Жылдардағы ашаршылық куәгерлері сөйлейді талдықОРҒАН
жүктеу/скачать 7.01 Mb.
|
| Тұрыспекова Балжан,
Ө.А.Жолдасбеков атындағы экономика және құқық академиясы «Қаржы» мамандығының 1-курс студенті Кәрімұлы Әскен Қиын жылдарды өз көзімен көрмесе де, әкесінен өз құлағымен естіген біздің жерлесіміз, Кәрімұлы Әскен атамыздың сол қиын-қышар жылдардағы болған оқиғаның біріне тоқталсақ. «...Әкемнің аты - Кәрім, ол 1906 жылы Балқаш ауданында туған еді. Отбасында 12 бала болған екен. Әкем сол он екі баланың алтыншысы. Ол кездерде қайтсем де дүниеге әкелген балаларын жеткізіп-тәрбиелеймін деп жүгірген атам байлардың ірі қара малын (сиырларын) бағып жүріпті, әжем болса кешке дейін үй шаруашылығымен айналысып, он екеуіне қарап, тамақ пісіріп отырған екен. Әкем еске түскен кездерінде әңгімелерін анда-санда айтып, бір көңілі босап отыратын. Әкемнің айтуы бойынша, тып-тыныш өмір сүріп отырған қазақтардың күй-жайын құртқан құрғыр орыстар!. Әкем 80 жыл ұзақ өмірінде жұтшылықты да, соғысты да көрген адам болатын. Өзі соғыс ардагері, екінші топ мүгедегі болатын. Айтуы бойынша, соғыста су жұтып, немістерге қарсы шыға алған, ал ашаршылық кездерінде, дұшпанға қарсы шықпақ түгілі, өздері жүнжіп, шөп тамырларын жеп тірі қалған екен. Атамның біраз малы болыпты. Күні кешкіге дейін әкем ағаларымен сол малды бағып, күндерін өткізіп жүрген балалар қатарында болыпты. Шұбыраған малдардың ішінде әкемнің дәу Көк сиыр деп аталатын сиыры болған екен. Атам мен әжемнің айтуы бойынша, әкем кіші кезінде сол бұзауға ғана көңіл аударған екен. Ол кезде кім білсін, оның кейін біздің жанұямызды құтқарып, шөлдерін қандырып, ауыздарын жібітетінін... Қиын жылдарда орыстар келгенде, біздің ойнап-күліп, жүгіріп жүрген күніміз бірден тыйылды. Есімдегісі, оңбаған Голощекин қыстыңғы күні барлық қойлардың жүнін қырқытып, не елге жоқ, не жеуге жоқ қылдырып, бәрін құртқандығы. Малымыз бір мезетте күрт азайды. Әкем айтушы еді: «Мен өлсем де, кейін сендердің бәріңді жеткізетін осы мал, соған дұрыс қараңдар, күтіңдер, ұрлатпаңдар!». Енді сол малды ешкімге ұрлатпай-ақ көзімізше өзі қырды... Кім білсін, сондай көп малдың ішінде көк сиырдың ғана тірі қалып, аштан бұралып, тоңып жатқанымызда көк сиыр сүтін беріп, суық болғанда бізді жылытатынын. Кейінгі кезде ешқандай күші жоқ болса да бізге жылуын берген. Жеуге тамақ жоқ болғанда, ішуге су болмағанда, көк сиыр сүтін берген. Күндер өте ең сұмдық іс басталды. Аштықтан бұралып, алдымен қарындасым, оның артынан бауырым кетті. Жалғыз сиырдың бір құлағын кесіп жеп, қайнатып сорпасын ішкенбіз. Міне, сондай қиыншылық көрдік. Қасиетті малымның етін жеймін деп, соңымнан еріп жүрген бауырым да кетті о дүниеге. «Осының бәріне кінәлі болған орыс оңбағандарға қарсы шығамын!» - деп кіжініп, кегін алуға кеткен әлсіз әкем де оралмады... Соныменен анам екеуіміз ғана, аман қалдық. Анам ауырып, шамасы болмаса да, тырысып, талпынысып, жанталасып жүріп тірі қалдық. Масақ теріп, оны келіге салып үгітіп, талқан қылып жейміз. Сонымен қатар шөп жеп, өсіп тұрған ағаштардың жапырақтарында қалған су тамшыларымен ауыздарын жібітіп, тірі қалдық. Бұндай сұмдықты көзбен көрмей-ақ, құлақпен естігеннің өзі қандай қорқынышты! Әуелі, әкемнің айтуы бойынша, кейінірек өлген адамдарды қазанға салып, қайнатып жеген жанұялар да болыпты. Қандай жұтшылық, өзінің ішінен шыққан адамды қазанға салып қайнату дегенің! Үйде біреу әлсіреп, ауырса, аш отырған туысқаны қуанады екен. Ол кездерде қарынның ашқаны соншалықты, анаң қайсы, әкең қайсы, сол сияқты інің, қарындасың қайсы екенін ажырату мүмкін болмаған екен. «Астыққа бай болған қазақ, егілген астыққа дейін айрылып, аяғы соның жемісін де жемеген. Ағып жатқан өзенге барлық жиған тергендерін, өсіріп-еккен егіндерін лақтырған оңбаған орыстар, аш жатқан қазақтарды аяғымен теуіп, Голощекиннің айтқанымен жүрді!» - деп айтып отыратын әкем. Менің ойымша, әкеме атам барлығын айтпаған секілді, қаншама жыл көрген қиыншылықтарын, ауыртпашылықтарын ұмытуға тырысты... Аш-жалаңаш адамдардың дала төсінде босып сандалып жүргендері, олардың даладағы атқұлақ пен сарышұнақтарды түк қоймай жеп қойғаны жан түршігерліктей. Жазып алған жүктеу/скачать 7.01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|