Жəңгір хан атындағы Батыс Қазақстан

68 
Бақылау сұрақтары: 
1. Терең сорапты қондырғы қандай жабдықтардан тұрады? 
2. Қондырғының жер асты жабдықтарына қандай сораптар жатады? 
3. Терең сорапты қондырғының жұмыс жасау принципін 
түсіндіріңіз? 
4.Штангілі терең сорапты қондырғының қандай кемшілігі бар? 
5.Тербелмелі қондырғылардың жұмыс жасау принципі қалай 
ерекшеленеді ? 
 
 
4.3.1. Штангалы сорапты қондырғының
берілісі жəне беріліс коэффициенті 
 
Плунжер 
n
S
жүріс санына байланысты жоғары қарай көтерілгенде
q
1
сұйық көлемі бөлінеді: 


f
F
S
q
n


1
(4.3) 
мұндағы:
F
- плунжердің қима ауданы (немесе сорап цилиндрінің); 
f
- штанг қимасының ауданы. 
Плунжер төмен түскен кезде көлемі q
2
болатын, 
n
S
жүріс санына 
байланысты қосымша сұйық бөлінеді:
f
S
q
n

2
(4.4) 
Плунжер толық жұмыс жасағанда, сораптың берілісі жоғары жəне 
төмен қозғалғандағы берілістің қосындысына тең болады:


n
n
n
FS
f
S
f
F
S
q
q
q






2
1
(4.5) 
Егер плунжер минутына n жүріс жасаса, онда минуттағы беріліс 
 
qn
тең болады. Минут санын тəулікке көбейтіп, бірлік көлемдегі 
тəуліктік берілісті аламыз: 
n
S
F
n
S
F
Q
n
n









1440
24
60
(4.6) 
Плунжер мен штанг ілінетін нүктедегі, яғни жоғары-төмен қозғалыс 
жасайтын теңгергіш басына жалғанған ұзын штанг тізбегін серпімді 
стержен етіп қарастыруымыз керек. Осыған байланысты плунжердің 
қозғалысы, амплитуда бойынша, немесе фаза бойынша салыстырғанда 
іліну нүктесіндегі қозғалысқа сəйкес келмейді. Басқа сөзбен айтқанда 
плунжердің жүрісі іліну нүктесінің жүрісіне тең емес. Плунжердің нақты 
жүрісі тікелей өлшеммен берілмейді. Ілу нүктесінің жүрісі өлшем 
бірлікпен беріледі жəне тербелмелі- қондырғының паспортында 
көрсетіледі.

69 
Сол себептен (4.6) теңдеудегі 
n
S
орнына 
S
мəні қойылады, осыдан 
штангалы сорапты қондырғының теориялық беріліс теңдеуі алынады: 
n
S
F
Q
T



 1440
. (4.7) 
Сепарациядан кейінгі жəне суытылған мұнайдың нақты берілісі Q
Д
, 
ереже бойынша теориялық берілістен кіші болады. Q
Д
мəнінің Q
Т
–ге 
қатынасын, штангілі сорапты қондырғысының берілісіне дұрыс əсер ететін 
жəне мүмкін факторларды ескеретін сораптың беріліс коэффициенті деп 
атайды: 
Т
Д
Q
Q


(4.8) 
Əрбір нақты ұңғымалар үшін 

мəні қондырғының айдау режимін 
жəне жабдықтарды дұрыс таңдауда дұрыс көрсеткіш болып табылады. 
Егер, 
65
,
0
6
,
0



болса қалыпты болып есептеледі. 
Бірақта, кейбір шарттарда беріліс коэффициентінің осы мəнін ала 
алмайтын кездер кездеседі, жəне де осы жағдайға қарамастан штангілі 
сорапты қондырғының көмегімен сұйықты айдау, пайдаланудың ең тиімді 
əдісі болып қалуы мүмкін. 
Штангілі сорапты қондырғының беріліс коэффициентіне тұрақты 
жəне айнымалы факторлар əсер етеді. 
Тұрақты факторларға: 
- айдалатын қоспаға бос газдың əсерін; 
- сорап штангілері мен құбырлардың серпімді деформациясының 
есебінен штанг ілінетін нүктедегі жүріс пен салыстырғанда плунжердің 
пайдалы жүрісінің азаюын; 
- жер бетінде салқындауы жəне сепарациялық қондырғыда газдан 
ажырауы есебінен айдалатын сұйық көлемінің азаюын жатқызуға болады. 
Уақыт бойынша өзгеретін айнымалы факторларға: 
- айдалатын сұйық құрамында абразивті қоспалардың болу санына 
жəне сораптың тозу дəрежесіне тəуелді болатын, цилиндр мен плунжер 
арасында саңылаудан сұйық кету; 
- сорап клапандарын күтпеген жерден ашып-жабуы кезінде, ең 
бастысы олардың тозып немесе коррозияға ұшырауынан саңылаудың 
пайда болуы; 
- сорапты компрессорлық құбырлардың муфталық қосылыстарын 
дұрыс бекітпеуінен арасында саңылаудың болуы жəне барлық уақыт 
бойына айнымалы күштердің пайда болуына алып келеді. 
Айнымалы факторлар уақыт бойынша өзгеріп тұрады, сол себептен 
оларды есептеу жолымен анықтау қиын болады. Бұл ұңғымаға жаңадан 
түсірген сораптың беріліс коэффициентінің 

алғашқы уақытпен 
салыстырғанда плунжердің жұмыс істеуі кезінде аз ғана төмендеуінен 
кейін ұзақ уақытқа дейін тұрақты болып қалуына алып келеді. Осыдан 

70 
кейін клапандардың тозуынан, ершіктердің жəне плунжер мен цилиндрдің 
арасындағы қуыстың үлкеюі əсерінен ол белгілі қарқынмен төмендей 
бастайды. Осыған байланысты сораптың беріліс коэффициентін 
қорытынды түрінде, оның берілісіне əсер ететін əртүрлі факторларды 
ескере отырып келесі түрде өрнектейміз: 
4
3
2
1






(4.9) 
мұндағы: 
1

- бос газдың əсерін ескере отырып, сорап цилиндрін 
сұйыққа толтыру коэффициенті; 
2

- плунжердің жүрісінің төмендеуінің 
əсерін ескеретін коэффициент; 
3

- сораптың жұмыс істеуі кезінде сұйық 
кетуін ескеретін коэффициент; 
4

- беттік ыдыстарға жеткендегі сұйықтың 
көлемінің төмендеуін ескеретін коэффициент. 

жүктеу/скачать 3.01 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: