Хрестоматия ежелгі дәуір әдебиеті ббк 84(0)3 е 33 «Қазақ әдебиетінің тарихы»

70. Шығардым. Дүниеде аты қалсын деп.

71. Кітабымды көрген, естіген кісі

72. Шаһымды дұға оқығанда есіне алсын деп.

73. Кейін келген ұрпақтар арасында

74. Оның даңқы аса таңданарлық болсын деп.

75. Оның адамгершілігіне барша көңіл толып,

76. Оның аты жерді жарсын деп.

77. Кітабымды өнегелі нақыл сөздермен ажарладым,

78. Көруші, оқушыға пайдасы болсын деп.

79. Мен мұны шаһыма тарту еттім,

80. Шын пейілімді анық сезсін деп.

82. Уа дос, өзіңді білімдіге жақын тұт.

83. Бақыт жолы білім арқылы білінеді.

84. Білім ал. Бақыт жолын ізде.

85. Білімді кісі қымбат бағалы динар сияқты,

86. Білімсіз надан – құны жоқ бақыр

87. Білімді мен білімсіз қашан тең болып еді.

88. Білімді әйел – ер, надан еркек – әйел.

89. Сүйекке – май, адамға – білім [керек].

90. Ердің көркі – ақыл, сүйектің [көркі] – май.

91. Білімсіз [кісінің] жайы майы жоқ сүйек сияқты.

92. Майы жоқ сүйекке [кім] қол ұсынады.

93. Білім алған ер [халыққа] белгілі болды.

94. Білімсіз тірісінде көрде жатқан өлік сияқты.

95.Білімді адамның (өзі) өлгенмен аты өлмейді.

96. Надан – тірі дегені болмаса, аты өлік.

97. Білімді бір [кісіге] білімсіз мың

98. Тең келе ме? Білімнің теңін теңдей ала ма?

99. Енді ойлап, сынап, байқап көріңіз,

100. Білім сияқты пайдалы өзге не нәрсе бар?

101. Білімнің арқасында ғалым жоғары көтерілді.

102. Білімі жоқ адам төмен құлдырады.

103. Білім ал, салғыртсынбай үйрен, Алланың елшісі:

104. «Білім кімде болса соны ізде», – деді.

130. Әдептіліктің басы – аузын бағу.

131. Тіліңді тарт, тісің сынбасын,

132. Егер [тілің] шыға қалса, тісіңді мықтап

сындырады.

133. Ойланып сөйлеген кісінің сөзі – сөздің асылы,

134. Көп шатып мылжыңдаған тілді алдырмайтын

жау [деп түсін].

135. Беталды сөйлей берме, тіліңді тый.

136. Тіліңнің жүгенсіздігі бір күні басыңа жетеді.

137. Тілін тартпаған кісіні ақылды деуге бола ма?

138. Тіл мен сөздің бостығы талай басты жеді.

139. Адамды тіліңмен өшіктірме. Біліп қой. Тіл

140.Тіл жарасы жазылмайды, оқ жарасы жазылады.

226. Егер сөйлейтін болсаң, біліп сөйле.

227. [Егер] мақтағың келсе, жомарт ерді мақта.

228. Сараңға бөрі сияқтандырып оғыңды кезе.

229. Барлық ел жомарттың жақсылығын айтады,

230. Жомарттық барлық айыптың кірін жуады.

231. Жомарт бол. Саған сөз де, сөгіс те келмейді.

232. Сөз келетін жолды жомарттық тыяды.

233. Жібімейтін көңілді жомарт кісі жібітеді.

234. Қол жетпейтін мұратқа жомарттың қолы жетеді.

235. Сарандықты мадақтайтын тіл бар ма?

236. Жомарттықты әрі зиялы, әрі қарапайым халық

мақтайды.

237. Көрдің бе, жомарт білімді жете меңгерді.

238. Сол үшін малын сатып, мақтау алды.

239. [Жомарттың арқасында] қорғансыздар жақсы

өмір кешті.

240. Дүниеде жақсы ат қалдырып өлді.

241. Сараң арам [жолмен] көп алтын, күміс жинады.

242. Обал арқалап өлді, оның үстіне қарғыс алды.

243. Малын [өзге] кісілер үлесіп алды,

244. Сараңның одан алған үлесі – өкініш.

245. Уа, мал иесі, жомарт, ізгі ер,

246. Құдай саған берген екен, сен де бер.

247. [Байлықты] жинап бермеген кісі – жек

көрінішті әрі жаман атты.

248. Берсең – адал [сонда ғана] қанша жисаң жи.

249. Мінездің жақсысы, әдеттің мінсізі –

250. Біліп қой, жомарттық. Ол – сараңның айнасы.

251. Қолдың бақыттысы – беруші қол.

252. Алған, бірақ бермеген қол – қолдың құтсызы.

253. Сараңдық – емдегенмен жазылмайтын ауру.

254. Беруге [келгенде] сараңның қолы тастай берік

255. Қанша жиғанмен, сараңның көзінің сұқы,

көңілі тоймайды.

256. Ол – малдың құлы, мал – оның билеушісі.

257. Жомарт ер – халықтың құрметтісі.

258. Жомарттық абырой-атағыңды, ажар-көркіңді

арттырады.

259. Адамдардың арасында сүйіспеншілікке бөленгің

келсе,

260. Жомарт бол. Жомарттық сені сүйіспеншілікке

261. Сараң – нағыз ұятсыз. Малдың күзетшісі

262. Жияды. Ішпейді. Жемейді. Тістеп ұстайды.

263. Дос-жаранына сау жүргенде дәм-тұз

татырмайды.

264. Өледі. Қалады. Ақырында дұшпанына

бұйырады.

265. Және бір керекті сөзім бар саған

266. Мен оны айтайын. Құлақ қой.

267. Ол сөз – мынау. Тәкаппарлықты басыңнан

шығарып,

268. Кішіпейілділікті берік ұста. Одан мүлде

айырылма.

269. Тәкаппарлық – барлық елде жеккөрінішті

қылық.

270. Мінездің ең жақсысы – жуас қылық.

272. Ондай адамды халық та, Құдай да сүймейді.

273. [Сараң] барлық жиған-терген дүние мүлкін

274. Пайдаланбады. Өлді. Халін көріңіз.

275. Әйелі басқа бір еркекпен қалып,

276. Өзі [көрде] жатып, [малының] санын береді.

277. Тәкаппар киімін кисең, тез таста!

278. Халыққа көкірегіңді керіп, тіліңді түйреме!

279. Мұсылмандықтың белгісі – көнбістік.

280. Егер мұсылман болғың келсе, көнбісті бол.

281. Көнбісті адамды тәңірі жоғары көтереді,

282. Тәкаппарлық көрсететін адамды төмен

құлдилатады.

283. Ұлықсынба, абайла, ұлық бір Құдай,

284. «Ұлықтық менікі. Сіз иеленбеңіз», – деді [ол].
Пайғамбар, оған Алланың нұры жаусын,

былай деген: «Алла кішіпейілдінің абыройын асырады, тәкаппардың құтын қашырады»
285 (286). Ұлық болуға қол ұсынғаның,

286 (285). Менменсінгенің малға байланысты болса,

287. Малдың пайдасы немене? Жалаңаш өлесің.

288. Кісең де, себетің де, сандығың да бұл дүниеде

қалады.

289. Егер мақтан иесі: «Менің тегім асыл», – десе,

291. Бұл халық бір ата, бір анадан өрбіген,

292. Өте байқап қараса, [бір-бірінен] айырмашылығы

жоқ.

318. Сүйкімді қылық көңілді еріксіз тартады.

319. Бір ерден екінші ердің айырмасы үлкен

320. Бірақ бір қарағанда бәрінің бөркі бірдей.

322. Адамгершілік кімде болса, соны ер деп есепте.

323. Қайырымсыз кісі жеміссіз ағаш сияқты

324. Жеміссіз ағашты кесіп алып өрте.

325. Өзіңе мейірбандык көрсеткен мұсылманға

шапағатты бол

326. Сен де. Ой-дүниеңді мұсылманға бейімде.
Пайғамбар, оған Алланың нұры жаусын,

былай деген: «Алланың әміріне мойын ұсынып,

оның жаратқан пенделеріне шапағатты болу керек».
327. Біреу зәбір-жапа жасаса, қарымына рақат көрсет.

328. [Өйткені] қанды қанмен қанша жусаң

тазармайды.

329. Тәуір асың болса кісіге жегіз!

330. Жарамды киім тапсаң, жалаңашты бүтінде!

331. Ешқашан кісіге азар берме, зорлық-зомбылық

жасама.

332. Егер кісіден өзіңе азар-ахирет келсе, кешір.

334. Мұны жақсылап ұғып ал. Адамгершіліктің басы

– осы.

335. Егер кісіден саған жақсылық келсе,

337. Жазықты кісінің жазығын кешір!

338. Дұшпандықтың тамырын [терең] қаз дағы кесіп

алып аласта!

339. Ашу, кек оты тұтанып жалындаса,

340. Биязылық суын шашып ол отты өшір.

іргетасы сияқты.

342. Немесе қарапайымдылық [жасыл] алқап,

адамгершілік [онда өскен] алқызыл гүл сияқты.

343. Қолыңда бар болса, кемтарға жәрдем бер.

344. Бұл сипатты адамға [әркімдер] азат басын құл

етеді.

345. Уа, дос, үлкендердің абыройын қастерле.

347. Сықақ саған үлкендердің ашуын келтіреді.

348. Кішілерді ыза етеді. Мұны жете біліп ал.

349. Бәле келсе сабыр ет, қуанышын күт.

350. Қуанышын күте тұр, реніш-қайғысын көтеріп.
Алланың сәлемі мынадай: «Алла сабырлықты сүйеді, өйткені әр қасіреттің соңы – қуаныш. Алланың елшісі, оған Алланың нұры жаусын, былай деген: «Жақсылықтан үміт етсең, сабыр ет».
351. Азаптың оты өшеді, табы да кетеді,

352. Сабырлы кісі сауабын ұстап қалады.

353. Ұлықтыққа қолың жетсе, өз [қалпыңнан]

жаңылма.

ұмытпа.

356. Үлкенге-кішіге сыпайы сөйле.

358. Сөзіңді арашала – [сонда] кейін басыңды

арашаламайсың.

359. Мың кісі досың болса – көп көрме,

360. Бір дұшпаның болса – аз деме
Сондықтан пайғамбар, оған Алланың нұры жаусын, былай деген: «Мың дос аз, бір дұшпан көп»
361. Небір ұқыпты ерден бірер мүлт кетеді.

362. Небір асқан өнерде бірер мін болады.

363. Бір айыпқа бола бас кесуші

364. Дүниеде тірі адамсыз қалады.

365. Жақсы ісіңмен [елдің] көңілін алып, өмір кеш,

366. Ақылсыздықтан өзіңді аулақ сал.

367. Іс істесең, ойланып-толғанып істе,

368. Керек пе, керексіз бе, анық біліп [ал].

369. Қайсыбір іс саған бетпе-бет кез боп қалса,

370. Ол істің алды-артын ойла.

371. Сүйінішті [іс] болса, оған кейін көңіл қой.

372. Өкінішті [іс] болса одан бұрынырақ сақтан.

373. Ердің қайыры тектен-текке кетпейді.

374. Жамандық жақсы істің қарымы бола алмайды.

375. Ей, жақсылықтан үміт етуші, өзің жамандық

жасама,

412. Көңілдегі қамың, тіліңдегі сөзің – [мал].

413. Өлесің. [Тірнектеп жиған] малың дүниеде

қалады.

415. Сенің малың – берген, пайдаланылған мал,

416. Қатып ұстап тұрған [малың] – өзіңе қасірет.
Алла тағаланың сәлемі: «Сендегі таусылады, Алланікі мәңгі-бақи».
417. Саған бүгін бұл тіршілік өте тәтті.

418. Ертең артыңа тастап өлгенде ащы болады.

419. Бұл дүниенің рақаты – опасыз рақат.

420. Рақаты аз да, азары көбірек.

421. Бал қайда болса, сол жерде арасы бар,

422. Бал жемей тұрып, араның зәрін байқап көр.

423. Өнерлі [кісіге] дүние опасызырақ.

424. Өнерсізге бұдан жәбір азырақ.

425. Өнер арқылы дәулеттің келуі

426. Мүмкін емес. Қиындық атаулының ең қиыны

[осы].

427. Бұл дүниеге өнерпаз не жазды?

429. Арамдарды көтеріп, адалды [аяқтан] шалып,

430. Құтсыз дүшпан дүние алжып қартайған ба?

431. Ей, дүние туралы үкім айтушы!

432. Бұдан жиреніп және оны бірер мақтаушы!

433. [Біліп қой]. Әрбір болған іс Алланың бұйрығы

бойынша болады.

434. Кім [мұратқа] жетсе, оның әмірі бойынша

жетеді.

435. Дүниені бұлайша кейіп сөгудің не керегі бар?

437. Аяққа тікен де бұйрықпенен кіреді.

438. Қаза келсе, елік тұзаққа ілінеді.

439. Барлық болған нәрсе бұйрықпен болады.

440. Ақылсыз кісі оны себептен көреді.

441. Қаза жетсе әуеде ұшқан құстар

442. Қолдың қарына қонады, өзі торға түседі.

443. Қаза келсе жүйрік те ұра жүгірмейді.

444. Бұйрық қайтпайтын қатты садақ құрады.

445. Саған реніш, оған қазына берген – Құдай

446. Ей, ренжіп-қамығушы, [бостан-босқа] күнәлі

болма!

«Бақырғани кітабы» революцияға дейін Қазанда бірнеше рет басылып шыққан. Одан кейінгі кездерде жарық көрмеген. Төмендегі текст Қазан баспасынан шыққан нұсқадан («Бақырғани кітабы». – Қазан, 1897 ж.) аударылды.

1

Хақ қуллуғын тилайүрсән

Өзүң отдин йулайүрсән

Сахар турмақны ’адат қыл

Сахар турғанлар ер болды

Илаһидин үлүш алды

Айа ғафил сеңа нулди

Сахар турмақны ’адат қыл

Сахар турмай ишиң битмаз

Бу қул мақсудыға йетмаз

Сахар уйқусы суд етмас

Сахар турмақны ’адат қыл

Сахарда айса бир аллаһ

Иуйар йүз мың күнаһ уа аллаһ

Қылурсән та ’атың дилхаһ

Сахар турмақны ’адат кыл

Сахардағы бир астағфар

Күнинда йүз айғунча уар

Қулақ салғыл бунға ай йар

Сахар турмақны ’адат қыл

Сахар турғач таһарат қыл

Ғамы гөр қыйамат қыл

Аның фикрин бу са’ат қыл

Сахар турмақны ’адат қыл

Сахар турмақны рағбат қыл

Қараңғу кеча михнат қыл

Барып гөрнәкда рахат қыл

Сахар турмақны ’адат қыл

Сахар турмақ ’ибадатдур

Сахар турмақ са’адатдур

Сахар турмақ ’инайатдур

Сахар турмақны ’адат қыл

Сахарда чоқ изи рахмат

Айақ башыңа мың рахмат

Сеңа керәкса бу даулат

Сахар турмақны ’адат қыл

Кел ай ражинбасы банда

Күнаһ қылдың не үчүн мунда

Қутулайын десаң анда

Сахар турмақны ’адат қыл
2

Не хош татлығ хақ йады

Сахар уақыты болғанда

Балдин сүчүк һауани

Сахар уақыты болғанда

Болса көңүлда хаттар

Қылур сеңа хақ назар

Тоба қылғыл бейхабар

Сахар уақыты болғанда

’умуруң өтти йоқ хасил

Ничә йатурсән ғафил

Агар мардсән бол хазир

Сахар уақыты болғанда

Ғашық сахар турурлар

Тани жан қылурлар

Ғашық отыға күйәрлар

Сахар уақыты болғанда

Иман шам’ын йандурсән

Рухың суға қандурсән

Муңлуғ зарын алғылсән

Сахар уақыты болғанда

Сахар уақытыдур са’ат

Турғанға болғай рахат

Ачылур даулат са’ адат

Сахар уақыты болғанда

һәр дем күйәр бу жаным

Қуллуқсыз йоқ дәрманым

Хақ зикридур дәрманым

Сахар уақыты болғанда

Һәрким тиләса дидар

’ашық болуб йүрүр зар

Йадын айтуйур бидар

Сахар уақыты болғанда

Қул Сулайман са’аты

Зәррача йоқ та’аты

Зикир жанның рахаты

Сахар уақыты болғанда

3

Нафсим айтур бу беш күнлик тирикликка

Ол бостанларға салыну гарибан

Текма йазда түрлүк миуа татайын дер

Рухум айтур шари’атның ’илмин билип

’илим бирла тариқатның йолын билип

Сахар уақытында ойлағлығны ’адат қылуп

Он беш йашдин қалмас намаз өтайин дер

Нафсим айтур бу дунийаның мулкин булсам

Хытай қырғыз қыпшақ һүндүстанни алсам

Ағы бан чын алтун күмүш тамлық қылсам

Бахт етса бир кенич түзүп йатайын дер

Рухум айтур дин ишин йахшы қылып

Изгү йауыз жумласыны раббидин билип

Түнлар болса та’ат бирла өр отуруп

Күндүз болса саум салауат тутайын дер

Нафсим айтур йахшы билиң кәсибим ишин

Не қылурмән йемәк ичмәк йазуқысын

Текма бирар кишиларниң көрсам ашын

Халал харам йемишиңни йутайин дер

Рухум айтур кашки хақдин тауфиқ булсам

Түни күни тынмайын йадын айтсам

Қасматымдин артуқ та’ам йемас болсам

Бу дунийани йығып терип нетайын дер

Нафсим айтур садир йанында олтурубан

Түрлүк түрлүк ни’матларни келтүрубан

йеп ичип түн күн қарын толтурубан

йастуқ үзра текийа қылуп йатайын дер

Рухум айтур түни күни қатланубан

Хақ маулим ризасыны тилайубан

Қул Сулайман ’ашық атыға атланубан

Узақ кечмиш еранларға йетайин дер.
4

Йа рабб өзүң билүрсән

Сендин өзга кимим бар

Бир уа барым ерүрсән

Сендин өзга кимим бар

Сенсиз қа йан кетайин

Халым кимга айтайын

Ханмән тирик етайин

Сендин өзга кимим бар

Сенсин меним ма’будум

Аууал ахир мақсудым

Мен билмасмән баһбудым

Сендин өзга кимим бар

Сенсин меним танимда

Сырымда уа сарамда

Танимда һәм жанымда

Сендин өзга кимим бар

Йерге бақсам сен хазир

Көкке бақсам сен назир

Йерда көкда йақадир

Сендин өзга кимим бар

Көзүм сени көзлайүр

Тилим сени сөзлайүр

Көңлүм сени истайүр

Сендин өзга кимим бар

Хақ расулға ата’ат

Қылсаң қылур шапа ’ат

Қыл ду’амни ижабат

Сендин өзга кимим бар

Ижабат қыл ду’ амны

Сануқ сарсаң санамны

Йанып тутдым йақамны

Сендин өзга кимим бар

Шамс’аси йанупмән

Нафс һауадин кечип мән

Даргаһыңға келүпмән

Сендин өзга кимим бар
5

Не қылурсән мискин адам

Тутса ’азра’ил йақаң

Нечүк жауап берүрсән

Тутса ’азра’ил йақаң

Байдурмыз деп йүрдүң

Фақирни көзга илмай

Байлығың һиш суд етмас

Тутса ’азра’ил йақаң

Сығмас ердиң дунийаға

Малыңа мағрур олуп

Қара йерга хуп сығарсән

Тутса ’азра’ил йақаң

Мал мулкиң ханманың

Һай хуш ма’мур ерүр

Таңла ойран болғучыдур

Тутса ’азра’ил йақаң

Ай худадад таңридин қорқуп

Һамиша тоба қыл

Асығ қылмыс тоба соңра

Тутса ’азра’ил йақаң

7

Ай көңүл ’умур өтди

Зулмат уа йакаһһар үйинда

һиш йарақың қылмадың

Дунийаның нақыш уа накарин

Көрдиң айырылмадың

Софы нақыш олдың уали

Һәркез мусылман болмадың

Софы олдур аууал

Иманны билмәк керәк

Фарыз уажиб суннат

Уа һәм мустахиб қылмақ керәк

Бу шари’атның чырағын

Еликина алмақ керәк

Софы нақыш олдың уали

Һәркез мусылман болмадың

Сағсән диуанасән

Билмән не түрлүк жансән

Хақы батилдин жада қылмас

Нечүк инсансән

Рахим қылғыл жаныңа

Бирнеча күн миһмансың

Софы нақыш олдиң уали

Һәркез мусылман болмадың

Софымән дерсиң уали

Болдың нафсың бандасы

Софымән дей дей

Болупсән ахират шармандасы

Тоба қыл инсафа келгил

Ай тамуғның кандасы

Софы нақыш олдың уали

Һәркез мусылман болмадың

Чын хақиқат софыларның

Сөзлари йалғаны йоқ

Дем салып арқа уруп

Халықдин нимә алғаны йоқ

Азбрай нафс үчүн

Йүзин қара қылғаны йоқ

Софы нақыш олдың уали

Һәркез мусылман болмадың

Нақыл айтуп тақсыр деп

Өзин софы билдирүр

Дем салып арқа уруп

Бир нәрсени илдирүр

Иманын алмақ үчүн

Шайтан күнәһны қылдырур

Софы нақыш олдың уали

Һәркез мусылман болмадың

Чын хақиқат софылар

Намахрумға көз салмады

Аз йеп аз сөзлап

Аз ухлап һиш күлмади

Бу сифатлық сопылар

Һәр лухзаға қул болмады

Софы нақыш олдың уали

Һәркез мусылман болмадың

Мунча йыллар ризық берди

Һиш кима зар етмади

Тандуруст қылды сени

Ма’айуб бимар етмади

Хақны қой батилны қыл деп

Һиш киши зура етмади

Софы нақыш олдың уали

Һәркез мусылман болмадың

Уай йүз мың уай дерлар

Ахир заман софылары

Шари’ ейла қылмас ’амал

Шарманда болғайлар бары

Һәм худа безар болғай

Һәм аның пайғамбары

Софы нақыш олдың уали

Һәркез мусылман болмадың
9

Субхан изим үзирди

Ол Мустафа буйурди

Бабам Арслан текүрди

Шайхым Ахмет Ясауи

Мустафаның хурмасын

Күйди йеди луқмасын

Тутты Қа’ба хилқасын

Шайхым Ахмет Ясауи

Бақса Қа’ба көрүнган

Басса йерлар түрүлган

Ладан ’илми үйрүлган

Шайхым Ахмет Ясауи

Асылы ерүр хандан

Билмәс оны көп надан

Билүр оны хақ йаздан

Шайхым Ахмет Ясауи

Исхақ баба йараны

Шайх Ибраһим қулуны

Машайықлар улуғы

Шайхым Ахмет Ясауи

Йасы суының арасы

Йатур гауһар парасы

Машайықлар сарасы

Шайхым Ахмет Ясауи

Қарчығаны қушлаған

Шунқар лачын ушлаған

Сансыз мүрид башлаған

Шайхым Ахмет Ясауи

Шари’ аты араста

Тариқаты пиуаста

Хақиқатда шайаста

Шайхым Ахмет Ясауи

Шари’ атны сөзлаган

Тариқатны излаган

Хақиқатни билдүрган

Шайхым Ахмет Ясауи

Күн туғардан батарға

Тарса жөһуд татарға

Қуллуқ қылып саттарға

Шайхым Ахмет Ясауи

Он сегиз мың ’аламда

Аты машһур каламда

Орны Дару с-саламда

Шайхым Ахмет Ясауи

Баблар бабы Хорасан

Сансыз түмән һүндүстан

Бабалар башы баба Арслан

Шайхым Ахмет Ясауи

Атам аты Азғусы

Йыпар болуп тозғусы

Еки жиһан көзгүси

Шайхым Ахмет Ясауи

Хызыр бирла сухбатлық

Илийас бирла илтифатлық

Хақ қашында хараматлық

Шайхым Ахмет Ясауи

Туркистанға баралың

Хизматында болалың

Үлүш берса алалың

Шайхым Ахмет Ясауи

Бабама чын ол султан

Мүрид болды бигүман

Хаким Хожа Сулайман

Шайхым Ахмет Ясауи

12

Достларым заманамыз йавуқ келди

Билдим емди ошбу жаһан ахир болды

Келиң достлар хақға қуллуқ қыла көрүң

Уйқуны харам қылғыл узун түнда

Малыңдин закут бергил бу күн мунда

Қийамат күн бергай сеңа йарын анда

Келиң достлар хақға қуллуқ қыла көрүң

Уғул қызың ’илим өгрәнсүн бер устазға

Сажда қылып елигиңи ур михрабға

Бир күн барурсән қылдин инчка ула сиратқа

Келиң достлар хақға қуллуқ қыла көрүң

Түз болғай мағриб машриқ тиран қуйлар

Пахта дек тап келтүрмай учқай тағлар

Хайрлықға ачуқ берүр көни йоллар

Келиң достлар хақға куллуқ қыла көрүң

Хайр қылсаң қылмасуңча батылғайсән

Та’ ат бирла барғанларға қатылғайсән

Қийамат күн ол тамуғдин кутулғайсән

Келиң достлар хақға қуллуқ қыла көрүң

Исрафил сурын урса көк йарылғай

Қорқунчдин пайғамбарлар тизин чөккай

Һайбат бирла ол ’азра’ил сеңа келгай

Келиң достлар хақға қуллуқ қыла көрүң

Ошбу дунийа фани бақи ермас ермиш

Қарар қылып бир йерда турмас ермиш

Өлганлар йана қайтуп келмас ермиш

Келиң достлар хаққа қуллуқ қыла көрүң

Қул Сулайман нетак болғай сениң ишиң

Асығ қылмас ата ана қарындашың

Өзүңни қутқар емди муңлуғ башың

Келиң достлар хақға куллуқ қыла көрүң
13

Ай көңүл дил бағлама

Көпни кечүрган дүниайдар

Бу өлүм шарбатын

Халыққа ичүрган дунийадар

Сен сағынма дунийада

Мен бақи қалғаймән тейү

Көп йанар уақытда

Чырағларны өчүргән дунийадар

Уғулны атадан айуруп

Қызны анадан тақы

Йығлатып бир бир ешикда

Зар қылған дунийадар

Аууални кимса билмас

Ахирни һәм тақы

Аууал һиш ахири һиш

Бир каһана дунийадар

Кул шариф атаң анаң

Сендин бурынғылар қаны

Барчаларны қойныға

Ашна қылған дунийадар
14

Елим көзүмдин айрылып

Йалғуз лахадта неткәймән

Аһл ’айалымны салып

Йалғуз лахадта неткәймән

Елтип көмар елим

Хуйшым турмас йанымда һиш

Уахасрата муңлуғ башым

Йалғуз лахадта неткәймән

Боздин кафинга чулғап

Башым айағым бағлап кашим

Ташлап кетарлар анда мени

Йалғуз лахадта неткәймән

Келсә меңа ажал йетип

Йумшақ төшәклардин түшүп

Қара йер астынға кирип

Йалғуз лахадта неткәймән

Йалғузлуғым худ бир сары

Суруғ сау’алым бир сары

Қайғусындин өлдим мән бары

Йалғуз лахадта неткәймән

Мункир Накир алат билан

Кирса рауан һайбат билан

Мени ’асы бу халат билан

Йалғуз лахадта неткәймән

Зиндан ерүр көрлахад

Болмас анда жаза ахад

Колдашсыз жан болур ’абад

Йалғуз лахадта неткәймән

Өлдим мени сурмас киши

Фарийадыма йетмас киши

Халың недүр демас киши

Йалғуз лахадта неткәймән
15

Худауанда қийамат күн

Мени ’асы не қылғаймән

Ошал аһ уа надамат күн

Мени ’асы не қылғаймән

Тараз уа пиласын қурса

Банилар хазир турса

Не ким қылмышларым сурса

Мени ’асы не қылғаймән

Пайғамбарлар чөгүп тизин

Сүртарлар йерга йүзин

Билайүрлар жумласа өзин

Мени ’асы не қылғаймән

’Арасатға текүрсалар

Меңа нама келтүрсалар

Уақфил деп буйурсалар

Мени ’асы не қылғаймән

Сениң қапуңда йамулы

’ибадат қылмадым асла

Суруғ уақытында вайвайла

Мени ’асы не қылғаймән

Ужудум жумласа ’асиан

Не мунда хайр не ихсан

Бу халат бирла йағафран

Мени ’асы не қылғаймән

Халайықның кими заһид

Кими ’алим кими ’абид

Кими софы кими муршид

Мени ’асы не қылғаймән

Кими ’илимин ’айан қылғай

Кими заһидин байан қылғай

’амаллықлар аман болғай

Мени ’асы не қылғаймән

Агар фазылың бирла сурсаң

Қутулғаймән ғафу қылсаң

Уа агар ’адилиң билан сурсаң

Мени ’асы не қылғаймән

Йүрүрмән дунийани қуалап

Изим қуллуғын ташлап

Бу камраһлық билан йарып

Мени ’асы не қылғаймән

Тәнимдин тонум сойғанда

Йаным тахтада қойғанда

Башымға суны қуйғанда

Мени ’асы не қылғаймән

Ошал күн йа расул аллаһ

Сығнурмән сеңа аллаһ

Шафа’ат қылмасаң нагаһ

Мени ’асы не қылғаймән
16

Йүз һауас бирла түздүм

Ханман бу дунийада

’ақибат ол ханман

Ойран емишдуқ билмадим

Наз уа ни’мат изладим

’айш фирағат йолыда

Уаһ бу ишлар бары

Пайан емишдуқ билмадим

Билмасмадин мен аны

Истайү йыл йыл ай ай

Тынмайын тайынмайын

Йылдам йүгүрдим һай һай

Уаһ дерига ким ’умур

Зайиғ қылыпмән вайвай

Бу мениң ғафил башым

Надан емишдуқ билмадим

Мал мулкига аның

Берган көңүл надан емиш

Фужур уа ғизза истаган

Фир’аун ила һаман емиш

Рахат дунийа билиңиз

Афат тән жан емиш

Бағ бостан аның

Зиндан емишдуқ билмадим

Ғиззат хурмат билан

Һәр қайда барғаным келганим

Хан султан уа ’уан

Алдыда йүгүрүп йелганим

Залим жа’ирни һәр дәм

’адал ’адил деганим

Бутпурстлық бирла бу

Йексан емишдуқ билмадим

Нафс амара үчүн

Күнин түнин жан урғаным,

Неча түрлүк ни’мат

Да’уат берубан йыйғаным

Мунча йыллар йеп ичип

’айш фирағат қылғаным

Жумласы пашманда

Шайтан емишдуқ билмадим

Алдады дунийа мени

Сарх сафид ал билан

Қахбалар андағ ка

Ерни аздурурлар ал билан

Уа’да берди меңа

Алтун күмүш мал билан

Уа’дасы бары аның

Йалған емишдуқ билмадим

Масжидниң йолын қойып

Фасиқханаға бармақлықым

Аһли данишдин қачып

Наданға йар олмақлықым

Дин ишин артқа салып

Дунийа үчүн жан урғаным

Дин ислам ишида

Нуқсан емишдуқ билмадим
17

Нича фикир етсаң қаны

Йоқдур өлүмга һиш ’илаж

Барча туғар өлмәк үчүн

Йоқдур өлүмга һиш ’илаж

Барча жиһанда жан ерүр

Барча муңа хайран ерүр

Шаһ гәда йексан енүр

Йоқдур өлүмга һиш ’илаж

Елчи келүр кечүргай

Дунийадин ол көчүргай

Жан шам’ны өчүргай

Йоқдур өлүмга һиш ’илаж

Қат қат темурдин қалғасы

Пулат ерүр даруазасы

Памуар аңа барчасы

Йоқдур өлүмга һиш ’илаж

Өлүм қанатың қайурур

Хайл хишиңдин айырур

Ахир ишиң ошбу ерүр

Йоқдур өлүмга һиш ’илаж

Бичара мискин Шамш ад-дин

Тоба қылыбан йығлағыл

Қобғыл белиңни бағлағыл

Йоқдур өлүмга һиш ’илаж
19

Ай достларым өлсам мен

Билман халым не болур

Кирсам йатсам бу көрда

Билман халым не болур

Елтип лахадка қойсалар

Қайтып үйга келсалар

Кирип сауал сурсалар

Билман халым не болур

һиш келмади мендин сауап

Анда бергүмдүр жауап

Агар қылсалар йүз мың ’азап

Билман халым не болур

Кирса Хариш атлығ йылан

Чармиш тәнга ол заман

Қалмас бүтүн истахан

Билман халым не болур

Жумла йығлап мурмар

Атрафдин ниш урур

Мүшкүл ерүр карубар

Билман халым не болур

Болса қийаматниң күни

Сурса худа анда мени

Қылған ’амалларың қаны

Билман халым не болур

Қул Сулайман билдиң бу күн

Қыл ’ибадат түн күн

Дема ’умур мадар узун

Билман халым не болур
20

Мен өз фи’ илимдин ойғанып

Сеңа сығнурмән ай аллаһ

Күнәһимдин танып йанып

Сеңа сығнурмән ай аллаһ

Нича йыллар һауа бирлан

Йүрмишмән хата бирлан

Өкүн хуф ража бирлан

Сеңа сығнурмән ай аллаһ

Офасыз дунийа елгиндин

Қачып иблис нәң макариндин

Уа лайкин қорқубан сендин

Сеңа сығнурмән ай аллаһ

Меңа не келса ким сендин

Танадам барчасы сендин

Уа лайкин қорқубан сендин

Сеңа сығнурмән ай аллаһ

Күнәһлардин йанып емди

Хаталардан танып емди

Қапуғыңа келүп емди

Сеңа сығнурмән ай аллаһ

Деми ахирда имандин

Айырмағыл мени андин

Ошал халатда шайтандин

Сеңа сығнурмән ай аллаһ

Оғул қызымдин айрылсам

Қараңғу гөрга ким кирсам

Суруғ уақытында тирилсам

Сеңа сығнурмән ай аллаһ

Йаратқан илаһим сенсән

Каримлик падишаһым сен

Қамуғ йерда панаһым сен

Сеңа сығнурмән ай аллаһ

Қиминиң намасы оңдин

Киминиң намасы солдин

Мени ’асы ошал күндин

Сеңа сығнурмән ай аллаһ

Тамуғ көкраса ол күни

Уча башласа учкуны

Ешитип қорқуп ол күни

Сеңа сығнурмән ай аллаһ

Худайа Шамши ’асыны

Бағышлағыл хатасыны

Тутуп тоба йақасыны

Сеңа сығнурмән ай аллаһ
21

Бақырғандин сафар қылсам

Тауаф қылғалы Қа’баны

Барып рукна йүзүм сүрсам

Көрүп ханнани маннани

Хажарасудка ел сунсам

Хатым диуарны көрсам

Шукур хамд уа сана айсам

Сахар уақытында субхани

Суфадин Маруһийа барсам

Мүбарак зәмзәми ичсам

Забих рухыға хатм етсам

Бирар ’ашар ила Курани

’Арафат тағына чықсам

'ажайиб саны’ на бақсам

Ғариблар хижрасын йатсам

Болуп кенич ейла меһмани

Намаз бир жай келтүрсам

Бирар саум’ ада олтурсам

Басып нафсымды өлтүрсам

Болуп көңүлүм мусулмани

Мадина шаһарына барсам

Расулниң рузасын көрсам

Йүсүф Мысри дек аһ урсам

Тилап Йа’қуб Кан’ани

Ке елгимга ’аса алсам

Ке бойнымға рада салсам

Ке Сина тағына чықсам

Тилап Муса ’имрани

Фарад Дижала суын ичсам

Ке Жайхундин кирип кечсам.

Халайиқдин өзүм сачсам

Кезип бахр ила ’амани

Хажылар саныға кирсам

’инайат шарбатын ичсам

Хасудлар сөзидин качсам

Басып нафсымни рухани

Фақир халыны сурсалар

Меңа хажынама берсалар

Меним атымни сурсалар

Сулаймани Бақырғани