І. Қазақ тілі грамматикасының кейбір мәселелері Қазақ тiлihiң Ғылыми куpсы жөhihеh лекциялаp
жүктеу/скачать 1.97 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Е с к е р т у: сөздердің этимологиясын табу үшін оның ішіндегі дауыстыларды алып тастау керек. Грузин «мама» дегенді «әке» деп түсінеді. Қар монғолша қол деген сөз. Күш, бұз, қирату, кесетін, тесетін заттардың бәрі де (құралдар) қол сөзімен байланысты. Біздегі айт деген сөз шағатай тілінде ай болып айтылады, соңғы т – өзгелік етістің жұрнағы (үстеуі). Айық (салық)= айтатын (нәрсе). Қайтар, қайыр сөздерінің бұрынғы түбірі – қай. «Өлтір» бұрын өзгелік етіс болған, бүгінгі (қазіргі) нормасы бойынша, өлдір болар еді. Еміз – әуелде емгіз. Ол + сол: о +со = осы. Шағаламақ=балаламақ (бала-шаға), демек, татарша (қырым татары тілінде) семантика жағынан бір сөз. Қадақ (қада) – шеге; Құтты болсын – құтымышты ындыр йұрт (жұрт) – үй. йренә сиына – еріне сиына (күйеуіне сүйкеліп жанасуы болуы керек). Кездік пышақ=кес деген сөз. Жау жұмыр: жау = йағ (май). Жау қазын: қазын сөзінің соңындағы н дыбысы мен егін сөзінің соңындағы н дыбысы бір. Өбу = емдеу: өп = ем (бұрынғыда түкірудің ем екендігін ескеру қажет). Сеп = су + ла; түкіру, сүймек - себмек (түрікше) Целовать: мұның негізі де емдеу целевная трава. Кәрі-құртаң: құртақ – құртқа (кемпір). Есік=ауыз үй: бұл екеуінің бір-біріне жақындығы бар, қалайша? Ұмай, құдай, ұма = май. «Ана – құдай» – «еміз»-ден шыққан. Парсыша: мән=«мен»; қарлұқша: мен; орысша: меня. Түріктердің «ер ұғлан», «қыз ұғлан» деуіне қарағанда «ұғлан» деген сөз бұрын бала мағынасында болуы керек. Үрік/қорық: бұл екі сөздің түбір бір болуы керек: (өйткені) сөз басында үрік дегендегі ү-ден бұрын бір дыбыс болған; к мен қ бұрын бір фонема, осы күнге дейін ғ – шаларда (бұл сөз танылмады) бір фонема. Баһа: деген парсының сөзін батыстағы қазақ (осы сөзді батыстан алғандар) баға дейді. Ал Орта Азия арқылы алған қазақ елі бәсі дейді. Қайтпаңыз деген сөзді қайман деушілер де бар. Дөңгелек – төбе – тау – термен («дөң» сөзінің де бұған қатынасы болуы керек). жүктеу/скачать 1.97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|