Корхона ишлаб чиқариш дастурини ишлаб чиқиш

Ҳозирги замон шароитида корхона ишлаб чиқариш дастурини ишлаб чиқиш ички хўжалик режалаштиришининг энг муҳим вазифаларидан бири бўлиб ҳисобланади.

Даражали тахминлаш сотишлар ва фойданинг кутилган ҳажмини уч нуқта: максимал, эҳтимол, минимал нукталари бўйича олдиндан тўлиқ жараёнини намоён этади.

1) режали муқобиллар миқдори ошишига ва эҳтимол тутилган салбий оқибатларга
тайёрланишга ёрдам беради;

2) кўрсатмалар реал аҳамиятини намоён этади, бу чала асосланган лойиҳалар

3) эрта огохлантириш ёки вазиятли режалар тизимини ишлаб чиқишга имкон беради,

Вазиятли режалаштириш режалаштиришнинг анча самарали услуби ҳисобланиб, қуйидаги тартибда бажарилади:

1) муҳитнинг корхона фаолиятининг режаланадиган натижаларига таъсир килувчи
асосий омилларни белгилайди. Кўрсаткичларни танлаш учун мезонлар сифатида ишлаб
чиқаришга эхтимолли таъсирот микёслари билан бирга жараёнининг юзага келиши
эхтимоллигидан фойдаланилади;

2) режаланадиган натижага ишлаб чиқариш омиллари ялпи таъсироти тизимининг энг

3. 
   ҳар бир маҳсулот учун эну эхтимолли вазиятдан фарқ килувчи бир қанча
   белгиловчи ёки асосий тахминлар танлаб олинади ва мустакдл режа тузилади.. Тахмин сифатида нафақат энг ёмон вариантлар қабул қилиниши мумкин,
   балки турли тасодифлар кўзда тутилган бўлиши шарт. Вазиятли режа миридан-сиригача
   ишлаб чиқилмайди. У хар бир ижрочи у ёки бу вазиятда нима қилиши керак ва улар
   бошланганда кандай окибатларни кутиш мумкинлигини олдиндан ёзиб куяди;
   
4. 
   жорий ишлаб чиқариш фаолияти жараёнида мавжуд режага утиш вазияти
   белгиланади, ҳаракатларнинг маромидаги режасидан кутилмаган хрлатлар келиб чиқканда
   кўзда тутилган вазиятли режага утиш нуктаси ёки вақти аниқланади.
   

Ишлаб чиқариш дастурини ишлаб чиқиш, одатда, уч босқичда амалга оширилади:

1) бутун корхоона учун йиллик ишлаб чиқариш режасини тузиш;

2) режа даврига устувор максадларни белгилаш ёки аниқлаш;

3) ишлаб чиқариш йиллик режани корхонанинг алоҳида тузилмаси бўлинмалари ёки
иштирокчилар бўйича тақсимлаш.

Қуйидан юқорига режалаштириш шуни англатадики, ишлаб чиқариш режаси бошқаришнинг қуйи даражасида корхона тузилмавий бўлинмалари да ва функционал хизматларда тузилади.

Юкоридан куйига режалаштирилганда режалар умуман корхона даражасида ишлаб чиқилади ва тузилмавий бўлинмалар учун тезкор режалаштириш асоси булиб хизмат қилади. Такрорли режалаштриш корхона олий раҳбарияти билан барча тезкор бўлинмалар ва функционал хизматлар ўртасидаги ўзвий ўзаро ҳамкорликни кўзда тутади. Йиллик ишлаб чиқариш дастурини ишлаб чиқаришда энг кўп миқдордаги муштарак даромадни, юксак молиявий барқарорликни ва корхона тўлов кобилиятини таъминлайди. Бу режага энг рақобатбардош ва юксак даражадаги товарларни танлаб олиш ва киритишни кўзда тутади. америка корпорацияларида бунинг учун турт асосий товар танлаб олинади.

Юлдуз бозорда раҳнамолик ҳолатини эгаллайди (юксак улуш ва тез ўсиш). У анчагина фойда келтиради. Бироқ давом этаётган ўсишни молия билан таъминлаш учун турли заҳираларнинг катта хажмини талаб этади.Шуни таъкидлаш жоизки, мазкур матрица хар тарафлама эмас, шу муносабат билан амалий фаолиятда корхоналар БКТ моделининг андозали стратегиясидан фарк килувчи турли-туман вариантлардан танлаб-танлаб фойдаланишлари мумкин. Масалан, япон фирмаларида маҳсулотларнинг унча катта бўлмаган ассортименти ишлаб чиқарилган ҳолда товарлар ўртасидаги тафовут унча катта эмас, сўннги иккаласининг самарадорлиги эса хар доим ҳам паст эмасИккинчидан, корхонада бошқа маҳсулотлар чиқаришни қўллаб-қувватловчи ўз ишлаб чиқариш ва молиявий фаолиятининг марказий таянчи сифатида «юлдуз» гуруҳи товарлари бўлиши керак

Кўп маҳсулот ишлаб чиқариш шароитларида корхоналар тўлиқ секторли ва яна ҳам кенгрок матрицалардан фойдалана оладилар, бўлар «самара - ишлаб чиқариш» хилидаги буюртмалар портфели шаклланишидан ҳосил бўлган матрицалардир.

Ишлаб чиқариш дастурини ишлаб чиқиш жараёнида самарали режавий ечимлар қабул

Пп = Вс х Тп;

Бунда Пп - маҳсулот сотишнинг режалаштирилган ҳажми;

Вс - товарларни ўртача бир кунда чиқариш (сотиш);

Тп - сотишнинг режалаштириладиган даври (кун, ой, квартал, йил).

Мавсумий тебранишларга махкум этилган нотекис ва беқарор ишлаб чиқаришда сотишлар режаси о дат да хар ойга тузилади. Корхона маҳсулот сотишнинг йиллик режасига товарлар ва ишларнинг қуйидаги турлари киритилади: ички бозорда маҳсулот сотиш ҳажми, ўзи ишлаб чиқарган ярим тайёр моллар ҳажми, товарларнинг экспортга жунатиш катталиги, тайёр маҳсулот заҳиралари номативлари, ишлаб чиқаришга мулжалланган ишлар ва хиз­матлар миқдори Сотишлар ҳажми ҳам маҳсулот кўринишида, ҳам қиймат ифодасида режалаштирилади. Сотишлар ййллик ҳажмини режалаштириш чоғида ишлаб чиқарувчилар хўжалик шартномалари тузиш пайтида товарлар ва хизматларга ҳақ тўлашнинг ўзлари учун қулай шартларини кўзда тутмоклари керак: Юклаб жунатиш вақти бўйича (етказиб бериш санашга); кредитга (белгиланган муддатга); аванс билан (дастлабки иш ҳақи). Бунда сотиш нархларини тушириш, инфляция даражаси, маҳсулот муомаласи боскичидаги зарарлар, мижозларнинг тулолмайдиган қарзлари Сотишлар (савдо) режаси асосий стратегик ва тезкор хужжат ҳисобланади. Унинг ёрдамида ишлаб чиқариш корхонаси умумий режалаштиришдан жорий (режа) йилида маҳсулот ишлаб чиқариш ва етказиб беришни кўзда тутувчи адресли битим-режалар тузишни бажаради. Сотишлар режаси ва маҳсулот ишлаб чиқариш ўзаро ўзвий боғлиқдир. Бозор шароитларида сотишларнинг истеъмолчилар буюртмалари портфели асосида тузилган режа товарлар ва хизматлар ишлаб чиқариш хажмлари режалаштиришга ҳам бевосита таъсир кўрсатади. Маҳсулот ишлаб чиқариш режаси маркетинги тадкиқотлари натижаларини корхона ишлаб чиқариш имкониятлари билан таққослаш асосида ишлаб чиқилади. Сотишлар ҳажми каби ишлаб чиқариш ҳажми ҳам номенклатура нуктаи назаридан даврлар бўйича тахмин қилинади: биринчи йили - кварталлар бўйича (зарурат тугилганда - ойлар бўйича); ; иккинчи йили - ярим йилликлар бўйича; кейинги йилларда - умуман бир йилга.

Корхона ишлаб чиқариш дастурини ишлаб чиқиш давомида ишлаб чиқариш режа кўрсаткичлари асосида заҳиралардан эхтиёт хажмлари, шунингдек уларнинг асосий етказиб берувчилар белгиланади. Накд ва талаб этиладиган заҳиралар киёси иқтисодчи ва менежерлар ишлаб чиқариш заҳиралари харакати керакли хажмларда куриб чиқиладиган давр мобайнида ҳақикатан ҳам таъминланиши мумкинлигига ишонч хосил қилишлари учун шкон беради. Ишлаб чиқариш захиралаларида истеъмолчилар ҳисоб-китобларини қуйидаги кўринишларда расмийлаштиришни таклиф этамиз. Меҳнат, умумишлаб чиқариш, бошқарув ва тижорат сарфларидаги талаб ҳам худди шу тарзда аниқланади. Кейин ўтказилган ҳисоб-китоблар асосида инвестициялар - асосий воситаларни сотиб олиш ва айланма капитал усишига бўлган умумий талаб аниқланади. Алоҳида режалар ишлаб чиқишнинг ўзаро дамкорлик ва изчилликни қуйидаги шакл ёрдамида кўрсатиш мумкин. Корхона ишлаб чиқариш дастурини ишлаб чиқиш, одатдагидек ишлаб чиқариш чиқимлари ва ишлаб чиқарилган маҳсулот таннархи ҳисоб китоблари билан ниҳоясига етади.

3. Ишлаб чиқариш корхоналарида маҳсулот таннархини режалаштириш

Ҳар бир корхона тараққиётга интилади. Улар олдида янги маҳсулот ишлаб чиқиш ёки ишлаб чиқарилаётганини такомиллаштириш, ёхуд ҳар иккала йуналишни бирлаштириб олиб бориш вазифаси туради. Тараққиёт эса, ўз навбатида, янги буюмлар ишлаб чиқишга маблағ қўйишни, сотув бозорини шакллантиришни, тегишли техник қудратини яратишни моддий бойликлар етказиб берувчини қидириб топишни талаб этади. Ҳар бир кўриб чиқиладиган вариант даражасига реаллаштириш босқичидаёк ҳисоб-китоб қилиш зарур бўлган муайян харажатлар тўғри келади. Харажатларни режалаштириш харажатлар таркиби ва уларнинг сифат баҳосини аниқдашдан иборат. У ишлаб чиқариш жараёнида истеъмол қилинадиган захираларнинг (моддий, меҳнат, пул) умумий қийматини ва интилаётган

фойда ҳисоб-китобини аниқлик учун амалга оширади.

Режалаштириш чоғида қуйидаги вазифлар ҳал қилинади:

• 
  маҳсулот ишлаб чиқариш учун зарурий заҳиралар қийматининг ҳисоб-китоби;
  
• 
  ишлаб чиқдришга кетган харажатларнинг умумий ҳажмини аниқлаш;
  
• 
  маҳсулот хар бир турини ишлаб чиқариш таннархини ҳисоблаш;
  

Хужжатлар таркиби ва ҳажмини аниқлаш иқтисодийдан кўра кўпрок техник-иқтисодий вазифа ҳисобланади. Корхонадаги чиқимлар даражаси ишлаб чиқариш мухандислик кадрлари ва ташкилотчиларининг маҳорати ва ижодий кудратига, харажатларни корхона фаолият турларига маҳсулот бирликларига, ишлаб чиқариш бўлинмалари ва бошқа объектларга тўғрилаш эса иқтисодчиларнинг малакасига боғлиқ бўлади.

Чиқимларнинг дастлабки баҳолаш зарарли маҳсулот ишлаб чиқаришнинг олдини олиши мумкин. Бу баҳолашни қуйидагилар асосида амалга ошириш мумкин:

• 
  ишлаб чиқариш хажмларининг аниқ белгиланиши (тегишли харажатларнинг кўп
  вариантли вазифа ва ҳисоб-китобларини кўзда тутган маъқул);
  
• 
  буюмлар ишлаб чиқариш технологияси;
  
• 
  материалларни алмаштириш вариантлари;
  
• 
  материаллар нархи ва бошқа корхоналар хизматларининг тарифи;
  

Дастлабки баҳолаш буюмни бугндан кейин замонавийлаштириш заруриятини курсатиб беради. Уэоқ шиддатли (истиқболдаги) режаларни ишлаб чиқиш чоғида кўзда тутиладиган баҳолаш янги асбоб-ускуналарга кетган харажатларни ва асосий капиталларни бошқа унсурларини ҳисобга олиш керак Дастлабки харажатлар ҳисоб-китобига буюм ва мар­кетинг тадкикотларини ишлаб чиқиш босқичида киришмок лозим, чунки айнан конструкциялаш, технологияни ишлаб чиқиш, бозор сиғимини аниқлаш давомида харажатлар даражасига асос қўйилади, даромадларни режалаштириш ва ишлаб чиқариш чиқимлари устидан назорат бошланади. Норматив ва ҳақиқий харажатлар ҳисоблаб чиқилгандан кейин улар ўртасидаги тафовутни баҳолаш ва унинг нимадан келиб чиқканини аниқлаш мумкин: бевосита харажатлар, қўшимча сарфларни турли хажмлари билан; ишлаб чиқариш ва ярим тайёр маҳсулотлар сотиб олиш ўртасидаги танлов билан; Сифатини таъминлашга кетган харажатлар билан; андозали меъёрлар ўзгаришлари биланми; ишлаб чиқариладиган маҳсулот миқдори биланми; талаб, нарх таъсири ёки бошқа омиллар биланми.

Малакали дастлабки баҳолаш қиммат турувчи, норентабел унсурларни ишлаб чиқариш жараёнидан чиқариб ташлашга имкон беради. Охирги харажатларни баҳолаш чоғида андозали буюм тайёрлашга керак барча эҳтимол тутилган сарфларни ҳисобга олиш зарур. Чунки янги буюм буюм чиқариш қўшимча катта моддий, меҳнат ва қўшимча сарфларни талаб этади, харажатлардан аллақачон ўзлаштирилган маҳсулотнинг ана шундай турларига огишни аниқлаш керак бўлади. Бозор иқтисодиёти шароитларида буюмга йул куйиладиган харажатлар ҳажмини бозор нархи айтиб беради, унинг асосини ана шундай маҳсулот ишлаб чиқарувчи корхона рақобатчиларининг харажатлари ташкил этади. Буюм ишлаб чиқариш ва сотишга корхонанинг йул қуйиладиган харажатларини қуйидаги формула бўйича аниқлаш мукин:

З_о=_ бунда: Зо - маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотишга кетган йул куйиладиган умумий харажатлар;

Ц - буюмнинг бозор нархи;

Кр - буюм рентабеллилигин'и фойданинг таннархга нисбатан ҳисоб-китоб қилиш коэффициенти.

Корхона сотишдан фойда олмасдан маҳсулот ишлаб чиқариш ҳақида қарор қабул қилганда ҳамда рентабеллилик коэффициенти бирга (Кр=1) бўлиши керак Ишлаб чиқарувчи корхона учун йул куйиладиган харажатлар умумий ҳажмининг юқори чегараси бу ҳолда буюмнинг бозор нархи ҳисобланади. Буюм бўйича тахминий моддий харажатларни буюмлар ва сотиб олинган ярим тайёр маҳсулотларни ташкил этувчи материалларнинг сарфлари ва бозор нархлари меъёридан келиб чиқкан ҳолда конструкторлик-технологик харажатлар бўйича мана бундай формула ёрдамида ҳисоблашиш чиқиш мумкин:

Зм=Ц х Км

бунда: Зм - тахминий моддий харажат;

Ц- моддий захираларнинг бозор нархи;

Км - моддий харажатларнинг сарф меъёри.

Ишчиларнинг асосий иш ҳақига кетадиган тахминий харажатларни ишчиларнинг асосий иш ҳақига тижорат сарфлари, қўшимча билвосита сарфлар ва устама иш ҳақининг жорий режа билан белгиланган улушини кушиб туриб белгилаш мумкин (қўшимча сарфларни ҳисобдан чиқаришнинг системали ставкаси).

Агар буюм бўйича тахминий харажатлар ҳажми улар бўйича кутилган даромад (кирим)дан ошиб кетса, бу буюм иқтисодий жиҳатдан рақобатбардош эмаслиги ҳақида хабар берувчи сигнал ҳисобланади ва ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш учун шошилинч чоралар кўриш керак Харажатларнинг иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқ даражасини ошириш сабабларини буюм конструкциясининг номукамаллигида, ишлаб чиқариш технологияси, ҳисоб услублари ва харажатлар устидан назоратни эскирганлигидан қидирмок жоиз, улар захиралар алоҳида турларига кетган катта сарфларни қоплашга қодир эмас.

Маҳсулот алоҳида турлари таннархини режалаштириш хомашё ва материаллар, технологик максадларда ишлатиладиган ёнилғи ва энергия, меҳнат харажатлари ва тариф ставкалари каби ишлаб чиқариш заҳиралари сарфларини илгор нормативларидан фойда олганлигини кўзда тутади. Жумладан, билвосита умумишлаб чиқариш, умумхўжалик ва тижорат сарфлари нормативлари ҳам зарур.

Маҳсулот бирликнинг режаси тўлиқ таннархи бевосита ва билвосита харажатларини қуйидаги формула бўйича умумлаштиради.

С_п - буюмнинг терлик режали таннархи М - материаллар ва ташкил

этувчиларга кетган бевосита харажатлар, сум.

Зо - асосий иш ҳақи, сум. З_д - қўшимча иш ҳақи, сумм К1 - умумишлаб чиқариш сарфлари, %;

К2 - умумтехнологик сарфлари, %; Кз - тижорат сарфлари %; d - ишчиларга қўшимча иш ҳақи ва мукофотлар фоизи; В - ижтимоий эхтиёжларга чегирмалар фоизи.

Маҳсулот таннархи режасини ишлаб чиқишда техник ташкилий ва бошқа омиллар ҳисобига ишлаб чиқариш чиқимларини камайтириш заҳираларининг аниқлаш мақсадга мувофиқдир. Маҳсулот таннархини камайтиришни режалаштириш ҳисоб-китобнинг аниқлаш ва йириклаштирилган услублари ёрдамида амалга ошириши мумкин. Аниқланган ҳисоб-китоблар маҳсулот бирлигини режаси таннархи кўрсаткичларини таққослашга асосланади. Бундай ҳолда умумийлик иқтисод маҳсулот ишлаб чиқариш бутун номенклатураси бўйича таннархининг ҳақиқий ва янги режали қиймати фарқи сифатида қуйидаги формула бўйича топилиши мумкин.

бунда С1 - маҳсулот бирлигининг базаси таннархи;

П - маҳсулот ишлаб чиқишнинг йиллик ҳажми.

Чет эл амалиётида маҳсулот ишлаб чиқаришга кетадиган турли чщимдан аниқланиш асосий усули норматив усулидир. Илгор оидликка номинацияларида норматив харажатлар иқтисодий захираларнинг ҳақикий харажатлари таккосланадиган материаллар ҳисобланади. Шу боис барча норматив сарфлар у ерда иш бажаришнинг самарали услуб ва шартларини акс эттиради ва маҳсулот бўлишига ишлаб чиқариш чиқимларини режалаштиришнинг асоси булиб хизмат қилади. Умумий куринишда ишлаб чиқариш чиқимлари материаллари, меҳнат ва устини сарфлар норматив харажатларни суммасини намоён этади.

Норматив чиқимларини қуйидаги формула бўйича ҳисоблаб чиқиш мумкин:

ПЗ=МЗ+ТЗ+НЗ,

бунда: ПЗ - маҳсулот бирлигига ишлаб чиқаришнинг ишлаб чиариш норматив чиқимлари;

МЗ - норматив моддий харажатлар;

ТЗ - норматив меҳнат харажатлари;

НЗ - норматив устига харажатлар.

Норматив устама сарфлар норматив бевосита меҳнат харажатлардан фоизларда ифода этилади. Норматив меҳнат харажатларидан ишчи кучи харажатлари режалаштириш учун фойдаланилади, уларнинг катталиги қуйидаги формула бўйича ҳисоб-китоб қилинади.

ЗРС=ТЗхЧс;

бунда ЗРС - ишчи кучининг режалаштириладиган харажатлари;

Чс - меҳнатга ҳақ тўлаш соатбай ставкалари (мукофотларсиз).

Режалаштириш жараёнида, одатда, тула ва солиштирма чиқимларни аниқлаш зарурияти тугилади. Шу максадда барча чиқимдаги доимий ва ўзгарувчанларга бўлиш қабул қилинган.

■ Такрорлаш учун саволлар

1. 
   Бюджетлаштириш деганда нимани тушунасиз?
   
2. 
   Операцион бюджетнинг асосий мақсади нимада?
   
3. 
   Молиявий бюджетда қайси кўрсаткичлар кўрсатилади?
   
4. 
   Корхонанинг ишлаб чиқариш дастурида нималар акс эттирилади?
   

1. 
   Баҳони шакллантириш бўйича қарорларни қабул килиш
   
2. 
   Трансферт баҳони шакллантириш
   
3. 
   Баҳони шакллантириш бўйича қарорларни қабул қилиш
   

Бозордаги маҳсулот баҳоси талаб ва таклифнинг ўзаро ҳамкорлиги остида эркин рақобат шароитида маҳсулот баҳоси ишлаб чиқарувчи ёки харидор хохиши бўйича баланд ё паст бўлиши мумкин эмас, у автоматик тарзда бараварлаштириб борилади. Маҳсулот ишлаб чиқаришга кетган харажатлар ишлаб чиқариш чиқимлари бу бошқа гап. Истеъмол қилинадиган меҳнат ва моддий бойликлар, техника даражаси, ишлаб чиқаришни ташкил этиш ва бошқа омилларга боғлиқ равишда улар ўсиб ёки пасайиб кетиши мумкин. Бинобарин, ишлаб чиқарувчи харажатларни камайтиришнинг кўпайиш дастаклари (воситалари) га эга, окилона раҳбарлик килиб у уларни харакатга келтириши мумкин.

Шу билан бирга, корхона кайси бир бозор томонидан турмасин, аниқ баҳо сиёсатиси фаолият кўрсата олмайди, шунингдек ишлаб чиқариш хажмлари, маҳсулот ва харажатларни жиддий таҳлил қилолмайди ва бошқаролмайди.

Агар корхона ўз фаолиятида харажатларни коплаш ва яхшигина фойда олиш учун биз қандай баҳони белгилашимиз зарур деган саволга караб иш тутса, бу дегани унда ўз баҳо сиёсати йуқ экан, бинобарин уни руёбга чиқаришининг кандайдир стратегияси ҳақида гап бўлиши мумкин эмас. Агар савол сал бошқачарок куйилса: "Мавжуд бозор баҳоларида фойда олишимиз учун кандай харажатлар қилишимиз мумкин" дейилса, баҳо ҳақида гап юритса бўлади. Агар "Мана бу товарни харидор неча пулга сотиб оларкан?" деган савол билан иш тутса, корхонада баҳо сиёсати мавжудлиги ҳақида гапиришга арзимайди. Баҳо борасида менежерни ташвишга солган савол қуйидагидек жарангламоги даркор: "Ушбу товар харидорларимиз учун канчалик кимматга эга ва уларни ууйган баҳосимиз иш қийматига келишга кандай ишонтира олишимиз?" Ва ниҳоят, баҳонинг ҳақикий билагони саволни мана бундай кўндаланг қўя олмайди: "Сотишларнинг мақбул хажмларига ёки бозор улушига эришмогимиз учун кандай баҳолар бизга қўл келаркан?" У мазкур муаммога бошқача карайди: "Сотишларнинг кандай ҳажми ёки бозор улуши биз учун кўпрок фойдали?" Амалиётда корхона молия ва маркетинг хизматлари раҳбарлари ўртасида зиддиятли вазифалар тез-тез содир булиб туради. Маркетинг тадкикотчилари товарни "Ўз қийматидан ортиқча" олишни истамайдиган харидорлар манфаатини химоя қилишга тиришадилар. Буни шу билан изохлайдиларки, фақат мана шундай талабларга эътикод килинмагандагина корхона ўз тижорат мақсадларига эришиши мумкин. Молиячилар, аксинча, корхона ўз маҳсулотини унинг харажатларини коплайдиган баҳоларда сотишни талаб қиладилар. Охири-окибатда улар ўз манфаатларининг балансига эришишлари керак Бу манфаатларни келиштириш-қуйидагиларга эришиш керак бўлган корхона олий раҳбариятининг вазифасидир:

1) молиячилар ва бухгалтерлардан харажатларини сифатининг керакли даражасини олишни таъминловчи минимумгача пасайтирган ҳолда уларни бошқариш укуви, шунингдек маҳсулот харажатлари ва хажмлари ўртасида аниқ боғлиқни аниқлаш, токи аниқлаш бу

боғлиқликлар асосида маркетинглар учун вазифаларни аниқрок қўйиш мумкин булсин;

2) маркетинг бўйича мутахассислардан маҳсулотни (хизматларни), шунингдек тижорат сиёсатидаги рақобатбардош афзалликлар мавжудлигида корхона тижорат счётининг асоси бўла оладиган бозор сегментларини танлашуви.

Баҳолар ҳақидаги масала бўйича молиячилар ва маркетологлар ўртасидаги зиддиятлар баҳога нисбатан икки мукобил ёндошув, харажатлар ва қийматлар ёндошувлари ўртасидаги раҳбарият килолмаганда келиб чиқади.