Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) 3-ТАРАУ. Қазақ әдебиетінің ғылыми тарихын
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
3-ТАРАУ. Қазақ әдебиетінің ғылыми тарихын жасау проблемасы машылығына байланысты, қырғыз эпосы «Манас» туралы, халық поэ- зиясы туралы еңбектерін, Абайдың өлең өнері туралы сыншылдық ой- ларын, Ыбырайдың орыс алфавиті- мен шыққан «Қазақ хрестоматия- сы» атты оқулығы қазақ даласында сыншылдық-эстетикалық, ғылыми- теориялық ойдың оянуы ретінде қарастырады. Ғалым Т. Кәкішев қа- зақ даласында сыншылдық-эстетика- лық ой-пікірдің таралуы туралы айта келіп: «қазақтың сыншылдық ойының алғаш оянып, туа бастау шағында Шоқан, Абай, Ыбырай қо- ғамдық сананың үш мәнді саласы бо йынша ой өрбітті. Ш. Уәлиханов өзінің әдебиет жайындағы ойларын ғылыми арнамен, Ы. Алтынсарин педогогикалық жүйемен баяндаса, А. Құнанбаев эстетикалық таныммен тұ жырымдап отырды», – дейді [46, 50]. Бұл турасында М. Әуезов 1948 жы лы жазған «Қазақ әдебиетінің та- рихын жасау мәселелері» атты ма- қа ласында жан-жақты тоқталған. Қазақ әдебиеттану ғылымында фольклор мен қазақ әдебиеті тари- хының ғылымдық тұрғыдан зерт- телуі, оны дәуірге бөлу, белгілі әде- биет өкілдерінің шығармаларына баға беру, әдебиет тарихынан алатын орнын белгілеу – үлкен проблемалық мәселелердің бірі. Жалпы қазақ әдебиеттану ғылымының тууы, қа- лып тасу туралы азды-көпті пікір айт- қан М. Әуезов, Қ. Жұмалиев, Е. Ыс- майылов, Т. Кәкішев, Р. Бердібаевтар бізде әдебиеттану ғылымы Ұлы Қа- зан революциясынан кейін, яғни 1920-1930 жылдары туа бастады деп санайды. Осы ғалымдар 1917 жыл- ға дейінгі қазақ ауыз әдебиетінің үлгілерін жинап бастырушы фоль- клористер А. Алекторовтың, В. Рад- ловтың, Г. Потаниннің, Ә. Диваев- тың, т.б. еңбектерін қазақтың ұлы ағартушы-демократтары Шоқан Уә ли - ханов, Абай Құнанбаев, Ыбырай Алтынсариннің қазақ әдебиеті жа- йындағы ғылыми теориялық ой- пікір лерін жоққа шығармайды. Әсіресе, Шоқанның халық шығар- Ре по зи то ри й К ар ГУ |