И. А. Зимняя педагогикалық психология
Оқу іс-әрекетінің негізгі сипаттамалары
жүктеу/скачать 2.21 Mb. Pdf көрінісі
|
| Оқу іс-әрекетінің негізгі сипаттамалары
Оқу іс-әрекетінің, оны оқудың басқа формаларынан ажырататын ҥш негізгі сипаттамалары белгіленеді: 1) ол оқу материалын игеруге және оқу міндеттерін орындауға әдейі бағытталған; 2) онда әрекеттердің жалпы тәсілдері мен ғылыми тҥсініктер игеріледі (мектепке дейін игерілген тҧрмыстық тҥсініктерге қарағанда); 3) әрекеттің жалпы тәсілдері міндеттерді орындаудың алдын алады (И.И. Ильясов) (алдын алушы жалпы тәсілдер, әрекеттер бағдарламасы жоқ кездегі, байқап кӛру және қателесу әдісі бойынша оқумен салыстырсақ, онда оқу іс- әрекет емес). Бҧл ҥшеуіне оқу іс-әрекетінің екі маңызды сипаттамасын қосайық. Біріншіден, танымдық қанықпайтын қажеттіліктерге жауап бере отырып, 4) оқу іс-әрекеті субъекттің ӛзін ӛзгеріске тҥсіреді, бҧл оның, Д.Б. Эльконин анықтауы бойынша, негізгі сипаттамасы болып табылады. Екіншіден, оқу қҧрылымы мен ҥрдісінің чехиялық теоретигі Й. Лингарт оқудың белсенді формасы ретінде оқу іс-әрекетінің тағы бір ерекшелігін қарастырады, дәлірек айтсақ, 5) ҥйренушінің психикалық қасиеттері мен мінез-қҧлқының «оның ӛз әрекеттерінің нәтижелеріне байланысты» ӛзгеруі. Осылайша, оқумен теңестіре отырып оқу іс-әрекетінің бес сипаттамасы жайлы айтуға болады. Оқу іс-әрекетінің, ҥйренушілердің әрекеттің жалпыланған тәсілдерін игеруі, олардың мҧғалімнің оқу әрекеттері арқылы әдейі қойған оқу міндеттерін орындау арқасында ӛзіндік дамуы іс-әрекеті ретіндегі анықтамасын негізге ала отырып, оның іс-әрекеттік сипаттамаларын қарастырайық. Ең алдымен Д.Б. Элькониннің ізімен оның қоғамдық сипатын атап ӛтейік: мазмұны бойынша, себебі ол адамзат жинақтаған мәдениет пен ғылымның барлық байлықтарын игеруге бағытталған; мағынасы бойынша, себебі ол қоғамдық мәнді және қоғамдық бағалаушы; формасы бойынша, ӛйткені ол оқытудың қоғамдық ӛндірілген нормаларына сәйкес және де арнайы қоғамдық мекемелерде ӛтеді, мысалы мектептерде, гимназияларда, колледждерде, институттарда. Кез-келген іс-әрекеттер сияқты оқу іс-әрекеті саналы тҥсінілгендігімен сипатталады және оның белгілі бір қҧрылымы мен мазмҧны бар. |