Жылдардағы ашаршылық куәгерлері сөйлейді талдықОРҒАН
жүктеу/скачать 7.01 Mb.
|
| Адырханқызы Гүлзира
(Ескелді ауданы, Сырымбет ауылы, Жұматай Жақыпбаев атындағы орта мектептің ұстазы) «Қазақ халқы не көрмеген халық. Жақсыны да, жаманды да басынан өткерді. Сонда да «жоқпын» деп жабықпады, «бармын» деп толыспады. Қазақ халқының басынан өткерген қиындығын басқа ешқандай ұлт көрген жоқ па деп ойлаймын. Себебі атам жарықтық «Зобалаң жылдық зорлығын ұмытпаңдар!» деп басынан өткерген қиындығын баяндап беретін. Сондағы ата-бабаларымының тартқан мұқанатын бүгінде Отаныма оралып, өмір өзгеріп, тыныштық арнаған шақта баяндап отырмын. Менің аталарым Балқаш өңірінің сары төсін мекендеген керей руынан таралған халық екен. Кең жазықта жайылған малын қайырып, жат-жұртқа жамандығыны тигізбей отырған кезде халық арасына көмпеске деген сөз тарайды. Ел аузынан тараған сөз құлақтан құлаққа жетеді. «Өкімет бардың малын алады, жоқтың жанын алады» деп шулады ел іші. Шынында да бұл шыққан сөз шындыққа айналды. Халықтың малы мен қамбасына қарауыл қойылды. Басында бірден алса, соңынан мыңнан алды өкімет. Қарсы шыққан адам қылмыскер атанып, жазалана бастады. Халық қол бастайтын қарттардың аузына қарады: - Кешікпей аштық болады, өстіп қарап отырып, өле береміз бе? – дегендей. Мұны көрген ауыл ақсақалдары қолынан келер қайран жоқ болып, қиналды. Қарсы келсе - басы кетеді, қарсы келмесе - аштықтан жасы кетеді. Не істейді, алдында үлкен сын. Ауыл аймағын аман алып қалудың үлкен негізі – қашып, шетке кету деген ой туады қарияларда. «Бауырларым мен бала-шағамның аштан өлгенін көргенше, қаңғырып шетте жүрсем де тірі жүргенін көрейін» деп бел байлайды көп ел. Неше ай атам түйе мен аттарды ұрлап, оларды бағады, жорытады. Неше күндік жолға шыдасын деп, сақадай сай болады. Асыл азаматтардан топ құрып, қарауыл қояды. Сонда да халықтың арасы ала-құла емес пе? Арасынан жансыз бен жандайшаптар шығып, «пәленше қашқалы жатыр» деп өкіметке хабар жеткізеді. Өкіметтің белсенділері келіп, ауылдың бас көтерерін алып, ұрып-соғады, олардың кейбірі сол арада қаза болады. Мұны көрген ел ашынады. Аштан өліп жатқан адамды, зорлық пен зомбылықты көрген халық топ болып ұйымдасып, көтеріліске шықпақ ниет білдіреді. Бірақ амалы мен себебін таппайды... Не істеуге қолынан қайран жоқ халық «Елім-ай!» деп зарлай-зарлай, туып өскен елін, жерін, тігулі үйін, құрулы төсегін тастап, жолға жетер азығын ғана алып, ауыл-аймақ болып жолға шығады. Алдында не күтіп отырғанын, қайда барып, қалай күн көретінін түсінбесе де: «Өлтіре қоймас, Голощекиннің тырнағынан шықсақ, ептеп күн көрерміз», - деп ел тәуекелге бел байлайды. Сол кеткеннен мол кетіп қалады, жолда аштықтан жүре алмай қалып, өлген ұл мен қыз, қарт адамдар қаншама десеңізші. Олардың қайсы бірін көмдік, қайсы бірі көмусіз де қалды,- деп атам жарықтық еңірегенде етегі жасқа толатын. Сол бетімен Қытайға түсіпті. Менің өңімде, 11-жасыма дейін Қытайда тұрдым. Атамды Қытай халқы киімін тонаса да, ниетін тонамай қарсы алыпты. Әрине алғаш барғанда жатар орын, жейтін тамақ, сөйлейтін сөзден бастап қиын болды. Бірақ ел «Аштық пен өлімнен құтылдық»,- деп қуаныпты. Дегенмен елінен, жерінен, Отанынан айырылу қандай қиын! «Қайран елім, қайран жерім!» деп жол айыртпағы бір жағы, Отанын-елін, ат ойланғысыз ауыл-аймақ, туған-туысын сағынып, қарт адамдар құсадан өліп те қалды деп қиналып айтатын атам. Қытайда егін ектік, мал бақтық, құлдықта жүрдік. Үйдегінің ит ішпейтіндігі, түздегінің ері шетік. Күн көріп, өмір сүру үшін барған халықтың ұнжырғасын түсірмей қамқоршы болу бізге, ақсақалдарға, міндет болды. Не керек, елден кеткеніме «Отаныма сатқындық жасадым ба?» десем, өзіме өзім: - Жоқ, Отаның ұрлап көшкен жоқсың, халқыңды қатерден қорғап қаштың, Голошекиннің зорлығына төзбедің! Өзіңді қажытпа! Енді шет елде қазақ екеніңді, дініңді, тіліңді ұмытпа! - деп қамқоршы боламын. - Көрген қорлығымды сөзбен айтып жеткізу мүмкін емес! - деп атам еркек басымен еңкілдеп жылағанда, кішкентай менің сәби жүрегім езілуші еді. Атаңа нағлат Голощекин қамбадағы астығымды, қорамдағы қойымды аямағанда, елімнен кетер ме едім!» - деп еңірейтін атам. Иә, тәубә. Атамның жетпеген арманына бүгіндері біз жеттік. Сонау 1961 жылы ата мекенімізге оралдық. Өз мамандығымыз бойынша жұмыс жасап, бала-шағамызды оқытып, орны толмас оқиғаның жартысын болса да жалғап жатырмын. Ата-бабамның туған топырағына барып, Голошекин мен оның құйыршықтарына қарғыс айттым. Жазықсыз бабамды жат елге қаңғыртып жіберген үшін жер астында тыншымасын солардың аруағы. Филипп Исаевич Голощекин Бүгінде Моңғол, Қытай аттанып отырған қазақтардың қандай қиындықпен өзінің тілін, дінін, сақтап қалғанын өз елінде өмір сүрген қазақ түсінбейді деп ойлаймын. Жат елде, бөгде тілде сөйлеп, бөгде елдің дәстүр- салтымен қалыптасу кімге оңай дейсің?!. Дегенмен де ертеден қара кешке дейін «Сен - қазақсың. Кеудеңде қазақ деп соққан жүрегің, денеңде қазақ деп жүгірген қаның бар. Тіліңді ұмытпа, тіліңді ұмытсаң - ұлтыңды ұмытасың, құрисың!» деп ұқтырудың арқасында ана тілімізге дақ түсірмеген, ата-салтымызды асқақтатқан, салт-дәстүр, әдет-ғұрпымызды қастерлеген қалпымызда қазақ еліне қайта оралдық. Қазіргі қазаққа айтарым: - Біріңді бірің жамандама, қолыңды шошайтып «Анау сөйтті, мынай өйтті!» деп! Ұлтыңды сатпа! Қаншама жыл тентіреп, Отанына сағына оралған қандастарыңда тарихтың бір бөлігі бар. Олардың кеудесінен итерме, кеңес өкіметі мен орыстан таяқ жеп, жат жерде тентіреп өскені де жетеді оларға! Оларды енді сендер өгейсіретпеңдер! Татулық пен береке бірлікті Абылайдың ақ туындай асқақтатыңдар! «Алтау ала болса - ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса - төбедегі келеді» демекші тату болыңдар! Голощекиндер әлі де бар, байқаңдар! Еліңнен айырылма, жеріңнен жетімсіреме! Төбесі асқар, түңлігі бүтін іргесі бекем ел болайық! Ашаршылық келмесін, голощекиндер мен құйыршықтар қайта тумасын!» Жазып алған жүктеу/скачать 7.01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|