І- тарау. Әлемдік білім жүйесіндегі технологиялық үрдіс

Тақырып туралы ой толғаныс – бағдарламаның үшінші кезеңі.

Күнделікті оқыту процесінде оқушының толғанысын ұйымдастыру, өзіне, басқаға сын көзімен қарап, баға беруге үйретеді. Оқушылар өз ойларын өздері байқаған ақпараттарды өз сөздерімен айта алады. Бұл сатыда оқушылар бір-бірімен әсерлі түрде ой алмастыру, ой-түйістіру өз үйрену жолын кестесін жасау мақсатында басқалардың әртүрлі кестесін біліп үйренеді. Бұл үйрену сатысы – ойды қайта түйіп жаңа өзгерістер жасайтын кезең болып табылады. Әр түрлі шығармашылықпен ой түйістіру болашақта қолданылатын мақсатты құрылымға жетелейді. Осы кезеңді тиімді етуге лайықталған “Бес жолды өлең”, “Венн диаграммасы”, “Еркін жазу”, “Семантикалық карта”, “Т кестесі” сияқты стратегиялар әр сабақтың ерекшелігіне, ауыр жеңілдігіне қарай лайықтала қолданылады.

Жоба 60-тан аса стратегиялардан тұрады.

Төлеби ауданының №4, №5, Шымкент қаласының №1, №8, №9, №12, №15, №40 №65, №10, №47, №69, №73, №77, №28, №25, №32 мектептерінде ендірілді.

Қазіргі жағдайдағы білім беру дегеніміз – бұл оқушылардың интеллектуалдық қабілетін дамытуға, олардың шығармашылық потенциалын қалыптастыруға, ғылыми көзқарасы мен жалпы мәдениеттілігін кеңейтуге бағытталған күрделенген оқу бағдарламасы негізге алынған жоғарғы деңгейдегі жалпы білім беретін мекемелерде оқушылардың қалауларына және бейімділіктеріне сәйкес оқытудың мазмұнын, түрін, әдістерін еркін таңдауға жағдай тудырылады(21).

Мектепте білім берудің негізгі принциптері – білім берудің түрін еркін таңдау, оқушының жеке басының сапаларын ескеру, интеллектілік шығармашылық қабілетін, жоғарғы рухани және адамгершілік сапаларын дамыту.

Оңтүстік Қазақстан облысында қазіргі кезде қолданысқа енген Ж.Қараевтың дамыта оқыту технологиясы. Дамыта оқыту технологиясының өзгешелегі деңгейлік тапсырмалар арқылы орындалады. Шымкент қаласындағы Т.Тәжібаев атындағы N47 тарихи гуманитарлық мектептің тарих пәні мұғалімі А.Орынбеков өз іс-тәжірибесінде Ж.Қараевтың Дамыта оқыту технологиясын пайдаланып көптеген жетістіктерге қол жеткізді. Республикалық Кіші Ғылым академиясына оқушылар даярлап республика көлемінде танылды. Нәтижесінде оқушылары дипломдармен марапатталды. Тарих пәні мұғалімі А.Орынбеков республикаға өз іс-тәжірибесімен танылған. Тағыда айта кететін болсақ Шымкент қаласындағы Ы.Алтынсарин атындағы N65 мектеп-гимназиясының тарих пәнінің мұғалімдері Н.Омарова және А.Торыбаева Ж.Қараевтың дамыта оқыту технологиясымен жұмыс істейді. Жақсы нәтижеге жеткен алдыңғы қатарлы ұстаздардың бірі. Ол өзі қол жеткізген нәтижелерге төмендегілерді кешенді әрі үнемі қолдануым себеп болды дейді. Олар:

• 
  өтілетін оқу материалын мұқият оқып-зерттеп, іріктеу, проблемаларды анықтап, оқу міндеттерін тұжырымдап, оларды шешудің ең оңтайлы тәсілдерін қарастыру;
  
• 
  мұғалім оқушыларды білім алуға “сүйремейді”, оларға бағыт береді, сеніммен қарайды, көмектеседі, үйретеді;
  
• 
  таңдалған оқыту формасы мен әдістері оқушылардың таным белсенділігін арттыратындай болуы керек;
  
• 
  оқушылардың жеке ерекшеліктерін үнемі ескеріп отыру, саралап оқытуды қолдану керек;
  
• 
  білімнің біліктің қалыптасу дәрежесін үнемі бақылап, әділ бағалап отыру;
  
• 
  сабақ кезінде оқушылармен де, оқушылардың өз араларында да ізгілікті, өркениетті, демократиялық қатынасты қалыптастыру;
  
• 
  мұғалім тарихи ойлаудың, өзі жасаған қорытындылар мен берген бағалардың дәлелділігін үлгісін көрсетуі, ұстамдылықтың шыдамдылықтың үлгісі болуы, басқаша көқарастарға құрметпен қарауы тиіс;
  
• 
  қазіргі уақытта таным үрдісіндегі оқушылардың орны мен ролі өзгереді, олардың жеке жауапкершілігіне қойылатын талап едәуір өсті т.б.
  

І. Кіріспе

ІІ. Диалог

ІІІ. Қорытынды.

Кентау қаласындағы Қазақ-Түрік лицейінің тарих пәнінің мұғалімі Әпет Құралай өз іс-тәжірибесінде М.Жанпейсованың Модульдік оқыту технологиясын енгізген. Өлкетану бағдарламасы бойынша тарихи зерттеу жұмыстарымен айналысып көптеген жетістіктерге қол жеткізген. Педагогикалық жүйедегі жаңашылдықты тарих пәніне негіздеген. Облыс көлемінде өзінің іс-тәжірбиесімен танылған.

Түркістан ауданының “Шобанақ” орта мектебінің мұғалімі Абдураимова Аширай химия пәнін оқытуда жаңа педагогикалық технологияларды тиімді қолданып жақсы нәтижеге жеткен. Алдыңғы қатарлы ұстаздардың бірі. Ол өзі қол жеткізген нәтижелерге төмендегі кешенді әрі үнемі қолдануым себеп болды дейді. Олар:

• 
  өтілетін оқу материалын мұқият оқып зерттеп, іріктеу, проблемаларды анықтап оқу міндеттерін тұжырымдап, оларды шешудің ең оңтайлы тәсілдерін қарастыру;
  
• 
  мұғалім оқушыларды білім алуға “сүйремейді”, оларға бағыт береді, сеніммен қарайды, көмектеседі, үйретеді;
  
• 
  таңдалған оқыту формасы мен әдістері оқушылардың таным белсенділігін арттыратындай болуы керек;
  
• 
  оқушылардың жеке ерекшеліктерін үнемі ескеріп отыру саралап оқытуды қолдану;
  
• 
  білімнің, біліктің қалыптасу дәрежесін үнемі бақылап әділ бағалап отыру;
  
• 
  сабақ кезінде оқушылармен де, оқушылардың өз араларында да ізгілікті, өркениетті, демократиялық қатынасты қалыптастыру;
  

Әр заманның өз мінезі, өз талабы бар. Қазіргі болашаққа ұмтылған қадамды – білім экономикасына ұмтылған қадам деуге болады. Бүгінгі дамудың жалғыз жолы – инновациялық жол. Ол – Қазақстанның әлемдік бәсекеге барынша қабілетті 50 елінің қатарына кіру жолы деген сөз. Бұл дегеніміз – Қазақстан экономикасының ғылыми білімге, инновациялық технологияларға, жоғары білікті өндіргіш күшке негізделуі тиіс дегендік. Атап айтқанда, табиғи ресурстарды жаңаша игеруге, оларды мүмкіндігінше қосымша құн жасауға, жаңа жұмыс орындарын ашуға, ғылыми ауқымды технологияларды барынша аз енгізуге негізделген, тұлғаның шығармашылық қабілеттілігі мен белсенділігін қажет ететін шикізаттық экономикадан “өңдеуші және өндіруші” экономикаға өту деген сөз.

Ф.Вассерманның “Биоинформатика және синергетика” технологиясыда кең қолданыста. Бұл технологияның өзгешілігі оза оқытуға, тереңдетіп оқытуға мүмкіндік туғызады. Шымкент қаласындағы М.Маметова N35 мектептің тарих пәнінің мұғалімі А.Табылдиева өз іс-тәжірибесінде “Биоинформатика және синергетика” технологиясын ендірген. Нәтижесінде оқушылары көптеген жетістіктерге жеткен.

Осындай жаңа педагогикалық технологияларды тиімді пайдаланушылар қатарына Шардара ауданы Ұзын ата орта мектебінің география пәнінің мұғалімі Бибатырова Гүлсара “Биоинформатика және синергетика” технологиясын пайдаланатынын айтуға болады.

Оқу материалын жүйелілік тұрғысынан құрылымдау тәсілмен оқыту білім мазмұнына жаңаша қарауды, мұғалімнің де, оқушының да шығармашылықпен жұмыс істеуіне әсер етіп, оқушыларды жүйелі ойлау білігін қалыптастыратынын көрсетті. Осы тәсілмен бірнеше сабақ өткеннен кейін-ақ оқушылардың ақыл-ой дамуындағы өзгерістер байқалады. Олар өз ойын еркін айтуға, тарихи оқиғаларға түрліше баға беруге, алған білімдерін өмір шындығымен байланыстыруға, оқиғалар арасындағы байланыстарды ашуға, олардың бастыларын айырып көрсетуге, алған ақпаратты әр қырынан қарастыруға ынта білдіре бастайды – дейді ол(22).

Ордабасы ауданы Б.Нұрлыбеков орта мектебінің мұғалімі Исаева Гүлмира орыс тілі пәнін оқытуда білім мазмұнына жүйелеу тәсілін жоспарлы, үнемі қолдану арқылы жақсы нәтижеге жеткен.

Т.Ғалиевтың тірек схемалар арқылы оқыту технологиясы. Бұл технологияның өзгешілігі сонда қашықтан оқыту бағдарламаларының негізінде модульдік принцип салынады. Ы.Алтынсарин атындағы №65 гуманитарлық-эстетикалық қазақ гимназия мектебі осы технологияны пайдалануда. Атап айтар болсақ, қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі М.Күнтаева, сондай-ақ қолданбалы экономика пәнінің мұғалімі С.Дайырбековтың шәкірттері Оңтүстік Қазақстан аймақтық білім беру жүйесіндегі жаңа технологиялар орталығының ұйымдастыруымен өткізілген сайыста жүлделі I орынды иеленсе, информатика пәнінен А.Әлібекова республикалық дистанционды олимпиада да жеңіске жетті

Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау технологиясы – бұл технология бойынша оқушылар сабақ барысында бұрынғы білетінін жаңа біліммен ұштастыра отырып, белгілі бір идеяны қабылдап, оның неге қатысты екенін зерттеп, оларды салыстыра отырып, сол идеяларға қарсы көзқарастармен тепе-теңдікте қарастырады.

Бұл технологияның «Кубизм», «Топтастыру», «Бес жолды өлең», «Түртіп алу жүйесі», «Венн диаграммасы» т.б. көптеген стартегиялары бар. Бұл сабақтардың дәстүрлі сабақтардан ерекшелігі оқушылар жеке, жұпта, топта ойларын ортаға салып талдайды. Осы технологияны, Сайрам ауданының №54 мектебінің орыс тілі пәнінің мұғалімі Бабанова Гүлжахан, Ордабасы ауданы М.Әуезов орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнін оқытуда пайдаланса, Балибаев Ахмет Созақ ауданының Ә.Науаи атындағы орта мектебінің тарих пәнінің мұғалімі сын тұрғысынан ойлау технологиясын тиімді пайдалануда. Кубизм стратегиясы – тақырыпты жан-жақты қамтуға мүмкіндік туғызатын оқыту стратегиясы. Бұл стратегия бойынша ойлау мен жазуға көмектесу үшін кубикті және оның жан-жағындағы сөздерді қолдану керек. Кубикті 15- 20 см көлемінде жасау керек. Оның әр жағына 6 қырға, 6 тапсырма жазылады.

Мұғалім берліген тақырып бойынша осы процестерді өткізіп 2-4 минут жазғызады. Кубиктің 6 қырына жетік түсінік беру керек. Бір ғана мақсат бар: аса ұтымды талқылап, ой алмасып, ретімен жүргізіп отыруы керек. Ойды ортаға салғанда белгілі ереже жоқ. Білемін. Білгенім. Үйренгім келеді. ББҮ стратегиясы Қорғасын- металл. Химиялық элемент түрі. Қара, ақшыл, балқиды. Ыдыс жасайды. Қорғасын завод оқ жасайды. Білемін – Ауыр металл. Химиялық элемент, балқиды, тасымалданады, зияны да бар. Соғыста оқты көп өндірген ОҚО. Білгенім – көз нашарлайды, зияны тым көп. Үйренгім келеді – нақты қандай зиян келтіреді және оны зиянсыздандыру жолдары бар ма, уланған адамдарға қандай көмек көрсетуге болады және т.б. Оқушылар 5 минут еркін жазады.

Балаларды қорғасыннан уланудан сақтану үшін үкімет қандай қаржылай көмек көрсету керек? Осы сияқты сұрақтар біршама уақыт талқыланады.

Шымкент қаласындағы N25 Т.Рысқұлов атындағы гуманитарлық этнопедагогикалық мектеп-гимназиясы бірнеше жыл бойы жаңа педагогикалық технологияларды тиімді пайдалануда. Оңтүстік Қазақстан облыстық педагог кадрлардың біліктілігін арттыру және қайта даярлау институтының қызметкерлерінің біріге отырып, осы жылдың ақпан айында инновациялық білім беру бойынша “Инновациялық технологиялардың тиімділігі” атты семинар өткізіліп, он күндік инновациялық технологияларды меңгеру курсында 34 мұғалім оқытылып, интерактивтік технология, сын тұрғысынан ойлау және PISA әдістемесінің негіздерін теориялық және тәжірибелік бастамаларын мектеп мұғалімдері үйренді. Оқу соңында сынақ тапсырып, куәлік алды.

“Оқытудың жаңа технологиялары мен оқушылардың даму мониторингі” атты семинар-тренинг 5-8 сыныптардағы мұғалімдерге арнап өткізілді. Мұнда дәстүрлі әдістеме жүйесін модернизациялауға әсер ететін инновациялық технология топтарының сипаттамасы түсіндірілді.

Атап айтқанда:

1. 
   М.Жанпейісованың модульдік оқыту технологиясы.
   
2. 
   Ж.Қараевтың деңгейлік оқыту технологиясы.
   
3. 
   Интерактивті технологиялар.
   
4. 
   Сын тұрғысынан ойлау технологиясы
   

Мектеп практикасында 5-11 сынып аралығында қазақ тілі, география, орыс тілі, Қазақстан тарихы пәндері бойынша М.М. Жанпейісованың ”Модульдік оқыту технологиясы” бойынша жүргізілуде. 1-4 сыныптары бойынша Ж.Қараевтың “Деңгейлеп оқыту технологиясының” әдістері пайдаланылып жүргізуде.

Ғылыми – зерттеу жұмыстың нәтижесінде Ж.Қараевтың “Дамыта оқыту технологиясы”, М.Жанпейсованың “Модульдік оқыту технологиясы” Т.Ғалиевтың “Тірек схемалар арқылы оқыту технологиясы”, Ф.Вассерманның “Биоинформатика және синергетика” технологиясы, “Сын тұрғысынан ойлау технологиясы” жұмыстарын талдай келе барлық пәндерде бұл технологиялардың маңыздылығы көрсетілді.

Ғылыми зерттеулердің нәтижелері, сондай-ақ, дүниежүзілік практикадағы білім беру дамуының бағыттарын талдау — білім беру саласының ашық жүйе ретіндегі дамуының қажеттілігін айқындайтын бірнеше әдістемелік бағдарларды бөліп қарастыруға мүмкіндік береді:

• 
  өзін-өзі танып білу мен өз мүмкіндіктерін іске асыру жолындағы білім алудың жеке тұлғалық мәнін күшейту (үзбей білім алу);
  
• 
  білім берудің құндылық мәнін, оның рухани-адамгершілік маңызын көтеру (білім берудің бейбітшілік пен келісім үшін қызмет етуі);
  
• 
  білім беру ісінің оқушының тұлғасын ұлттық құндылықтарды игеруші және тасымалдаушы ретінде қалыптастыру тұрғысындағы ролін күшейту (білім беру прогресстің факторы ретінде);
  
• 
  білім беру мазмұнында әлемнің тұтастығы мен адамның оның бір бөлігі екендігі туралы туралы үғымды қалпына келтіру (әмір мен еңбек үшін білім алу);
  
• 
  оқушыларды табиғи әлемді сақтауға және аймақтық және жаһандық көлемдегі экологиялық проблемаларды болдырмауға күш салуға бағыттау (білім беру - ғаламдық ойлауды қалыптастырудың құралы және шарты ретінде);
  

ХХІ ғасырда Қазақстан Республикасында білім берудің өзіндік ұлттық үлгісі қалыптасуда. Бұл үрдіс үнемі өзгеруде. Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға шәкірттің білімін, білігі мен дағдысы емес, оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын қойып отыр.

Қазіргі кезеңде педагогика ғылымының бір ерекшелігі – баланың тұлғалық дамуына бағытталған оқыту технологияларын шығаруға ұмтылу. Ал бұның өзі мұғалімдер қауымына зор жауапкершілік, үлкен міндет жүктеді. Мұндай міндетті шешу мұғалімдерден мектептерде оқушыларға берілетін ғылым негіздерін олардың болашақ іс-әрекетінің берік негізі әрі тірегі болатындай етіп оқытуды, оқу-тәрбие үрдісін, білім мазмұнын жаңартумен қатар, оқытудың әдіс-тәсілдері мен әр алуан құралдарын қолданудың тиімділігін арттырудың, оқытудың жаңа технологиясын меңгеруді, педагогикалық жаңалықтарды тәжірибе батыл енгізуді талап етеді.

Жаңа педагогикалық технологияларды меңгеруі мен оны оқу-тәрбие үрдісіне енгізуі – уақыт талабы. Өйткені жаңа педагогикалық технологияны меңгеру мұғалімдердің іскерлігін, ізденісін туғызып, шығармашылықпен жұмыс істеуіне жол ашса, оқушылардың білім сапасын арттыруға өз үлесін қосады. Бұл талаптарды тарих мұғалімінің тәжірибесін зерттегенде де, қызметін бағалағанда да, сондай-ақ мектептерде барлық пәндердің оқытылу жайымен танысқанда да пайдалану керек.

Республиканың білім беру саласындағы қазіргі заманғы болып жатқан үрдістер мен оның түрлі деңгейлерінің алдында тұрған міндеттер білім берудің жалпы жүйесіндегі оның рөлін, функциялары мен орнын ой елегінен өткізудің, оны одан әрі дамытуға жаңа көзқарасты тұжырымдаудың қажеттілігін тудырады.

Оқу-тәрбие үрдісінде қазіргі кезеңде қолданылып жүрген оқытудың жаңа технологияларының теориялық негіздері ашылып, оларды пайдаланудың жолдары көрсетілді. Жаңа педагогикалық технологиялардың түрлерімен, міндеттерімен, мақсаттарымен таныстырып, олардың мән-мағынасын ашып, олармен пайдалана білуге үйретеді.

Сондай-ақ оқу құралы жаңаша ойлауына, ізденіске түрткі болып, олардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне жағдай жасайды. Жаңа педагогикалық технологиялар әлі түбегейлі зерттеуді қажет ететіндіктен, жалғасы болуға тиісті.

Демек, қазіргі уақытта біліктілікті арттыру үрдісіне пәнішілік тар шеңбердегі әдістемелік көмек деп қарап, онда репродуктивті амал әрекетпен шектелу ағаттық болар еді. Білім көтеру – адамның жан жүйесін, ішкі құрылымдарын жаңа деңгейге көтеретін психологиялық үрдіс. Ол тыңдаушының тұлға ретінде дамуына әсер етіп, болмысының өзгеруіне әкелуі, ақырында сол адамның қоғамдық тәжірибеге үлес қосумен аяқталуы тиіс. Бұл орайда біз біліктілікті арттыру жүйесінде жоғарыда тоқталып кеткен дамытушы орта жасауды шығармашылаққа қол жеткізудің шарттарының бірі деп есептейміз. Дамытушылық шығармашылық орта – білімділік үрдістің субъектілерінің және білім мазмұны мен жүйелердің өзара әрекеттесу аймағы.

үрдісінің мазмұны қажеттілік сұраныстарға қарай өзгермелі, технологиялық жағынан қамтамасыз етілген, субъектінің өзін-өзі дамытуға ықпалы барлығымен сипатталады. Дамытушылық шығармашылық орта өз қызметін тиімді атқарады, егер субъект үшін мәні болса.

Сипатталып отырған орта - әлеуметтік-мәдени кеңестіктің бір бөлігі, субъектілердің өзара әрекеттесетін аймағы. Мұндай ортаның аспектілері.Инновациялық технологиялар және оны меңгеру жолдары оқытудың тиімділігін арттыру мақсатында жаңа білім парадигмасының негізі қаланып, Қазақстанда білім берудің өзіндік ұлттық белгісі де қалыптасып келеді. Мұнда басты мақсат етіп алдымен оқушы тұлғасы мен оның білім алу арқылы өзін-өзі дамытуды көздейді.

“Өзіңді білуің адамгершілікке жеткізеді” деген еді неміс психологі Н.Энкельманн. Осыған байланысты оқытудың инновациялық технологиясы бойынша қазіргі сабақтар тренингтер түрінде де өткізіліп жүр.

Ұлы ағылшын ағартушысы Уильям Уорд:

Жай мұғалім хабарлайды,

Жақсы мұғалім түсіндіреді.

Керемет мұғалім көрсетеді,

Ұлы мұғалім шабыттандырады – дегендей, кез келген диалектикалық даму үдерісі секілді, білім беру жүйесі мамандардан кәсіби икемділік пен ұтқырлықты, сан қырлы шығармашылық қызмет пен өзін-өзі басқару, өзін-өзі ұйымдастыру жағдайындағы біліктілікті талап етеді.

Бұл туралы Елбасы биылғы жылы халқымызға арналған Жолдауында «Қазақстанның бүгінгі таңда әлеуметтік экономикалық жаңару мен саяси демократияландырудың жаңа кезеңінен қадам басқалы тұрған кезінде білім беру реформасында көрсетілген жас ұрпақтың білімділігі мен біліктілігіне көңіл бөліп, бәсекеге қабілетті осы заманға лайықты жас ұрпақ даярлайды» деген болатын.

Білім саласындағы қазіргі проблемалардың бірі өскелең ұрпақта, өзіндік даму, нәтижеге бағытталған білім беру. Оқушылардың өзін-өзі тануға, дамытылуына жағдай жасау кез келген мұғалімнің қолынан келе бермейді. Тәжірибе көрсеткендей көптеген ұстаздардың санасы бүгінгі күн талабына қарай ояна қоймаған. Оқу процесінде әлі күнге дейін оқушыларға Вербальді монологикалы әсер ету сақталған. Жас ұрпақтың бойында дамуға деген танымдық мақсатын қызметі тек оқушының өзіндік ойлау белсенділігі негізінде ғана іске асады. Ол процесс сабақты инноватикалық тәсілдермен түрлендіргенде ғана жүзеге асады.

Алайда, кез келген білім мекемелеріндегі инноватикалық процестер түрлі объективті себептерге байланысты бірден пайда болып, іске асып, дамып және өзінің нәтижесін бермейді. Ол үшін оқу процесінің басқару құрылымын модернизациялау қажет. Озық тәжірибені ендіру және қарқындату түрлі инновациялық инициациялауға байланысты. Оңтүстік Қазақстан облысы үшін білім мазмұнының жаңартудағы инновациялық және педагогикалық технологияларды ендіру, мониторинг бағдарламалары мен оқулықтардағы әдістемелік аппаратты эксперттеу күнделікті жағдайға айналды.

Қорыта айтқанда, инновациялық технологиялардың қай түрін алсақ та, олардың тиімділігі тек қана мұғалімнің шеберлігімен және осы шеберлікті шыңдай түскендігімен ғана шын күшіне ие бола алады. Сондықтан оқушылардың ынтасын арттыруға арналған әдістемелік құралдардың жүйесі мен амалдары әр мұғалімнен оларды терең игеруін, іске асыруын және оған сай болатын іскерлікті талап етеді.

Сөзімнің соңында егер мектеп алдында әр баланың қабілетін дамыту сияқты әлеуметтік міндет тұрса, барлық пәндерде жаңа технологияны тиімді пайдалану арқылы білім алушының өз белсенділігін ояту, біліктілікті арттыру жағдайында рефлексивті кері байланыс орнату сияқты мәселелердің орындалуы тиіс дегім келеді.

1. 
   Қазақстан Республикасының “Білім туралы” Заңы /баптары бойынша түсіндірмелерімен/ және оны жүзеге асыру жөніндегі негізгі құжаттар. Астана, 2000.
   
2. 
   Қазақстан Республикасы “Білім мемлеттік бағдарламасы” /Қазақстан мұғалімі. 2000.-№33-34./
   

4. Қазақстан Республикасында гуманитарлық білім беру тұжырымдамасы. – Алматы: Қазақстан, 1999(2).

5. Т.Мейірманқұлова. Білім берудегі инновациялық технологиялар. Алматы., 2005.

6. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты – Астана, 2001(3).

7. М.Валиева. Білім беру технологиялары және оларды оқу-тәрбие үрдісіне енгізу жолдары. (Әдістемелік нұсқау) – Алматы, 2002(4).

8.К.Ж.Бұзаубақова Жаңа педагогикалық технология. Алматы, 2004, 21-бет(5).

9.Қ.А.Сарбасова. Инновациялық технологиялар. Алматы., 2006.

10. 
    Н.Р.Юсуфбекова. Общие основы педагогической инноватики. Опыт разработки теории инновационных процессов в образовании. Москва, 1991(6).
    

12.М.М.Жанпейсова. Модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде. Алматы., 2002

13.К.Өстеміров. А.Айтбаева Қазіргі білім беру технологиялары Алматы, 2006, 4-бет(8).

14.Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2006 №5-6, 25-бет(9).

15.Р.Т.Қожамжарова, К.Х.Бектенғалиева, Қ.Қ.Қадірбаева. Білім мекемесі- оқу тәрбие ордасы. Шымкент-Алматы, 2002.

16.К.Ангеловски. Учителя и инновации. Москва, 1991(10).

17.15.11. Беспалько В.П. Программированное обучение. Дидактические основы. – М., 1970(11).

18.16.12. Дьяченко В.К. Новая педагогическая технология учебно-воспитательного процесса. Усть-Каменогорск.-1982(12).

19.17.Т.Сабиров. Оқушылардың оқу белсенділігін арттыру жолдары. Алматы, 1978(13).

20.Лысенкова С.Н. Методом опережающего учения. М., 1988.

21.Т.Г.Новикова. Экспертиза инновационной деятельности в образовании. Москва, 2006(14).

22.В.В.Гузеев. Методы и организационные формы обучения. Москва, 2001(15).

23.Таубаева Ш.Т., Лактионова С.Н. Педагогическая инноватика как теория и практика нововведений в системе образования. Алматы, 2001.

24.Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептерінің тұжырымдамасы. Қазақстан Республикасын жалпы білім беретін мектептері білім мазмұнының тұжырымдамасы. Алматы:РБ кабинеті, 1995(16).

25.Инновационное обучение: Стратегия и практика. /Под.ред. В.Я.Ляудис.-М.-1994./

26.Қ.Ж.Бұзаубақова. “Жаңа педагогикалық технология” тренингі /оқу-әдістемелік құрал/. Алматы., 2005.

27.Тілеуова С.С. Әліпбек.А. Педагогика. Шымкент, 2006.

28.Бегалиев Т. Педагогика. Қысқаша лекциялар курсы. Оқу құралы. Тараз., 2002.

29. Шаталов В.Ф. Педагогическая проза; из опыта работы школ г.Донецка. М., 1980.

30. Юдин В.В. Педагогическая технология. Ярославль, 1997.

31.Лихачев Б.Т. Педагогика. Курс лекций: Учебное пособие для студентов пед.учебных заведений и слушателей ИПК и ФПК.-М., 1998.

32. Абыканова Б.Т. Компьютерлік технологияны пайдалану арқылы оқушылардың танымдық белсенділігінің арттырудың дидактикалық шарттары. Алматы., 2005.

33. УстемировК.У., Шаметов Н.Р., Бакиров Р.Т. Современные образовательные технологии технические системы обучения. Алматы, 2006(17).

34. С.Әбдіманапов. Елдік өркендеу және инновациялық даму. // Егемен Қазақстан, 2007, 28 сәуір(18).

35. Керимбаева М.С. Инновационные процессы в школе: проблемы, перспективы, поск.- Алматы. 1995.

36. А.Г.Маджуга, А.Б.Саипов, Г.Ж.Мусурманова. Использование традиционных и активных форм и методов обучения в педагогическом процессе. Шымкент, 2004(19).

37. А.К.Ахметов. Принципы технологии и содержание образовательной программы. – Алматы, 1995.

38. Анатолий Гин. Приемы педагогической техники.

39. 
    Москва, 1999, 11-бет(20).
    

41.Оңтүстік Қазақстандағы жаңашыл мектептер. Шымкент – 2007, 18-бет. (21).

42.М.В.Кларин. Инновационные модели обучения в зарубежных педагогических поисках. М., 1994, 8-бет(22).

43. Щуркова Н. Е. Педагогическая технология. М., 2002. С. 12.

44. Селевко Г. К. Опыт системного анализа современных педагогических систем // Школьные технологии. 1996. № 6.

45.Беспалько В. П. Педагогика и прогрессивные технологии обучения

46. Поташник М.М., Моисеев А. М. Управление современной школой (В вопросах и ответах). М.: Новая школа, 1997.

47.Шамова Т. И., Третьяков П. И., Капустин Н. П. Управление образе
вательными системами: Учеб. пособие для студ. высш. учеб, заведений /
Под ред. Т. И. Шамовой. М.: ВЛАДОС, 2001.

48. Махмудов.М. Мектепте проблемалы оқытуды ұйымдастыру. Алматы., 1999

49. Крысько В.Г. Психология и педагогика в схемах и таблицах. М., 2000.

50. Садыков Т.С. Абылкасымова А.Е. Дидактические основы обучения в высшей школе. Алматы., 2000.