Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
әдебиеті» оқулығында қазақ әде биеті тарихының Бұқар жыраудан ғана бас- талатынын тұжырымдай айтуына мүм кіндік туғызды. Әдебиет туған- мен де, дәуірге бөлу проблемасы ның осылайша қарама-қайшы көзқарас- тар деңгейінде шешілуінің кері әсері болмай қалмады. Қ. Жұмалиевтің дәуірлеген жүйесі кейін концепцияға айналып көп жылдар бойы ұлттық әдебиетіміздің арғы бастауларын зерттеуге тұсау салғаны белгілі. 1940 жылдарда ең құрығанда баста- ма дәрежесінде болса да ғылыми- зерттеушілік ой-пікірдің нысанасы- на айналу мүмкінділігіне ие бола алмаған ХV-ХVІІІ ғасыр әдебиетін зерттеу, «тұрпайы социологизм» да- уылы қайта көтерілген 1950 жылда- ры тіптен де мүмкін болмай қалды. Солай бола тұрған күннің өзінде, 1940-1950 жылдар арасында әдебиет тарихын дәуірлеу мәселесін нақты сөз ете бастаған ғылыми-зерттеушілік ой-пікір, оқу құралдарында әр ғасыр әдебиетіне сай хронологиялық жүйе- де топтастырылған ақын-жазушылар мұрасын жан-жақты тексеру міндетін алға тартты. Әдебиет тарихын зерт- теу мен дәуірлеу мәселесінде оқулық- тар жолбасшылық роль атқарды дей тұрғанымызбен, әр дәуір әдебиетіне сай қарастырылған ақын-жазушылар шығармашылығын монографиялық сипатта зерттеуге сай бағыт-бағдар ғылыми мақалалар мен зерттеулер- де жүзеге асты. Мысалы, төңкеріске дейінгі әдебиеттен Махамбет, Шо- қан, Ыбырай, Абай, Сұлтанмах мұт шығармашылықтарын жан-жақты тек серуге деген ұмтылыс анық көрі- ніс тапты. Олардың шығармала рын жинау, жариялау, кітап етіп басты рып шығару жұмыстары да қызу қолға алынды. Сыншылдық және ғылыми ой- пікірдің өріс алар өзегі болып келген Абай мұрасына жаңаша көзқараста қарау – зерттеу жұмыстарын күр- делендіре, тереңдете түсті. Ол ұлы Абайдың туғанына 95 жыл то- луына байланысты 1940 жылы шы- ғармаларының екі томдық толық жинағының шығуы мен баспасөз бетінде танымдық мәні зор көптеген ғылыми мақалалардың жарияла- нуынан басталды да, іле-шала 100 жыл дық мерей тойына дайындық жұмыстары қызу қолға алынды. Тіл-әдебиет институты Абай өмірі мен шығармашылығын зерттеу жө- нінде 1943 жылы М. Әуезов тің бас тауымен, 1944 жылы Е. Ыс ма- йы ловтың жетекшілігімен екі бір- дей ғылыми экспедиция ұйым дас- тырылды. Жинақталған жаңа де- ректер мен материалдар ақынның ғылыми өмірбаянының толықты- рылған үшінші нұсқасының жазы- луына негіз болса, жаңадан та былған шығармалары 1945 жылғы ака- демиялық жинақтың толық мәнде жарық көруіне көп көмегін тигізді. Ұлы ақын мерейтойының бүкіл Ре по зи то ри й К ар ГУ |