«Ислам және қазақтың мәдени дәстүрлері» «Мәдениет және дін»
жүктеу/скачать 131.22 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жақсы әдет
- «Tradіtіon»
- Дәстүр
| Әдеп-ғұрып дегеніміз - белгілі бір қоғамда немесе ұжымда белгілі бір тарихи жағдайға байланысты адамдар арасында қалыптасқан қоғамдық тәртіптің бір түрі. Ол әлеуметтік өмірдің әртүрлілігіне және күрделілігіне қарамастан, белгілі ұқсастық жағдайда адамдардың біркелкі әрекет етуін қалайды. Әдет-ғұрып рәсім арқылы көрсетілетін әрекет, қимыл. Игі әдеттердің өмір қолданысына айналуын «әдет-ғұрып» деп атаймыз, ол оның біржолата өмір заңдылығына айналуы «салт-дәстүр» деп аталады.
Әдет (араб тілінде - ﻋﺎﺩﺓ,ٌﻋﺎﺩاتٌ) – адамның күнбе-күнгі тіршілік қажетіне байланысты қалыптасқан тұрақты мінез, іс-қимыл ерекшелігі, «Ауру қалса да, әдет қалмайды» деуі әдеттің тұрақты қажеттілікке айналғанын көрсетеді. Әдеттің ұнамды ұнамсыз түрлері болады. Жақсы әдет – адамдардың күш-жігерін пайдалы істерге арнауына, уақытын үнемдеп негізгі ісін тындыруына көмектеседі. Жаман әдет – қауымның (отбасының, еңбек ұжымының т.б.) берекесін алып, оғаш қылығымен өзінің де ортадағы қадір-қасиетін төмендетеді. Әдеттің негізгі қалыптасатын кезеңі – балалық шақ. Осы кезеңдегі кез-келген нәрсеге еліктей бергіштік қасиет кейде ұнамсыз әдеттердің қалыптасуына себепші болады. Ғұрып (араб тілінде –ﻏﺮﻑ - салт, дәстүр) – белгілі бір қоғамдық-әлеуметтік ортада пайда болып, оның мүшелерінің мінез-құлқының, тұрмыс-тіршілігінің бұлжымас қағидаларына айналған жөн-жосық, жол-жоралғы. Дәстүр – бұл ұрпақтан ұрпаққа беріліп отыратын және ұзақ уақыт мерзімде белгілі бір қоғамдарда және әлеуметтік топтарда сақталынатын әлеуметтік және мәдени мұраның элементтері» дей келе, ағылшынның «Tradіtіon» сөзін аударғанда бірнеше мағыналарды береді - дәстүр, ескі салт; аңыз-әңгіме; ауызша ақпарат немесе мәлімет тарату. Қазақ мәдениетін зерттеушілердің бірі К.Ахметжанова: «Дәстүр – бұл белгілі бір ұлттың немесе халықтың ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отыратын, тарихи қалыптасқан, олардың әлеуметтік ортасында ұзақ уақыт бойы сақталып отырған әлеуметтік-мәдени құндылықтар жиынтығы. Дәстүр қоғамды басқару жүйесін, әлеуметтік қарым-қатынас формаларын, шаруашылықты жүргізу тәсілдерін, оларды ұрпақтан ұрпаққа қалдыру үрдістері мен тәсілдерін қамтиды» -дейді. «Салт» сөзін қазақша мағынасына келер болсақ, қатты, қатты болу, берік болу, төзімді болу дегенді білдіреді. Егерде осы талдауларға сүйенер болсақ, онда «салт-дәстүр» ұғымының мағынасы – айнымайтын, берік қоғамның тұтастығы үшін жаратушы тарапынан жіберілген қағидалар жүйесі дегенді білдіеді. Араб тілінің сөздіктерінде: «Әдет деген сөз араб тілінде - ﻋﺎﺩﺓ,ٌﻋﺎﺩاتٌ) дәстүр, қарапайымдылық, әдет, бір істі немесе әрекетті қайталау. Бұл сөздің негізгі түбірі «ғада» - ﻋﺎﺩﺍ - қайта оралу, өз қалпына келу деген мағыналарға саяды. жүктеу/скачать 131.22 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|