Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
Онда: «Қазақ халқының әдебиет та- рихында әдебиеттану ғылымының тарихы әзірге қысқа. Бұл – жас ғы- лым. Ол «Әдебиеттік сын», «Қазақ әдебиетінің теориясы», «Қазақ әде- биетінің тарихы» деген салаларға бөлініп, енді ғана дамып келеді. Қа- зақстандағы әдебиеттану ғылымы құрылғанда ол өзінің алғашқы туы- сымен, бүгінге жеткен сатысымен барлық бас-аяғын жинағанда тү- гелімен толық мағынасында Ұлы Қа- зан революциясының жеңісі болды. Октябрьден бұрынғы қазақ тари- хында біз бұл жөнінде өскен ғылым дерлік мардымды мұра алғамыз жоқ. Рас, қазақ халқының революция- дан бұрынғы өрнектерін жинауда және оларды баспасөз жүзінде жа- риялауда, онан соң ең алғаш тү- сініктер беруде қызмет еткен орыс ғалымдарының еңбектерін ұмыт- паймыз. Орыс мектебінен, орыс мә- дениетінен тәрбие алып қазақ ес- кілігін зерттеген Шоқан, Әубәкір, Ыбырай сияқты оқымыстылардың еткен еңбегін бағалаймыз. Бірақ олар дың көп жылдар жасаған пай- далы әрекеттері нағыз әдебиеттану ғылымының өзін тудырған жоқ-ты. Олардың тексеру, зерттеулері бастау- ыш дәрежеден болса да, қалыптас қан «Әдебиет теориясы», «Әдебиет та- рихы» болып, тым құрыса орта мек- теп оқу құралы есебінде де тарихқа кірген жоқ-ты», – деп атап көрсете келіп: «Қазақ әдебиетінің тарихы мен әдебиеттану дүниесі бізде орта мек- тепте оқу құралын жасаудан туды» деген қорытындыға келеді. Ал профессор Р. Бердібаев: «20-30 жылдардағы әдебиетті зерттеуші лік саласында атқарылған жұмыстар әр алуан. Қазақстанда бастауыш орта- лау және орта мектептердің көбеюі, жоғары оқу орындарында тіл, әде биет факультеттерінің ашылуы, әде биет- тің тұрақты хрестоматиялары мен оқулықтарын қажет етті. Оқулық- тар, хрестоматиялар жасауға жазу- шылар, сыншылар қызу атсалысты. Соның арқасында көптеген кітаптар жарыққа шықты. Әдебиет тарихы- ның түрлі мәселелеріне белгілі анық- тық, жүйелілік енгізілді. Фольклор- дың, ертедегі жазба жәдігерлердің, совет жазушыларының шығармала- рына сын баға берілді, әдебиеттану ғылыми қалыпқа түсті», – деп жаза- ды [47,187]. Осы жоғарыдағы ғалымдардың пікіріне сүйене отырып, қазақ әде- биеттану ғылымы оқулық, хресто- матияны жасаудан бастап, нақты ғылыми жолға бет алып, әдебиет тарихын зерттеу мен дәуірге бөлу қолға алынды деген қорытындыға келеміз. Сонымен қатар, бұл оқулық, хрестоматияларды орта мектеп пен жоғары оқу орындарына арналған оқу құралдары ғана емес, қазақ әде- биетінің тарихын, теориясын зерт- теген ғылыми еңбектер ретінде де қарастыру қажет деп ойлаймыз. Ре по зи то ри й К ар ГУ |