17 тақырып. Жүйке ұлпасы.
Мақсаты: Жүйке ұлпасының құрамын, даму көздерін, қызметін ұғып алу. Нейроциттердің құрылым ерекшеліктерін, рефлекторлық доғадағы орналасуына орай, жіктелуін білу. Глиоциттер, жүйке талшықтарының түрлерін, құрылысын, қызметін меңгеру.
1 тапсырма. Нейроциттердегі базофильді заттарға сипаттама беріңіз:
Нейроцитте орналасуы
|
Химиялық құрамы
|
Қызметі
|
|
|
|
2 тапсырма. Нейроцит нейрофибриллдеріне сипаттама құрыңыз
Нейроцитте орналасуы
|
Айқындау тәсілі (бояу)
|
Қызметі
|
|
|
|
3 тапсырма. Нейроглия жасушалары құрамы мен қызметін баяндаңыз
Нейроглия түрлері
|
Жасушаларының аты
|
Қызметтері
|
Макроглия
|
|
|
Микроглия
|
|
|
4 тапсырма. Жүйке талшықтарының гистологиялық қызметтік ерекшеліктерін көрсетіңіз
Жүйке талшықта рының түрлері
|
Білікті цилиндрі нің саны
|
Өзіне тән құрыл ым ерекшеліктері
|
Тітіркеністі өткізу жылдамдығы
|
Миелинді
|
|
|
|
Миелинсіз
|
|
|
|
Өзін - өзі бақылау және зертханалық жұмыстарды қорғау сұрақтары:
-
Жүйке ұлпасы неден тұрады және олар қандай ұрық жапырақшаларынан дамиды?
-
Жүйке ұлпасында өсiндiлер санына және рефлекторлық доғадағы орналасуына қарай орналасқан қандай нейроциттердi бiлесiз? Олардың құрылысы қандай?
-
Ниссль заты дегенiмiз не? Олар нейроциттерде қалай орналасады?
-
Перикарионның құрылысы қандай?
-
Дендриттердiң аксоннан айырмашылығы неде?
-
Жүйке талшықтарының құрылысы, қызметi және түрлерi қандай?
-
Нейроглия туралы не бiлесiз?
-
Химиялық синапс қандай бөлiмдерден тұрады және оны қандай құрылым белгiлерiне қарап ажыратуға болады?
-
Неге синапс арқылы тiтiркену бiр бағытта ғана жүредi?
-
Синапстың жiктелуiн баяндаңыз.
-
Нейронның қай өсiндiсi сезгiш ұштармен аяқталады?
-
Сезгiш ұштардың жiктелуiн атаңыз.
-
Рефлекторлық доғада нейрон денесi, өсiндiсi, синапс және жүйке ұштары қандай рөл атқарады?
18 тақырып. Жеке гистология. Тері жабыны, оның туындылары.
Мақсаты: Үлпершекті (паренхималық), түтікті және тақташа қабатты ағзалардың микроскопиялық құрылым ерекшеліктерін меңгеру. Микроскоптарда тері қабаттарын бір-бірінен ажырата алу. Теріні қабатты ағза ретінде түсіну.
1 тапсырма. Дәптерге мына эпидермис қабаттарындағы жасушалардың құрылыс ерекшеліктерін көрсететін кестені салып, толтырыңыз.
Қабаттары
|
Жасушалары
|
Негіздік
|
|
Қылтанақты
|
|
Түйіршікті
|
|
Жылтырауық
|
|
Мүйізді
|
|
2 тапсырма. Түкті тері құрылымы қызметінің маңызын атаңыз
Құрылымдары
|
Қызметінің маңызы
|
Түк буылтығы
|
|
Түк қалтасы
|
|
Түк түбірі
|
|
Түк көтеруші бұлшық ет
|
|
3 тапсырма. Тері бездерінің құрылым, қызмет ерекшеліктерін келтіріңіз.
Бездер түрі
|
Құрылым ерекшеліктері
|
Қызмет ерекшеліктері
|
Май
|
|
|
Тер
|
|
|
Өзін - өзі бақылау және зертханалық жұмыстарды қорғау сұрақтары:
-
Ағза дегеніміз не? Оны не түзеді?
-
Үлпершекті ағзалар қабаттылардан қандай белгілерімен ерекшеленеді?
-
Терiнiң қандай қабаттары болады, олардың әрқайсысы қай ұлпалардан түзiледi?
-
Эпидермис, нағыз терi және гиподерманың даму көздерiн атау керек.
-
Эпидермистiң қайтадан қалпына келуiне қандай торшалар қатысады?
-
Мүйiзделу үдерiсiнде эпидермистiң қандай торшалары өзгерiске түседi?
-
Терiнiң атқаратын қызметтерi қандай?
-
Терi туындыларын атаңыз.
-
Түбiт жүндердiң қылшық жүндерден айырмашылығы неде?
-
Екiншi шаш түйiншiктерiнiң бiрiншi түрiнен айырмашылығы неде?
-
Шаш түйiншегi қабырғасының құрылысы қандай, тамыр қынабын не түзедi?
-
Шаш бөлiктерiн атап, қай бөлiмдерi терiнiң сыртына шығатынын, қайсысы оның қалың жерiнде орналасатынын көрсету керек.
-
Шаш буылтығы түрiне қарап, қылқанды немесе түбiт шаш екенін анықтауға бола ма? Қай шаштың буылтығы терiнiң қалың жерiнде, қайсысы оның жоғары бетiнде орналасады?
-
Тер безі соңғы бөлiмiнiң май безi ацинусiнен айырмашылығы неде?
-
Тер бездерiн қандай белгiлерiне қарап, мерокриндi, апокриндi деп бөледi?
-
Терiнiң қай безi голокриндi түрмен түзінді бөледi? Арнайы морфологиялық белгiлерi бар ма?
-
Сүттенбейтін сүт бездерінің сүттенетін түрлерінен айырмашылығы бар ма? Оның қандай белгілерін білесіз?
-
Тұяқ қабырғасы неден түзілген? Мүйіз қандай ұлпалардан тұрады?
19 тақырып. Ас қорыту жүйесі. Безді қарын. Мес қарын. Ащы ішек.
Мақсаты: Ас қорыту түтігі қабырғасының жалпы құрылымы, даму көзі және бөлімдерімен танысу. Олардың микроскопиялық құрылыстарының ерекшеліктерін өңеш, алдыңғы қарын, безді қарын, ащы, тоқ ішектердің атқаратын қызметтерімен байланыстырып, бір-бірінен ажырата алу және меңгеру.
1 тапсырма. Ит өңеші қабықтарының құрылысын кестеде толтырыңыз.
Қабықтары
|
Қабығындағы қабаттар
|
Ұлпалар құрамы
|
Кілегейлі
|
|
|
Бұлшық ет
|
|
|
Сыртқы
|
|
|
2 тапсырма. Кестеде қарын қабырғасы құрылысын келтіріңіз.
Қабықтары
|
Қабаттары
|
Бездерінің түрлері
|
атауы
|
Ұлпалар құрамы
|
|
|
|
|
3 тапсырма. Кестеде қарын бездерінің гистологиялық және қызметтік сипаттамаларын құрыңыз.
Қарын бездері
|
Жасушалар түрлері
|
Жасушалар қызметі
|
Түбі (фундальдік)
|
|
|
Кірер (кардиалды)
|
|
|
Ішқақпалық (пилорлы)
|
|
|
4 тапсырма. Кестеде қарын мен өңеш құрылысын салыстырып, талдау.
Белгілері
|
Өңеш
|
Қарын
|
Қабықтары
|
|
|
Эпителий түрлері
|
|
|
Бездері бар, орналасуы
|
|
|
Бездердің қызметі
|
|
|
Бұлшық ет қабығы (ондағы қабаттар саны, ұлпалар түрі)
|
|
|
5 тапсырма. Кестеде ащы ішек бүрлері мен кірмелерінің гистологиялық, қызметтік сипаттамаларын беру керек.
Құрылымы
|
Қызмет маңызы
|
Ұлпалар құрамы
|
Эпителиоцит түрлері
|
Бүрлер
|
|
|
|
Кірмелер
|
|
|
|
6 тапсырма. Кестеде қарын мен ащы ішек құрылысын салыстырып, талдау жүргізу қажет.
Белгілері
|
Қарын
|
12 елі ішек
|
Аш, мықын ішек
|
Кілегейлі қабық бедері (рельеф)
|
|
|
|
Эпителий түрі
|
|
|
|
Бездерінің бары
|
|
|
|
Бұлшық ет қабығ ының қабат саны
|
|
|
|
Негізгі қызметі
|
|
|
|
Өзін - өзі бақылау және зертханалық жұмыстарды қорғау сұрақтары:
1. Ас қорыту жолы қабырғасындағы қабықтардың латынша атын ата.
-
Кiлегей, бұлшықет және сiр қабықтардың, олардағы қабаттардың латынша атын ата.
-
Ас қорыту жолы қабырғасындағы қабықтарды қандай ұлпалар түзедi және олардың даму көздерiнiң мәнi неде?
-
Өңештiң, алдыңғы және бездi қарын қабырғаларының микроскоптық құрылысының ерекшелiктерi неде және олар неге байланысты?
-
Үлкен ұлғайтқыштан париетальдық гландулоциттердi көрсет және бұл жасушалар қандай қызмет атқарады?
-
Фундальдық бездiң үш түрлi гландулоциттерiн атап, олардың атқаратын қызметiн түсiндiр.
20 тақырып. Бауыр. Ұйқы және сілекей бездері.
Мақсаты: Жарық және электронды микроскоптардағы бауыр құрылысын, ондағы қан айналымымен байланыстырып, ал ұйқы безін экзоэндо кринді ағза ретінде зерделеп, құрылым ерекшеліктерін түсіну.
1 тапсырма. Кестеде бауыр үлпершегінің құрылысын көрсетіңіз.
Құрылым және қызмет бірлігі
|
Негізгі құрам бөліктері
|
Жасушалық құрамы
|
Жасушаларының негізгі қызметі
|
|
|
|
|
2 тапсырма. Бауыр тамырларының орналасуын және оның ішіндегі қан айналым ерекшеліктерін ойлап, мына кестені толтыру қажет.
3 тапсырма. Кестеде ұйқы безінің құрылым, қызмет сипаттамасын бер.
Без бөліктері
|
Неден тұрады
|
Безді жасушалар
|
атауы
|
қызметі
|
экзокринді
|
|
|
|
эндокринді
|
|
|
|
Өзін - өзі бақылау және зертханалық жұмыстарды қорғау сұрақтары:
-
Синусоидты қылтамырлар қалай құралады, орналасқан жері? Қай тамырға қосылады?
-
Бауыр бөлiмдерiндегi гепатоциттердi не түзедi?
-
Бауырдың қабығы қандай ұлпалардан тұрады, сырты немен жабылған, бөлiмаралық строманы қандай ұлпа түзедi?
-
Бауыр триадасының құрамына не кiредi?
-
Орталық көктамырдан қан қайда барады? Қандай тамырлармен артқы қуыс көктамырға жетедi?
-
Қанның қақпа көктамыры мен бауыр қызылтамырының орталық көктамырға өтетiн тамырларын атап, баяндау қажет.
-
Неге ұйқы безін экзоэндокринді деп атайды?
-
Лангерганс аралшығында қандай гормондар түзіледі? Олардың маңызы неде?
-
“Купфер жасушасы” дегеніміз не?
21 тақырып. Тыныс алу жүйесі. Ауатамырлар тарамы, ауасүзгіш бөлім. Өкпе.
Мақсаты: Тыныс алу ағзаларының, оның ішінде кеңірдек қабырғасының микроскопиялық құрылысын зерделеп, олар ауа жолы бөлімдерінде қалай өзгеретінін анықтап, ауа – қан тосқауылының ультрамикроскоп деңгейіндегі құрылымын айқындай білу.
1 тапсырма. Ауа жолы қабырғасының құрылыс ерекшеліктерін мына кестеде көрсетіңіз.
Ауа жолы бөлімдері
|
Кілегейлі қабық
|
Бұлшық ет тақташасы
|
Кілегей асты негіз
|
Талшықты шеміршекті қабық
|
Адвен
тиция
|
эпителий
|
Меншікті тақташа
|
Мұрын қуысы
|
|
|
|
|
|
|
Жұтқыншақ
|
|
|
|
|
|
|
Кеңірдек
|
|
|
|
|
|
|
Ірі ауатамыр
|
|
|
|
|
|
|
Орташа ауатамыр
|
|
|
|
|
|
|
Кіші ауатамыр
|
|
|
|
|
|
|
Соңғы ауатамыршалар
|
|
|
|
|
|
|
2 тапсырма. Дәптерге ацинустар құрамын жазып алып, құрылымындағы ерекшеліктерді көрсету қажет.
3 тапсырма. Дәптерге көпіршіктер (альвеола) жасушаларының құрылысы, қызмет ерекшеліктерін, өкпе тосқауылының құрылысындағы құрамбөліктерді жазып алу керек.
Өзін - өзі бақылау және зертханалық жұмыстарды қорғау сұрақтары:
-
Ауатамыр қабырғасының кеңiрдектен соңғы ауатамырларына дейiнгi тармақталуына байланысты құрылысындағы өзгерiстердiң өзiне тән белгiлерi қандай?
-
Неге дем алғанда ауа жылдамдығы баяулайды, ал дем шығарғанда күшейедi?
-
Ауа-қан тосқауылын не құрады?
-
Эластин талшықтары мен бiрыңғай салалы бұлшық ет жасушалары қай жерде кездеседi?
-
Сурфактант дегенiмiз не? Оның маңызы неде, оны қандай жасушалар түзедi?
-
Тыныс алу жүйесі қандай ұрық жапырақшаларынан дамиды?
-
Ауа жолы бойында эпителий қалай өзгереді?
22 тақырып. Жүрек-тамырлар жүйесі.
Мақсаты: Жүрек қабырғасындағы қабықтардың, әртүрлі қызыл және көк тамырлардың, тамыршалардың, қылтамыршалардың, жалғамалардың құрылысын және жүректің жиырылу, өткізгіш ерекшеліктерін білу.
1 тапсырма. Жүрек қабырғасының қабықтары қандай ұлпалардан құралғанын көрсету керек.
2 тапсырма. Түрлі қызылтамырлардың қабықтары қандай ұлпалар құрамыннан тұратынын ойланып, мына кестеде көрсету қажет.
Қызылтамырлар типтері
|
Қабықтары
|
|
ішкісі
|
ортаңғысы
|
сыртқысы
|
|
|
|
|
3 тапсырма. Қызыл, көк тамыршалар мен қылтамырлар құрамына енетін жасушалар құрамын айқындап, олар қандай қызметтер атқаратынын баяндап, мына кестені толтыру керек.
Тамырлар
|
Жасушалар құрамы
|
Қызметтері
|
Қызылтамыршалар
|
|
|
Қылтамырлар
|
|
|
Көктамыршалар
|
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |
