И. А. Зимняя педагогикалық психология
Қиындықтардың мәртебелік-позициялық-рӛлдік саласы
жүктеу/скачать 2.21 Mb. Pdf көрінісі
|
| Қиындықтардың мәртебелік-позициялық-рӛлдік саласы
Қарым-қатынастағы қиындықтардың осы саласы бірқатар терең себептермен шартталған: отбасылық тәрбие, қарым-қатынас позициясы, рӛлдің атрибуттары, мекеменің, білім беру жҥйесінің, саласың, қаланың мәртебесі және т.б. Қарым-қатынастағы мҧндай қиындықтар кӛбінесе статустардың, позициялардың ассиметриясы жағдайында, конвенцио- налды рӛлдердің қҧқықтары мен міндеттерін бҧзу жағдайларында пайда болады. Мысалы, мектепте мҧғалімнің конвенционалдық қатынастар бойынша сҧрау қҧқығы оқушының жауап беруге міндеттілігін ҧйғарады. Егер де оқушы мҧғалім жауап беруге қиналатын сҧрақ қойса, онда мҧғалім, ӛзінің сҧрау қҧқығын пайдалана отырып, сҧрақта қайта бҧруына, жауап беруді кейінге қалдыруына болады, яғни қарым- 335 қатынас барысын ӛзгерте алады. Мҧғалім білім беру мен мектептің репрезентанты ретіндегі мәртебесі мен оның позицияларының, яғни қоғамдық тәжірибені тасымалдаушысы және оның субъектті дамытушы, тәрбие беруші және оқытушы рӛлінің бірлігі мҧғалімнің беделінен кӛрінеді. Бедел ӛзіне кем дегенде екі қҧраушыны біріктіреді: тҧлға беделі және рӛл беделі. Алғашқы қоңыраудан бастап жаңа, беймәлім, ары қарайғы ӛмір ҥшін қажетті оқу қҧндылығын тасымалдаушы ретіндегі мҧғалімнің беделін жалпы жҧртшылық мойындағаны белгілі. Алайда, ол кӛп жағдайда қарсыласпаушылық, абсолюттілік сипатқа ие болады да, ол оқушыда ӛз дегенінде тҧрудан бҧрын, ӛз ойын айтуға тырысудың ӛзін жоққа шығарады. Сонымен бірге, педагог рӛлі қҧзырлық, объективтілік, әдептілік және кӛмек бергісі келу сияқты тҧлғалық сапаларды ҧйғарады. Егер де беделдің осы жиыны оқу процесінде байқалса, онда бҧл шынайы бедел. Ол оқушыда қарым-қатынас қиындықтарын туғызуы мҥмкін, бірақ ол қиындық Мҧғалімнің, Шебердің білімінің алдында ӛз білмегеніне байланысты ҧялуы, ӛзін ыңғайсыз сезінуі, ӛзінің білмегенінен туады. Егер де педагогтың формалды рӛлі қҧндылық мазмҧнмен толтырылмаса және тҧлғалық тҧрғыдан ол беделді болмаса, онда қарым-қатынас қиындатылған, ол іс-жҥзіндегі немесе ӛте конвенционалды болып кетеді. Мҧғалімді қарым-қатынас серігі ретінде қабылдамау жағдайы пайда болады, ал бҧл конвенционалдық рӛлдердің тҧлға аралық жағымсыз қатынастармен толықтырылуының алғышарты болып табылады. Және де осы жерде егер конвенционалдық қатынастар позитивті тҧлға аралық қатынастармен қатар жҥрсе, онда іс-әрекет тиімділігі жоғарылайды, егер тҧлға аралық қатынастар қарама-қарсы тҧруға дейін, бір-бірін қабылдамауға дейін қысымдалған болса, онда бҧл конвенционалдық қатынастардың рӛлдік репертуарын деструкциялайды және іс-әрекетке, берілген жағдайда оқу іс-әрекетін, педагогикалық іс-әрекетке келеңсіз ықпал етеді деген ереже ӛзінің кҥшіне енеді. жүктеу/скачать 2.21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|