Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
мабаев творчествосының дұрыс не қате бағалануында емес. Бұл жерде мәселе – әдебиеттің әдеби-тарихи дамудың өзіндік заңдылықтарын, көр кем творчествоны ғылыми-тео- риялық тұрғыда зерттеуге қазақ әдебиеттану ғылымында мәнді қа- дамның жасалуында. Осы екі ма- қала қазақ әдебиеттану ғылымын маркстік-лениндік әдіснама негі- зін де болса да Чернышевский, Бе- линский, Луначарскийлердің сали- қалы ойларымен байытуға ұмты- лып, әдеби-тарихи бағыттағы ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірдің тео- риялық деңгейін көтере түсті. Ал практикалық мәніне келсек, сын мен зерттеуде сыңаржақ солақайшыл- дық пен «тұрпайы социологизмді» қару етіп жүрген ақын-жазушылар, сыншы-әдебиетшілер әлі көп еді. Міне, осылар мен жалпы әдебиет сүйер қауымның әдеби білімін, әсіресе классикалық мұраны танып- білуге деген ықыласын көтерудегі маңызын атап айтқан жөн. Осындай кезеңде ғылыми-зерт- теушілік ой-пікір қазақ әдебиетін басқа халықтарға да танытып қалуға ұмтылыс жасады. 1928 жылы Мо- сквадан шыққан «Жас Қазақстан» (Молодой Казахстан) деп аталатын әдеби жинақ осы мақсатта жарық көрді. Оны құрастырып, орыс тіліне аударған және әдеби-тарихи шолу мәніндегі алғы сөз жазған Смағұл Садуақасов еді. Алғы сөзде ауыз әдебиетін, жазба әдебиеттің өткен жолы мен бүгінгісін тарихи тұрғыда таныстыруы ғылыми-зерттеушілік мән берген. Көлемі шағын болса да алғы сөздің біз үшін маңыздылы- ғы – онда сөз болған ақын-жазушы- лар шығармашылығын сөз еткен- де, сол кездегі қате теориялардың бағытындағы көзқарастағы пікірдің орын алмауында. Алғы сөз жаз- ба әдебиеттің негізін салушы деп Абайды таныстыра келе, оның ақын- дық дәстүрін жалғастырушылар ре- тінде Ахмет Байтұрсынұлы, М. Жұ - мабайұлы, М. Дулатұлы, Ғ. Қараш ұлы, С. Торайғырұлы, Б. Күлей ұлының шығармашылығына тоқталып өткен. Қазақ әдебиетін өркендету жолын- да жемісті еңбек етіп жүргендер деп жинаққа шығармалары топтас- тырылған М. Әуезов, Б. Майлин, Ж. Аймауытовтарды көрсетеді. Не- гізінен алғы сөзде, автордың 1919 жы лы жарияланған «Қазақ әдебиеті очеркіндегі» ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің жобасы сақталынған. Қазақ әдебиеті тарихын әдеби шо лу түрінде болса да таныстырған осы алғы сөз – бұл ақын-жазушылар- дың 1929 жылдан бастап шыға бас- таған «Әдебиет энциклопедиясы- ның» І томында да ғылыми дұрыс бағалануына әсер еткені сөзсіз. Алғы сөз бен энциклопедиядағы мақалалар «тұрпайы социологизм» теориясы- ның да, маркстік-лениндік әдіснама- ның ұлтшыл-буржуазияшыл әдебиет Ре по зи то ри й К ар ГУ |