Тақырып 15. Алты аяқтылар класс тармағы

1.Буынаяқтылардың сыртқы құрылысының ерекшеліктері (жабыны, дене бөлімдері, аяқтары).

2. Ауыз аппараттарының типтері, олардың құрылысы.

3. Насекомдардың қанаттары мен аяқтарының типтері, олардың құрылысы.

4. Насекомдардың классификациясының негіздері. Практикалық маңызы.

Тапсырма 1). Буынаяқтылардың зәр шығару жүйесінің өзгеруі немен байланысты?

2) Буынаяқтылардың тыныс алу жүйесінің өзгеруі немен байланысты? 3) Микроскоптың кіші үлкейткішінмен дайын микропрепараттардан насекомдардың әр түрлі ауыз аппаратын қарастырыңыздар. Суретін салу.

Негізгі әдебиеттер: (1,2,4,6,7,9)

Қосымша әдебиеттер: (19,32,34,35,36)

Тақырып 16. Ашықауызды насекомдар. (лабораториялық жұмыс)

Талдауға арналған сұрақтар:

1. Насекомдардың негізгі отрядтары.

2.Насекомдардың эмбриональды және постэмбриональды

46

дамуы.

Тапсырма: 1) Насекомдардың толық дамымайтын өкілдерінің дернәсілдерін қарап, оны ересек түрімен салыстыру. Толық емес метаморфозбен дамуын көрсететін жолдарының суретін салу. 2) Толық түрленіп дамитын насекомдар өкілдерінің личинкалары мен қуыршақтарын (қоңыз, көбелек, шыбын, ара) және олардың даму сатыларын қарап, қуыршақтардың құрылысының әр түрлігіне көңіл бөліңіздер. Суретін салыңыздар.

Тапсырма: 1) Насекомдардың алуан түрлілігімен танысу. 2) Анықтағыш әдебиеттермен жұмыс істеуді үйрену. Насекомдарды отрядына дейін анықтай білу.

1. Тікентерілілер типінің сипаттамасы.

2. Тікентерілілер локомоторлы жүйесі.

3. Тікентерілілер жыныс жүйесінің, көбеюінің, дамуының ерекшеліктері.

Тапсырма: 1) Үш кластың өкілдерінің ерекшеліктерін салыстырып таблицаны толтыру.

Салыстыратын белгілері	Теңіз жұлдызы	Теңіз кірпісі	Голотуриялар

Методикалық нұсқау: ұсынылған әдебиеттерді оқып және қысқаша коспект жазу, сұрақтарға ауызша жауап беру керек.

Негізгі әдебиеттер: (1,2,4,6,7,9)

Қосымша әдебиеттер: (19,32,34,35,36)

Әдістемелік нұсқау: жұмысты орындамас бұрын жұмыстың мәні мен мақсатын түсініп, мұқият оқып, нені істеу керек, жұмысты қалай орындау керектігін ұғыну қажет. Сонан кейін ұсынылған әдебиеттер тізімі бойынша

47

теориялық материалды оқыған жөн. Тапсырмаларды орындағаннан кейін, тәжірибенің барысын жазып, қорытынды жасалынуы тиіс. Ең соңында бақылау сұрақтарына жауап беріледі.

Тақырып 1.“Зоология” курсның кіріспесі. Негізгі міндеттері мен әдістері. Бірклеткалылар патшалық асты.

Реферат:

1. 
   Зоологияның даму тарихы.
   
2. 
   Зоологияны дамытуда үлкен үлес қосқан ғалымдар.
   

Тақырып 3. Инфузориялар типі. (2 сабақ)

Сұрақтар:

1. Инфузориялардың морфо-физиологиялық және биологиялық ерекшеліктері.

2.Инфузориялардың жыныссыз, жынысты көбеюі.

3.Сорушы инфузориялардың ерекшеліктері.

4.Паразиттік инфузориялар. Маңызы.

Негізгі әдебиеттер: (1,2,3,4,5,6,7,9)

Қосымша әдебиеттер: (15,16,27,28,33,35)

Тақырып 4. Ішекқуыстылар типі. (2 сабақ)

Сұрақтар:

1. Ішекқуыстылар типінің негізгі белгілері.

2. 
   Теңіз гидроид полиптерінің көбеюі мен дамуы.
   

Тақырып 5. Жалпақ құрттар типі.

Сұрақтар:

1. 
   Паразиттің тіршілік етуіне байланысты құрылыс ерекшеліктері.
   

48

2. 
   Паразиттердің тұрақты, уақытша, аралық иелеріне анықтама беріңіз.
   
3. 
   Паразиттік құрттардың тіршілік циклдарының күрделенуі неде?
   
4. 
   Қан қосезуінің құрылысы мен тіршілік циклы.
   

Тақырып 6. Жұмыр құрттар типі.

Сұрақтар:

1. 
   1. Жұмыр құрттар типінің систематикасы.
   
2. 
   2. Алып свайниктің құрылысы мен тіршілік циклі.
   
3. 
   3. Өсімдіктер паразиттері – нематодалар.
   
4. 
   4. Паразитті жұмыр құрттар олармен күрес жолдары.
   

Тақырып 7. Буылтық құрттар.

Сұрақтар:

1. Сүліктер класына сипаттама. Экологиясы, сыртқы және ішкі құрылыстарының ерекшеліктері.

2. Сегментациясы, лакомоторлы органы – пароподиялары, екінші реттік дене қуысы.

3. 
   Буылтық құрттардың көбею және даму ерекшеліктері. Филогениясы.
   

Тақырып 8. Моллюскалар типі.

Сұрақтар:

1. 
   Моноплакофорлар класы.
   
2. 
   Сауыттылар немесе хитондар класы.
   

Тақырып 9. Қосжақтаулылар класы.

Сұрақтар:

1. 
   Қосжақтаулы моллюскалар класына жалпы сипаттама.
   
2. 
   Айқұлақтың көбеюі мен дамуы.
   

3. 
   Теңіз қосжақтаулылары, практикалық маңызы.
   

Тақырып 10. Буынаяқтылар типі.

49

Сұрақтар:

2. Желбезекаяқтылар класс тармағы.

3. Жақаятылар класс тармағы.

4. Шаян тәрізділердің классификациясы.

Тақырып 11. Хелицералылар тип тармағы.

Сұрақтар:

1. 
   Семсерқұйрықтылар класы.
   
2. 
   Алып қалқандар немесе шаянскорпиондар класы.
   

4. Өмекшілердің практикалық маңызы.

Тақырып 12. Кеңірдектыныстылар тип тармағы.

Сұрақтар:

1. 
   Көпаяқтылар класының жалпы сипаттамасы.
   
2. 
   Ерінаяқтылар класс тармағы.
   
3. 
   Қосжұпаяқтылар класс тармағы.
   

Тақырып 13. Насекомдардың құрылыс ерекшеліктері.

Сұрақтар:

1. 
   Насекомдар – жыртқыштар және паразиттер. Биоценозда атқаратын қызметі.
   
2. 
   Насекомдардың практикалық маңызы.
   
3. 
   Насекомдардың тіршілік циклы мен онтогенезі.
   
4. 
   Насекомдардың дамуы неге байланысты?
   

Тақырып 14. Насекомдар – өсімдіктердің зиянкестері.

Сұрақтар:

1. 
   Негізгі өсімдік зиянкестері.
   
2. 
   Көп таралған зиянкестердің сыртқы құрылысы, дамуы.
   
3. 
   Зиянкестермен күресу жолдары.
   

Тақырып 15. Тікентерілілер типі

Сұрақтар:

50

1. 
   Тікентерілілердің морфо-физиологиялық сипаттамасы.
   
2. 
   Қоректену типтері. Амбулакральды жүйе.
   
3. 
   Тікентерілілердің эмбриональды дамуы.
   

1. Омыртқасыз жануарлардың табиғатта және адам өмірі үшін маңызы.

2. Органикалық дүниенің эволюциялық теориясының дамуындағы Ж.Кювье, Э.Жофруа-Сентилера, Ж.Б.Ламарктың үлестері.

3.Э.Геккель мен Ф.Мюллердің негізгі биогенетикалық заңы.

4.Споралылар, Микроспоридиялар, Книдоспоридиялар типтерінің систематикасы.

5.Протозоа патшалық тармағының системасы.

6.Губкалар типінің жануарлар дүниесіндегі орны. В.В.Малаховтың көз қарасы.

7.Екіқабатты жануарлардың эктодерма және энтодерма клеткаларының дифференциациялануы.

8.Ішекқуыстылардың мекендейтін орны және экологиясы.

9.Маржан рифтері және атоллалар олардың пайда болуы.

10. Паразит, паразитизм, паразитизмнің шығу тегі.

11. Жалпақ құрттар типінің систематикасы.

12. Жұмыр құрттар типінің систематикасы.

13. В.В.Малаховтың жұмыр құрттардың системасына көз қарасы.

14. Төртқабатты, целомды деңгейіндегі жануарлар тобына сипаттама.

15. Сүліктер класына сипаттама. Экологиясы, сыртқы және ішкі құрылыстарының ерекшеліктері. Маңызы.

16. Буылтық құрттардың көбеюі мен дамуының ерекшеліктері /нереистің/. Трохофораның құрылысы және оның метаморфозы.

17. Насекомдардың классификациясының негіздері.

51

18. Буынаяқтылардың локомоторлы аппараттарының пайда болуы және эволюциясы.

20. Трилобиттер класы. Жалпы сипаттамасы, филогенетикалық маңызы.

21. Насекомдардың қанаттары мен аяқтарының типтері, олардың құрылысы..

Реферат жазуға арналған нұсқаулар: Рефератқа қажет материалды ұсынылған әдебиеттер тізімінен алуға болады. Жұмыс жасауға 1-2 аптаға беріледі. Рефераттың көлемі шамамен 15 немесе баспалық 10-12 бет болуы тиіс.

Егер реферат компьютерде терілсе, мынадай параметрлер сақталу керек: беттің сол жағынан - 30 мм, оң жағынан - 10 мм, үстінен - 15 мм, астынан - 20 мм интервал қалдырылуы қажет. Шрифтің мөлшері - 14, интервал 1,5. Беттер араб цифрымен нөмірленеді. Қорғалған рефераттар қайта студенттерге қайтарылмайды, олар институттың қорында сақталады. Рефератты өткізбеген немесе қорғау кезінде қанағаттанарлықсыз баға алған студенттер емтихан тапсыруға рұқсат алмайды.

6. 
   Тест тапсырмалары
   

а) балықтардың қорегі;

в) өсімдіктердің зиянкестері;

с) құрылыс материалдары ретінде (ізбес тас, кәдімгі бор);

д) жануарлардың паразиттері;

е) адамдардың паразиттері

2. Грегариналар қалай жылжиды?

а) кірпікшелері арқылы;

в) жалған аяқтары арқылы;

с) талшығы арқылы;

д) параподий арқылы;

е) жылжымайды

3. Безгек ауруын тасмалдаушылар.

а) це-це шыбыны ;

в) шіркей ;

52

с) сона;

е) кене;

а) шизонт;

в) гамонт ;

с) мерозоит;

д) спорозоит ;

е) ооциста;

5. Книдоспоридиялар типі жануарлардың қай деңгейіне жатады?

а) клеткалық;

в) екі қабатты ;

с) үш қабатты;

д) төртқабатты;

е) екінші ауыздылар ;

6. Инфузориялардың жыныс процесі не деп аталады?

а) изогамия;

в) анизогамия;

с) коньюгация ;

д) оогамия;

е) копуляция;

7. Жиырылғыш вакуольдың атқаратын қызметі

а) ас қорыту;

в) қорек затты тасмалдау;

с) қорғаныш ;

д) жылжу;

е) осмос қысымын реттеу;

8. Коньюгацияның копуляциядан ерекшелігі?

а) екі гаметаның қосылуы;

в) екі клетканың қосылуы;

с) екі ядроның қосылуы;

д) екі сегменттің қосылуы;

е) екі колонияның қосылуы;

9. Көп клеткалы жануарлардың шығу тегі туралы қай ғалым фагоцителла теориясын ұсынды?

а) Э.Геккел;

в) В.Н.Беклемишев ;

с) А.А.Захваткин;

53

д) И.И.Мечников;

10. Губкаларды сипаттайтын белгісін атаңыздар?

а) мезоглеяның болуы;

в) мезодерманың болуы;

с) гастральды қуысының болуы ;

д) билатеральды симметрияның болуы;

е) алты сәулелі симметрияның болуы;

11. Губкалардың қаңқасы қандай клеткалардан дамиды?

а) амебоциттардан;

в) склеробластардан;

с) талшықты-жағалы клеткалардан ;

д) эпителиальды клеткалардан ;

е) жұлдызша клеткалардан;

12. Губкалардың ішкі парагастральды қуысы қандай клеткалармен астарланған?

а) пороциттермен;

в) амебоциттермен;

с) склеробластармен;

д) талшықты-жағалы клеткалармен ;

е) эпителиальды клеткалармен;

13. Гидроидтылардың личинкасы...

а) амфибластула;

в) трохофора;

с) планула;

д) диплеврула;

е) велигер

14. Медузалардың полиптерден айырмашылығы.....

а) еркін тіршілік етуіне;

в) колониальды тіршілік етуінде;

с) эктопаразиттік тіршілік етуінде;

д) эндопаразиттік тіршілік етуінде;

е) тіркеліп тіршілік етуінде

15. Жалпақ құрттар типіне қандай зәр шығару мүшелері тән?

а) протонефридия;

в) метанефридия;

с) целомодукт;

д) бүйрек;

е) антеннальды без;

54

16. Жалпақ құрттар типінің негізгі белгілерін атаңыздар.

в) мезоглеяның болуы;

с) паренхиманың болуы;

д) алғашқы қуыстың болуы;

е) миксоцельдің болуы;

17. Құрттардың бұлшық еттері қандай ұрық жапырақшасынан дамиды?

а) эктодермадан;

в) энтодермадан;

с) мезодермадан;

д) эктодерма және энтодермадан;

е) эктодерма және мезодермадан;

18. Жұмыр құрттардың дене қуысы...

а) аралас;

в) целом;

с) алғашқы қуыс;

д) паренхимаға толы;

е) парагастральды қуыс;

19. Нереиданың денесі қандай бөлімдерден тұрады?

а) бас, кеуде, құрсақ;

в) бас, тұлға, аяқ;

с) бас, сегменттелген тұлға, пигидий;

д) баскеуде, құрсақ;

е) тұмсық, жаға, тұлға;

20. Өрмекшітәрізділерде неше жұп жүргіш аяқтары болады?

а) бір;

в) екі;

д) төрт;

55

3	Д	13	С
4	С	14	А
5	А	15	А
6	С	16	С
7	Е	17	А
8	С	18	С
9	Д	19	С
10	А	20	Д

2.7 Зоология пәнінен емтиханға арналған сұрақтар:

1. 
   Зоологияның негізгі мақсаттары және оның теориялық, практикалық маңызы.
   
2. 
   Протозоа патшалық тармағына тән белгілер.
   
3. 
   Қарапайымдылардың қазіргі систематикасы.
   
4. 
   Қарапайымдылардың ас қорыту жүйесінің эволюциясы.
   
5. 
   Қарапайымдылардың морфологиялық ерекшеліктері мен тіршілік процестері.
   
6. 
   Талшықтылардың тіршілік процестерінің ерекшеліктері. Ас қорыту, тыныс алу, зәр шығару.
   
7. 
   Патогенді талшықтылар: трипаносомалар, лейшманиялар олардың маңызы.
   
8. 
   Споровиктерге тән паразитизм түрлері: қуыстық және клеткаішілік
   
9. 
   Инфузориялардың физиологиялық процестері.
   
10. 
    Протозоа патшалық тармағына тән белгілер.
    
11. 
    Қарапайымдылардың қазіргі систематикасы
    
12. 
    Саркомастигафора типі.негізгі белгілері
    
13. 
    Сакодтылар класының систематикасы, класс тармағының, отрядтарының ерекшелігі, алуан түрлілігі. Экологиясы, маңызы.
    
14. 
    Талшықтылар класының систематикасы, класс тармағының, отрядтарының ерекшелігі, алуан түрлілігі. Экологиясы, маңызы.
    

15. 
    Паразиттік талшықтылар және симбионттар. Паразитизм,симбиоз дегеніміз не
    
16. 
    Споралылар типінің жалпы сипаттамасы.Систематикасы, маңызы
    
17. 
    Кокцидиялардың ерекшеліктері, маңызы.Тіршілік циклы.
    
18. 
    Инфузория типінің жалпы сипаттамасы, құрылысының ерекшеліктері.
    
19. 
    Инфузориялар типінің систематикасы. Типтің, кластардың, отрядтардың негізгі белгілері.
    
20. 
    Инфузориялардың көбею тәсілдері және тіршілік циклі.
    
21. 
    Губкалар. Типтің систематикасы және жалпы сипаттамасы.
    
22. 
    Губкалардың физиологиясы, дамуы. Эколгиясы және практикалық маңызы.
    
23. 
    Ішекқуыстылар типінің негізгі белгілері. Гидрозоа класына сипаттама, алуан түрлілігі, негізгі өкілдері.
    
24. 
    Гидроидтардың дамуы мен көбеюі. Тіршілік циклдарының ерекшеліктері. Метогенез деген не.
    
25. 
    Медуза мен полиптің құрылысын, тіршілік циклын салыстыру.
    
26. 
    Сцифозоа класының негізгі белгілері. Кластың систематикасы, маңызы.
    
27. 
    Сцифозоа және Гидрозоа кластарының тіршілік циклдары. Ұқсастықтары мен айырмашылығы.
    
28. 
    Маржан полиптері класына сипаттама. Кластың систематикасы, маңызы.
    
29. 
    Ішекқуыстылардың мекендейтін орны және экологиясы.
    
30. 
    Ішекқуыстылардың асқорыту жүйесінің эволюциясы.
    
31. 
    Жалпақ құрттардың ерекшеліктері, систематикасы.
    
32. 
    Кірпікшелі құрттар. Кластың систематикасы және негізгі белгілері.
    
33. 
    Триматодалар. Құрылысының ерекшеліктері, тіршілік циклы, негізгі өкілдері, олардың фотогенді маңызы.
    
34. 
    Бауырсорғыштың құрылысы мен тіршілік циклы.
    
35. 
    Мысық қосезуінің құрылысы мен тіршілік циклы.
    
36. 
    Қан қосезуінің құрылысы мен тіршілік циклы.
    
37. 
    Ланцет тәрізді сорғыштың құрылысы мен тіршілік циклы.
    
38. 
    Бақа қосезуінің құрылысы мен тіршілік циклы.
    
39. 
    Диплозонныцң құрылысы мен тіршілік циклы.
    

40. 
    Жалпақ таспа құрттың құрылысы мен тіршілік циклы.
    
41. 
    Шошқа солитерінің құрылысы мен тіршілік циклы.
    
42. 
    Өгіз солитерінің құрылысы мен тіршілік циклы.
    
43. 
    Эхинококктың құрылысы мен тіршілік циклы.
    
44. 
    Қой мишығының құрылысы мен тіршілік циклы.
    
45. 
    Аскариданың құрылысы мен тіршілік циклы.
    
46. 
    Таспа құрттар. Құрылысының ерекшеліктері, тіршілік циклы, негізгі өкілдері, олардың фотогенді маңызы.
    
47. 
    Таспа құрттардың тіршілік циклының ерекшеліктері.
    
48. 
    Жалпақ құрттар мен жұмыр құрттардың ұқсастығы.
    
49. 
    Жұмыр құрттар құрылысының ерекшеліктері, тіршілік циклы, негізгі өкілдері, олардың фотогенді маңызы.
    
50. 
    Буылтық құрттардың сипаттамасы, систематикасы. Кластардың негізгі белгілері.
    
51. 
    Көп қылтаңды құрттар класына сипаттама. Систематикасы, маңызы.
    
52. 
    Аз қылтаңды құрттар класына сипаттама. Систематикасы, маңызы.
    
53. 
    Сүліктер класына сипаттама. Экологиясы, сыртқы және ішкі құрылысының ерекшеліктері.басқа класс өкілдерінен айырмашылығы. Маңызы.
    
54. 
    Басқа құртатр типтерімен салыстырғанда буылтық құрттардың құрылысынң ерекшелігі.
    
55. 
    Буылтық құрттардың жүйке жүйесімен сезім мүшелерінің құрылысы
    
56. 
    Буылтық құрттардың қан айналу және тыныс алу мүшелерінің құрылысы, атқаратаын қызметі
    
57. 
    Буылтық, Жұмыр және жалпақ құрттардың зәр шығару жүйесі. Құрылысының ерекшеліктері
    
58. 
    Буылтық құрттардың жыныс жүйесінің құрылысы
    
59. 
    Буылтық құрттардың мезодермасының түзілуі және оның дифференциацясы. Целомның атқаратын қызметі.
    
60. 
    Буылтық құрттардың көбеюі мен дамуының ерекшеліктері. Трохофораның құрылысы және оның метаморфозы.
    
61. 
    Буылтық құрттардың метамериясының және таспа құрттардың буындарының айырмашылығы неде?
    
62. 
    Буылтық құрттардың сегменттерінің және параподияларының пайда болуы немен байланысты?
    
63. 
    Буынаяқтылар типіне сипаттама. Типтің сипаттамасы.
    

64. 
    Буынаяқтылардың сыртқы құрылысының ерекшеліктері (жабыны, дене бөлімдері, аяқтары)
    
65. 
    желбезек тыныстылардың биологиясы, экологиясы.
    
66. 
    Бұтақ мұртты шаянтәрізділер құрылысының ерекшеліктері, көбеюі, экологиясы. Практикалық маңызы.
    
67. 
    Өзен шаяны. Сыртқы және ішкі құрылысы, ерекшеліктері.э
    
68. 
    Шаянтәрізділердің алуан түрлілігі, эволюция барысындағы өзгерістері.
    
69. 
    Хелицералылар тип тармағы. Негізгі белгілері, систематикасы.
    
70. 
    Хелицералылардың негізгі отрядтары. Дене бөлімдері, аяқтарының құрылысы.
    
71. 
    Өрмекшілер отрядының морфологияылқ, биологиялық, экологиялық ерекшеліктері.
    
72. 
    Хелицералылардың маңызы.
    
73. 
    Көпаяқтылар класы. Морфология, экологиясы. Кластың систематикасы.
    
74. 
    Насекомдар класы. Насекомдардың сыртқы және ішкі құрылысынң ерекшеліктері.
    
75. 
    Ауыз аппараттарының типтері, олардың құрылысы.
    
76. 
    Насекомдардың қанаттары мен аяқтарының типтері, олардың құрылысы.
    
77. 
    Насекомдардың эмбриональды және постэмбриональды дамуы.
    
78. 
    Насекомдардың классификациясының негіздері.
    
79. 
    Буынаяқтылардың локомоторлы аппараттарының пайда болуы және эволюциясы.
    
80. 
    Буынаяқтылардың ас қорыту жүйесінің құрылысындағы ерекшеліктері.
    
81. 
    Буынаяқтылардың зәр шығару жүйесіндегі құрылысындағы ерекшеліктер.
    
82. 
    Моллюскалар типіне жалпы сипаттама, систематикасы.
    
83. 
    Бауыраяқты моллюскалардың құрылысының ерекшеліктері
    
84. 
    Бауыраяқты моллюскалардың даму ерекшеліктері
    
85. 
    Бауыраяқты моллюскалардың маңызы.
    
86. 
    Қосжақтаулы моллюскалардың құрылысының ерекшеліктері
    

Қосжақтаулылар класының систематикасы мен практикалық маңызы.

87. 
    Басаяқты моллюскалар класына сипаттама
    
88. 
    Басаяқты моллюскалар класының систематикасы мен практикалық маңызы.
    
89. 
    Моллюскалардың экологиясы. Биоценоздағы маңызы.