Ж. Б. Аширбекова

85 
мен қоса адам денесінің бӛліктері (басы, қолдары), мысалыға, 
қылыш пен қаруланған қол, бұлт арасынан шығып келе жатқан, 
алақан, аяқ, жүрек, т.с.с.
Жануарлар: арыстан, оңға қаратылған, басымен орнынан 
тұрып келе жатқан бейнесі,әйтседе оның басының бейнесі түзу 
бейнеленуі де мүмкін. Егер жүріп бара жатқан арыстан басы тіке 
бағытталған болса, онда ол қабылан деп аталады. Бұл түрлердің 
бірігуі де мүмкін, ол бастың бағыттануына қарай қабыланды 
арыстан немесе арыстанды қабылан деп аталады.
Ӛзге жабайы аңдардың бейнелері елтаңбаларда жиі бейне-
ленеді, бірақ олардың бӛлек бӛліктері бейнеленеді. Мысалы, аяқ 
жиі кездеседі. Ат жүріп бара жатқан бейнесімен түсіндіріледі. 
Бұғы әдетте шауып бата жатқан түрде бейнеленеді, Бұғы мүйіз-
дері де бейнеленеді. Ӛзге жануарлар тізімінде бейнеленетіні: ит, 
қасқыр, жүріп бара жатқан немесе орнынан тұрып келе жатқан 
аю, бұқа және оның басы, мүйізі, піл және оның тістері, борсық, 
ешкі, қой. 
Құстар:бүркіт, басымен бейнеленетін, оңға бағытталған 
және қанаттары жайылған. Елтаңбаларда сирек кездесетін бейне 
қарға, бірақ аяғымен тасты ұстап тұрған тырна, қораз, тауыс, 
үкі, кептер және т.с.с 
Бауырымен жорғалаушылар: балықтар, жер сулы жәндік-
тер. Олардың арасында жылан, дельфин, Андреев крестіне 
шаян, қоңыз, құмырсқалар, ұлу, қабыршақтар. 
Ӛсімдіктер: Лалагүл, геральдикалық тұрғыда немесе та-
биғи бейнеленуі, роза – бұл да геральдикалық тұрғыда табиғи 
сирек болады. Гүлдер күнбағар, гүлтәж. Талдар емен, шырша, 
пальма. Елтаңбаларда астық тұқымдастары да жиі кездеседі. 
Ӛзендер, қысқартылған толқын тәрізді белбеумен кӛрсетіледі. 
Жасанды мүсіндер. Геральдикада жасанды мүсін заттары 
ретінде адам ӛнері мен жасалғандар жатады. Олардың саны ӛте 
кӛп, бірақ геральдикада әскери тұрмыс заттарын қолданады. 
Әскери тұрмыс заттары ішінен кӛбірек қолданылатындары: 
дулыға, қылыштар, түзу және иілген найза, айбалта, жебелер, 
қорамсақ, сауыт, қалқан, тапаншалар, таға, үзеңгі, жүзік, мұнара, 
қорған, лагерь шатыры, қорған кілті, зеңбірек, дӛңгелек, кеме, 
зәкір. 

86 
Аңызи мүсіндер. Аңызи немесе таңғажайып мүсіндер қа-
тарына енетін бейнелер: 1) кентавр (адам мен жылқы қосынды-
сы); 2) торғайлардікі альконос және сирин; 3)сирен: қанатты екі 
құйрықты; 4) ӛз түрінде адамның жартылай денесі мен жануар 
немесе торғайлардың денелерімен біріккенін кӛрсетеді. Олардан 
сирен және альконос бейнелері кездеспейді, бірақ ежелгі Ресей 
эмблема ӛнерпаздары ұнататын. Геральдикада әдеттегі мүсіндер 
ретінде қабылданғандары келесідей: күшіген (гриф), жалғыз 
мүйізді ат (единорок), айдаһар(дракон), жеті басты гидра, фе-
никс, зиланд, тау теке, салаландра және тағы басқалар. Аңызи 
мүсінге екі басты бүркітті жатқызуға болады. Оның мемлеке-
тінің эмблемасы ретінде қабылданғандығы. Оның бейнесі ӛмір 
сүрген тӛрт жүз жыл бойы түрлі ӛзгерістерге ұшырады. Солар-
дың ішінде қағазға жазылған ӛзгерістер: XVII-дың ғасыр ба-
сында Павел I, Николлай I, николай II патшалық еткен кезде. 

жүктеу/скачать 1.58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: