История распространения мировых религий в Северном Казахстане во второй половине XIX начале XX вв. 07. 00. 02 Отечественная история

1. 
   Выступление Президента Казахстана Нурсултана Назарбаева на III съезде лидеров мировых и традиционных религий // Казахстанская правда. – 2009. - 2 июля. - С.1-2.
   
2. 
   Левшин А.И. Описание киргиз-кайсачьих или киргиз-кайсацких орд и степей. - А., 1996. – 656 с.; Кастанье Г. Из области киргизских верований // Вестник Оренбургского учебного округа. - Уфа. - 1912. - № 3. - С.71-93; Красовский М.И. Образ жизни казахов степных округов. - Астана: Алтын кітап, 2007. – 287 с.; Герн фон В.К. Характер и нравы казахов. - Астана: Алтын кітап, 2007. – 140 с.; Румянцев П. Киргизский народ в прошлом и настоящем. - СПб., 1910. – 66 с.
   
3. 
   Букейханов А.Н. Казахи: историко-этнографические труды. 2-е изд. доп. Том 14. - Астана: Алтын кітап, 2007. – 303 с.
   
4. 
   Чернавский Н.М. Оренбургская епархия в прошлом её и настоящем. - Оренбург. 1900 – 1902 (Труды ОУАК. Выпуск 7, 10) - с.211-212.
   
5. 
   Добросмыслов А.И. Тургайская область. Исторический очерк. Вып.1. - Оренбург, 1900-1901. – 524 с.
   
6. 
   Киргизский край. Россия. Полное географическое описание нашего отечества. Т.18. Репринтное издание. - Уральск, 2006. – 496 с.
   
7. 
   Казахи: историко-этнографическое исследование / Под ред. М.К. Козыбаева, Х.А. Аргынбаева, М.С. Муканова. – А.: Казахстан, 1995. – 352 с.; Иванов В., Трофимов Я. Религии Казахстана: Справочник. 2-е изд. - А.: Аркаим, 2003. – 238 с.; Религии в Казахстане: хрестоматия в 2-х частях. Часть 2-я. Составители Артемьев А.И., Колчигин С.Ю., Цепкова И.Б. – А.: ТОО Антей, 2003. – 460 с.
   
8. 
   Султангалиева А. К. Ислам в Казахстане: история, этничность и общество. - А.: КИСИ при Президенте РК, 1998. - 188 с.; Нургалиева А.М. Очерки по истории ислама в Казахстане. – А.: Дайк-Пресс, 2005. – 224 с.
   
9. 
   Ерофеева И.В. Родословные казахских ханов и кожа XVIII-XIX вв. (история, историография, источники). – А., 2003. – 178 с.; Садвокасова З.Т. Духовная экспансия царизма в Казахстане в области образования и религии (вторая половина XIX – начало XX вв.). – А.: Қазақ университеті, 2005. – 345 с.
   
10. 
    Артемьев А.И. Русская православная церковь в Казахстане. - А., 1995. – 42 с.; Кабульдинов З.Е. Казахи внутренних губерний России во второй половине XVIII – начале ХХ вв. (историко-демографический аспект). – Павлодар: ПГУ им. С. Торайгырова, 2002. – 232 с.
    
11. 
    Черказьянова И.В. Школьное образование российских немцев (проблемы развития и сохранения немецкой школы в Сибири в XVIII – XX вв.). - СПб., 2004. – 368 с.
    
12. 
    ГАОрО РФ, ф.175, оп.1. д.40, л.1-15.
    
13. 
    ЦГА РК, ф.25, оп.1, д.1005, лл.60, 60 об., 74, 74 об., 75; ф.369, оп.1, д.2960; ГАОрО РФ, ф.175, оп.2, д.44, л.1-8.
    
14. 
    ГАСКО, ф.158, оп.1, д.100, л.1-27.
    
15. 
    Мейер Л. Казахская степь Оренбургско ведомства. 2-е изд., доп. Том 17. - Астана: Алтын кітап, 2007. – с. 25-26.
    
16. 
    ЦГА РК, ф.369, оп.1, д.2605, л.6, 13; ГАОО РФ, ф.16, оп.1, д.121, л.16-16 об.
    
17. 
    Голошубин И. Справочная книга Омской епархии. Омск: Иртыш, 1914. - С.92-97.
    
18. 
    Козина В.В. Население Центрального Казахстана (конец ХIХ в. - 30-е гг. ХХ в.). - А., 2000. – 264 с.
    
19. 
    ЦГА РК, ф.25, оп.1, д.3202, л.1, 18-18 об.
    
20. 
    ЦГА РК, ф.25, оп.1, д.561, л.28, 31; ГАОрО РФ, ф.6, оп.18, д.743, л.1-19.
    
21. 
    ЦГА РК, ф.64, оп.1, д.2053, л.59; ф.369, оп.1, д.897, л.11.
    
22. 
    ГАОрО РФ, ф.175, оп.1, д.161, л.86.
    
23. 
    ЦГА РК, ф.15, оп.1, д.2167, л.2-2 об.
    
24. 
    ЦГА РК, ф.64, оп.1, д.6059, л.1-471.
    

1. 
   Особенности развития конфессиональных отношений в Северном Казахстане (II половина XIX – начало XX вв.) // «Региональная история в контексте мирового исторического процесса» (II Касымбаевские чтения): материалы междунар. науч.-практ. конференции. – Семипалатинск, 2006. - С. 220-222.
   
2. 
   Из истории распространения протестантской религии на территории Костанайской области в дореволюционный период // «Валихановские чтения-12»: материалы междунар. науч.-практ. конференции. – Кокшетау, 2007. - С. 202-205.
   
3. 
   Возникновение и распространение католической и протестантской религий в Северном Казахстане XIX в. - 1917 г. // «VII Сатпаевские чтения»: материалы междунар. науч.-практ. конференции. – Павлодар: ПГУ им. С.Торайгырова, 2007. - С.87-92.
   
4. 
   Факторы и особенности внутренней дифференциации ислама // «Байтурсыновские чтения - 2007»: материалы респ. науч.-практ. конференции. – Костанай, 2007. - С.153-158.
   
5. 
   Некоторые аспекты взаимоотношений традиционных конфессий на территории Северного Казахстана (конец XIX - начало XX вв.) // Ізденіс – Поиск. Серия гуманитарных наук. - 2007. - № 3. - С.193-198.
   
6. 
   Из истории христианизации казахов на территории Северного Казахстана во второй половине XIX - начале XX вв. // Высшая школа Казахстана. – 2007. - № 3. - С.194-198.
   
7. 
   Переселенческая политика царизма и демографические изменения в Семипалатинской области (вторая половина XIX - начало XX вв.) // «Проблемы сохранения и изучения культурного и природного наследия Прииртышья»: материалы междунар. науч.-практ. конференции. (24 апреля 2008 г.) – Павлодар: ПГПИ, 2008. - С.127-133.
   
8. 
   Демографические изменения в Тургайской области во второй половине XIX - начале XX вв. // «VIII Сатпаевские чтения»: материалы междунар. науч.-практ. конференции. – Павлодар: ПГУ им. С.Торайгырова, 2008. - С.294-299.
   
9. 
   Процесс институализации русской православной церкви на территории Тургайской области (вторая половина XIX - начало XX вв.) // «Духовное согласие и толерантность казахстанского общества»: материалы междунар. науч.-практ. конференции. – Костанай, 2008. - С. 422-428.
   
10. 
    Факторы и особенности развития ислама в Северном Казахстане // Отан тарихы. – 2008. - № 3. - С. 96-108.
    
11. 
    Истоки становления институтов Русской православной церкви в Северном Казахстане // «Жуасовские чтения - 13»: материалы респ. науч.-теор. конференции. – Караганда, 2009. - С. 170-174.
    
12. 
    Из истории становления органов управления Русской православной церкви в Северном Казахстане // «Степной край Евразии: историко-культурные взаимодействия и современность»: материалы VI междунар. науч. конференции. (25 сентября 2009 г.) – Омск-Костанай: Изд-во Ом.гос.ун-та им. Ф.М. Достоевского, 2009. - С. 96-98.
    
13. 
    Традиционное образование казахов Северного Казахстана во второй половине XIX - начале XX вв. // «Алтынсаринские чтения»: материалы II науч.-теор. конференции. – Костанай, 2009. - С. 158-161.
    
14. 
    Солтүстік Қазақстанда православие прозелитизмінің тарихынан // Вестник КазНУ им. Аль-Фараби. Серия историческая. – 2009. - № 3 (54). - С. 107-111.
    

07.00.02 - Отан тарихы (Қазақстан Республикасы тарихы) мамандығы бойынша тарих ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындаған диссертация

Әлем діндері мен олардың конфессиялары: исламның сүннизмді жақтаушылары, орыс православиелік шіркеуі, католицизм, баптизм, лютеранство, меннонизм және адвентизм диссертациялық зерттеу нысаны болып табылады.

Диссертациялық зерттеу жұмыстарының мақсатына сәйкес келесідей міндеттер белгіленді:

- әлемдік діндердің, олардың Қазақстан жерінде пайда болуы мен таралуының себептері жөнінде тарихи-теориялық тұрғыдан жалпы сипаттама беру;

- Солтүстік Қазақстан тұрғындарының ішінде этно-конфессионалдық құрылымдардың қалыптасу ерекшеліктерін сипаттау;

- Солтүстік Қазақстан аумағында исламның таралуының себептері мен ерекшеліктерін анықтау;

- институционализация процестерін және православие шіркеуінің ықпалының күшеюін зерттеу;

- католиктік және протестанттық конфессиялардың пайда болуы мен таралуының ерекшеліктерін анықтау;

- зерттеліп отырған кезеңдегі исламға қатысты жүргізілген мемлекеттік саясаттың пайда болуының себебін ашу;

- орыс православиелік шіркеуінің миссионерлік әрекеттеріне талдау жасау;

- католиктік және протестанттық қауымдастықтарға қатысты ұстанған мемлекет саясатын зерттеу.

- зерттеліп отырған тақырыпқа қатысты бұрын жарияланбаған мұрағат материалдары алғаш рет ғылыми айналымға шығарылып отыр;

- Солтүстік Қазақстанда исламның таралуының себептері мен ерекшеліктері анықталған және келтірілген;

- алғаш рет орыс православиелік шіркеуінің институциалдық құрылымын құрудың, оның қоғамдық өмірге ықпалын күшейтудің талдауы көрсетілген;

- алғашқы католиктік және протестанттық қауымдастықтардың пайда болулары, олардың сандары мен географиялық орналасулары туралы келтірілген деректер де бұрын жарияланбаған материалдар болып табылады;

- метрополия және орыс православие шіркеуі тарапынан исламды діни тұрғыдан ығыстырып шығарудың, оның конфессионалдық институттарының жұмыстарына шектеу қоюдың фактілері дәлелденген;

- бұрын көтерілмеген тақырып - православиелік шіркеудің исламмен, католицизммен және протестантизммен жасаған қарым-қатынасына талдау жасалынған;

- алғаш рет Солтүстік Қазақстандағы католицизмге және протестанттық конфессияларға қатысты мемлекеттік саясаттың құрылу тарихына талдау жасалынды.

1. Әлемдік діндердің таралу тарихын зерттеу өңірлік аспектіде жүргізілді және мұның өзі бұл процестерді жан-жақты және кешенді түрде айқындауға мүмкіндік береді. Солтүстік Қазақстан тұрғындарының көп конфессионалды болуына негізінен ХІХ ғ. екінші жартысы мен ХХ ғ. бас кезінде аталған аймақта құрамы жағынан көп мәдениетті этникалық диаспоралардың жинақталуы себеп болды.

2. Салыстырмалы талдаудың негізінде қазақ халқының діни тұрғыдан бірегейлігі жөнінде нақты дәлелдер келтірілді.

3. Христиан дініндегі топтар мен қауымдардың қоныс аударуларына себеп болған бірқатар әлеуметтік-экономикалық және діни факторлар мен себептерге талдау жасалды.

4. Түрлі дерек көздерінен алынған материалдар негізінде этникалық және діни топтардың қауымдастыққа бірігу факторлары анықталды.

5. Солтүстік Қазақстан аумағындағы қазақ халқының қоғамдық өміріндегі исламның ұстанымы көрсетілді. Ислам христиан дініне бағындыру мен орыстандыру саясатына қарсы әрекет етуші бірден-бір күш болды.

6. Патша үкіметінің Солтүстік Қазақстанда жүргізген отаршылдық саясатындағы орыс православие шіркеуінің рөлі жан-жақты көрсетіледі.

7. Католиктік және протестанттық діни топтарға қатысты жүргізген мемлекет саясатына сипаттама берілген.

From the above said the following tasks set up:

• 
  to give general historical and theoretical description of world religions, their appearing and dissemination over the area of Kazakhstan;
  
• 
  to characterise the peculiarities of formation of ethno-confessional structure of North Kazakhstan’s population;
  
• 
  to determine factors and peculiarities of Islam’s dissemination in North Kazakhstan;
  
• 
  to study the process of institutionalization and strengthening of influence of the Orthodox Church;
  
• 
  to examine the peculiarities of propaganda of Catholic and Protestant confessions;
  
• 
  to reveal the genesis of state policy with regard to Islam in this period;
  
• 
  to analyse missionary activity of Russian Orthodox Church;
  
• 
  to investigate state policy with regard to catholic and protestant communities.
  

• 
  Earlier unpublished archive documents have been introduced into scientific sphere for the first time.
  
• 
  Factors and peculiarities of dissemination of Islam in North Kazakhstan have been examined and shown.
  
• 
  For the first time the causes and factors of institutional structuring of Russian Orthodox Church, its influence’s reinforcement on social life are analyzed.
  
• 
  New information about the appearing of the first catholic and protestant communities, their numbers and geographical settling has been presented.
  
• 
  The fact of religious oppression of Islam, the restriction of its confessional institutes from the part of metropolitan power and Russian Orthodox Church has been based.
  
• 
  Formation of interrelations between Orthodox Church and Islam, between Catholicism and Protestantism has been analyzed.
  
• 
  The history of development of state policy with regard to Catholicism and protestant confessions in North Kazakhstan has been investigated for the first time.
  

1. 
   Study of the history of spreading of world religions is made in the regional aspect, which gives opportunities to reveal these processes completely. The factor of development of polyconfessional population in North Kazakhstan is the formation of polycultural ethnic communities in the second half of the XIX and at the beginning of the XX centuries.
   
2. 
   On the basis of comparative analysis the real scene of Kazakh people’s religious identity are presented.
   
3. 
   The series of socio-economical and religious factors having influenced on the settling of Christian groups and communities are analyzed.
   
4. 
   On the basis of different source materials the common character of ethnic and religious factors is revealed.
   
5. 
   The place of Islam in Kazakh people’s social life in North Kazakhstan is shown. Islam acts against the policy of Christianity and Russification.
   
6. 
   The role of Russian Orthodox Church in realizing the colonial policy of tsarism in North Kazakhstan is presented in detail.
   
7. 
   State policy with regard to catholic and protestant groups is characterized.
   

П

Бумага офсетная. Формат бумаги 60×84 1/16.