинаның» салқыны әлі айыға қоймағанды. Басқалар секілді пар тия саясатына жағыну үшін «тұр пайы социологизмнің» сойылын соғып жү- ре беруге Сәкеннің азаматтық ары мен халық алдындағы парызы жібер- меген деп ұғыну керек. Фольклор мен әдебиет тарихын маркстік-лениндік әдіснамаға сай зерттеу Сәкеннің «Қазақ әдебиеті» Ре по зи то ри й К ар ГУ |