Жалпы білім беру ұйымдарындағы тәрбие жұмысының ерекшеліктері

378 
Қазіргі мектепте білім беру үдерісін жетілдіру тек оқылатын пәндердің 
мазмұнын өзгертумен қатар, оқыту әдістемелеріне деген көзқарасты өзгертумен 
қатар, әдістемелік тәсілдер арсеналын кеңейтумен қатар, сабақ барысында білім 
алушылардың қызметін белсендірумен де қамтылады. Оқушының пассивті әсер 
ету нысаны болмауы маңызды. Сондықтан оқушылардың танымдық 
белсенділігін арттыру, ой-өрісін кеңейту және олардың жалпы мәдениетін 
арттыру үшін сабақта қолданылатын оқытудың ең оңтайлы түрлерін, әдістер 
мен тәсілдерді, технологияларды анықтау қажет.
Инклюзивті білім беру-бұл жеке ерекшеліктерді ескере отырып, жеке 
тұлғаға бағытталған оқыту әдістерін қолдану негізінде білім беру қызметін 
ұйымдастыру арқылы сапалы оқытуға тең қолжетімділікті қамтамасыз етудің 
кешенді процесі.
Инклюзивтік тәсіл - ерекше білім беру қажеттілігі бар оқушыларды 
жаппай мектепте оқыту қиындықтарына бейімдеу емес, бүкіл мектепті 
реформалау және осындай оқушылардың ерекше білім беру қажеттіліктерін 
ескеру және әрбір баланы оқу процесіне тарту үшін оқытудың өзге де 
педагогикалық тәсілдерін іздеу.
Мектептің әрбір педагогы инклюзия – жалпы білім беретін мектепте 
ерекше білім беру қажеттілігі бар баланың физикалық болуы ғана емес екенін 
түсінуі және қабылдауы тиіс. Бұл мектептің өзін, мектеп мәдениетін және білім 
беру үдерісіне қатысушылардың қарым-қатынас жүйесін өзгерту, педагогтар 
мен мамандардың тығыз ынтымақтастығы, ата-аналарды баламен жұмыс 
істеуге тарту.
Ерекше білім беру қажеттілігі бар балаларды оқыту үдерісінде педагогтар 
мен ата-аналар арасындағы өзара қарым-қатынас маңызды рөл атқарады. Ата-
аналар өз баласын жақсы біледі, сондықтан педагог бірқатар мәселелерді 
шешуде олардан құнды кеңес ала алады. Мұғалімдер мен ата – аналардың 
ынтымақтастығы әр жағынан жағдайды қарауға көмектеседі, демек, ересектерге 
баланың жеке ерекшеліктерін түсінуге, оның қабілетін анықтауға және дұрыс 
өмірлік бағдар қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Мектептің негізгі міндеті бүгін – ашып, даралық баланы, оған 
көмектесуге көрінуі, дамуы мүмкін, устояться сыйлауға таңдау тұрақтылығы 
мен әлеуметтік әсерлерге. Оқыту процесінде әр баланың даралығын ашу 
заманауи мектепте инклюзивті білім беруді құруды қамтамасыз етеді. Мұндай 
оқытудың мақсаты бірыңғай сынып ұжымында "орташаланған" оқушыға емес, 
жеке-жеке танымдық мүмкіндіктерін, қажеттіліктері мен мүдделерін ескере 
отырып, жеке-жеке жұмыс істеуге мүмкіндік беретін психологиялық-
педагогикалық жағдайлар жүйесін құру болып табылады.
Мұғалім сабақ беру тәсілдерін өзгертуге және заманауи технологиялар 
мен әдістерді қолдануға ұмтылатын сабақтарды дайындауды диагностикадан, 
яғни білім алушылардың білім алу қажеттіліктерін түсінуден бастау маңызды. 
Әсіресе, бұл бастауыш мектепте маңызды, өйткені оқушылардың практикалық 
біліктері мен дағдылары арқылы оқу, жазу, есеп, рефлексия және т. б. сияқты 
өзіндік пәндік есептер мен негізгі оқу дағдыларын концептуалды түсіну 

379 
қалыптасады.
Білім алушылардың білім алу қажеттіліктерін зерттеу үшін жоғарыда 
сипатталған, сондай-ақ Академия сайтында (
https://nao.kz
) 
берілген әдістемелік 
ұсынымдарда жазылған.
Педагог балалардың білім беру қажеттіліктерін зерттеген және түсінген 
кезде оқытуды саралау, оқу бағдарламасының шеңберін кеңейту мүмкіндігі 
пайда болады, тіпті үлгермеген оқушының беделі де көтеріледі. Сабақ түрлері 
мен оқыту әдістері әр түрлі болуы мүмкін және бұл нақты сабақтың мақсатына, 
тақырыптың ерекшелігіне байланысты, бірақ ең бастысы білім алушыларда 
қандай білім алу қажеттілігі бар. Оқыту технологиясын таңдаудың тиімділігі 
және оның ЕҚБ бар балаларға бейімделуін рефлексия технологиясының 
көмегімен анықтауға және өлшеуге болады.
Оқытудағы Рефлексия-білім беру субъектісінің өз қызметін сезіну үдерісі. 
Рефлексия субъектінің пәндік білімі мен қызметінің мазмұнына жатады, оның 
нәтижелерін бекіту және одан әрі оның нәтижелілігін арттыру мақсатында 
жүзеге асырылған қызметті зерттеуді білдіреді. Сабақта оқушының 
рефлексиясын ұйымдастыру технологиясы келесі кезеңдерден тұрады: 
- 
пәндік қызметті орнату; 
- 
орындалған іс-әрекеттердің бірізділігін қалпына келтіру; 
- 
іс-әрекеттердің жасалған реттілігін зерделеу; 
- 
нәтижелерді қалыптастыру; 
- 
келесі қызметте гипотезаларды тексеру. Оқу үрдісінде өз қызметінің 
нәтижесінде оқушы рефлексия арқылы білім алуға өзгеретін тәжірибеге ие 
болады. Бұл білімдер өзі алған ақпараттан оқушы ақпараттың мағынасын 
түсінетін, оған белгілі бір қарым-қатынасты қалыптастыратын, осы ақпаратқа 
қатысты өзін-өзі анықтайтын ақпараттармен ерекшеленеді. Оқушы өзінің 
бастапқы білім деңгейін және түсінігін түсінеді, оны соңғы деңгеймен 
салыстырады, оның өзгерісінің не екенін және қаншалықты (сапалық және 
сандық) болғанын анықтайды.
Рефлексия мақсатты болжаумен байланысты, өйткені қойылған 
мақсаттарға жету жолдарын түсіну болып табылады. Осылайша, оқушыға 
қатысты ол тәрбиелеу функциясын орындайды.
Егер мұғалім оқушының рефлекциясын сабақ мақсатында және күтілетін 
нәтижелермен байланыстырса, онда кері байланыс педагогикалық жұмыстың 
көптеген мәселелерін түсіндіреді. Ал, дәлірек айтқанда, оқушы оқу материалын 
түсінеді ме және мұғалімнің балаға білім алуын жоспарлауға көмектесті ме? 
Мұғалім өз сыныбындағы жұмыстың тиімді әдістерін қаншалықты 
пайдаланды? 
Сонымен қатар, мұғалімнің рефлексиясы зор маңызға ие және ол сабақта 
оқыту әдістерін іздестіруді, таңдауды, қолдануды және нәтижелілігін 
анықтайды.
Рефлексивті үдерістер педагогикалық есепті шешудің әр кезеңінде, 
өздерін әртүрлі көрсете отырып, бар. "Ақпарат беру бойынша сарапшы" 
рефлексиялық позицияда мұғалім өзінің жоспарланған іс-әрекеттерін талдау 
пәні ретінде жасайды, яғни оның санасының рефлексиялық процестері алдағы 

380 
сабақтың мазмұнына қарайды және құрастырушы сипатқа ие болады. Мұғалім 

жүктеу/скачать 4.6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: