Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
даған «қазақта төңкеріске дейін тап болған жоқ, сондықтан өткендегі мұраның жақсы-жаманы жоқ» де- ген ұғым орын алды. Лекция мен бұл мақалалар әдебиет тарихын ғы- лымдық тұрғыдан зерттеудегі жа- ңаша сипаттағы талпыныстардың бірі еді. Бұл пікірталас ғасыр ба- сынан келе жатқан ғылыми-зерт- теушілік ой-пікір мен маркстік-ле- ниндік ілімнің әдебиеттің тапты ғы, партиялығы, халықтығы туралы қа ғидалары арасындағы күрестің ал ғашқы қақтығысы болатын. Сон- дықтан да аласапыран кезең болса да, әдебиеттің тарихи курсын жа сау мәселесінің ғылыми-зерттеушілік ой-пікірде көрініс табуы, ұлттық әдебиеттану ғылымының туу дәуі- ріне қадам басып, тың ізденістер жасай бастағанын дәлелдейді. Оған кеңес өкіметінің халық арасындағы сауатсыздықты жою, ол үшін мек- тептер ашып, оқу құралдарымен қамтамасыз ету саясатының көмегі тимей қалмады. 1920 жылдары халық арасын- дағы сауатсыздықты жою саясатын қазақ зиялылары қызу қолдады. Бұл жолдағы алғашқы қадам бастауыш дәрежесіндегі мектептерге түрлі әліппе, сауат ашқыш құралдар жасау- дан басталды. А. Байтұрсыновтың «Әліпби» (1921), «Оқу құралы» (1921), «Әліпби. Жаңа құрал» (1926), «Тіл құралы» (1920), Т. Шонанұлы- мен бірігіп жазған «Оқу құралы» (1927), М. Жұмабаевтың 1930 жылға дейін жеті рет басылып шыққан «Са- уатты бол» (1923), Ж. Аймауытовтың «Жаңа ауыл» (1929) атты оқулықтары мен тағы басқалардың оқулық, хре- стоматиялары ұлттық әдебиеттің мектепке жеке пән ретінде жүре бас- тауына жетекші ықпал жасады. Басқа пәндерден де оқу құралдар жазу қолға алынды. Әйтсе де педагогикалық техникумдер мен училищелерде, ха- лық ағарту институттарында әдебиет тарихын оқыту қажеттілігі айқын сезіле бастады. Осы қажеттілік оқу- ағарту, әдебиет саласында жүрген ұлт зиялыларының алдына қазақ әде- биетінің тарихын зерттеу міндетін қойды. Әдебиет оқулығын жасау, оның тарихын зерттеуде осы жоғарғы бас- қыштағы мектептер мен оқу орында- рына қазақ әдебиетінің арнайы түрде оқытылуын қажет еткен уақыт, дәуір талабына үн қосқан М. Әуезов бол- ды. 1924 жылы Семей қаласын дағы қазақша педагогикалық техни кумге әдебиет тарихынан лекция оқи- тын оқытушы іздеген кезде, Семей губерниялық атқару комитеті Ленин- град университетінде оқуда жүрген М. Әуезовті шақыртады. «Әуезов қазақ әдебиетіне қызығуы мен осы саладағы өз бетінше жүргізген зерт- теулері арқылы техникумде қазақ әдебиетін оқытатын бірден-бір кан- дидатура болып табылады» деп атап көрсетілуіне қарағанда, сол кездің Ре по зи то ри й К ар ГУ |