Жылдардағы ашаршылық куәгерлері сөйлейді талдықОРҒАН
жүктеу/скачать 7.01 Mb.
|
| Тиынова Самал
Ө.А.Жолдасбеков атындағы экономика және құқық академиясы студенті Сармекеева Мазтай Бұл менің әжем Сармекеева Мазтайдың (1915-2004) маған өзінің тірі кезіндегі айтқан әңгімесі. Әжем сол кезде Қаратал ауданы, Үштөбе қаласы маңында тұрған екен. - 1931-1933 жылдар аралығында қанша қазақ отбасы ашаршылық зардабын тартты десеңізші!.. Бұл қазақ халқына келген өте ауыр да қатал кезең болатын. Қара суға жете алмаған ел қара нанын аңсаумен күн өткізіп, оған да жете алмай, көбісі дүние салып жатты. Өлген адамдардың денелерін ауылдардан жинап, мекендердің шет жағына апарып төгіп жатты. Қаңсырап қаншама отау бос қалды, қаншама бала жетім болып, қаншама әйел жесір қалды!.. Көптеген жанұялар тамақ таппай, түгелімен қырылып жатты. Адамдар бір-бірін жеуге дейін барды. Барлық адамдар қара нан, қатықсыз қара быламық, сүтсіз қара шайға ғана қарап қалған. Әбден әлсіреп кеткен қалқандай қазақ балаларына неше түрлі аурулар жабысты. Олардың біразы жетімдер үйіне аман жеткізіліп жатты, бірақ олар да сол баяғы аштықтан қырылып жатты... Мен сол кезде бар-жоғы 15 жаста едім. Бауырларымнан, анамнан, әкемнен ерте айрылдым. Етек-жеңім ырым-жырым, мен жетім күшікке ұқсап быламығы не аталасы бар үйдің босағасынан шықпаймын мөлиіп. Бірер қасық бермейінше үйдің адамдарына көзімді сатып, пештің түбінде тіленіп, қылқиып отырып алатынмын. Сосын көне киіз, көр-жер жатқан пештің есік жақтағы қуысына барып, түнеп шығатынмын. Осылайша дірдек қағып, бүрсеңдеп, ауыл кеземін, түтін аңдимын. Күн санап ондай үйлер де азая бастады. Бір күндері кейде қатарынан дым сызбайтын халға жетіп қалатынмын. Ақырында шер көкірек, қу жетімдік әбден титықтатып, аштан әлім бітіп, көзім қарауытып, есім бірде бар, бірде кірмей, тек кірпігім ғана қимылдап, бас сауғалап басқа бір жаққа көшіп кеткен үйдің тастанды күшігіне ұқсап, құрым киіздің ортасында шала жансар жатқан жерімнен ересек біреудің тауып алып, сыртта тұрған шанаға салғанын, үстіме киіз жапқанын еміс-еміс білемін. Сөйтіп мен де балалар үйіне жеткізілдім... Мұнда мен қыс күндері өлген панасыз балаларды тоң болып қатып қалған жерді қазып, қаза алмаған жағдайда қардың астына көме берген жерді де көрдім. Көктем шыға далаға шыққанымда көргенім: ана көшеде аштан өлып жатқан шал, мына бұрышта өлім аузында ыңырысыған кемпір, келесі бір қиылыста терісі сүйегіне жабысқан кішкентай баласын алдына алып, қайыр сұрап отырған әйел... Мен енді туған ауылыма қарай бет бұрдым, жолда бір үйді көрдім, «Кішкене дем бассам ба екен», деп ішімнен ойлап, сол үйге кірейін деп жылжыдым. Үйдің ішіне кірсем, үлкен қазанда бұрқылдаған еттің иісін бірден сездім. Үйдің іші тым-тырыс екен, «Мұнда кім бар?» деп сұрағанымда, даладан екі адам кіріп келді. Екеуі де әлсіз көрінеді. Екеуі маған қарай ұмтылды, мен қашайын деп жүгіріп едім, екеуі екі таяқты бұрыштан алып, маған қарай ұмтылды. Мен шошығаннан бұрқылдаған қазанның қақпағын алайын деп жүгірдім, қазанды ашсам, қайнап жатқан нәрестенің денесін көрдім. Қақпақпен қорғанып жүріп, үйден қашып шықтым. Жанағы екі адам артымнан жүгіріп, біраз жерге келгенде екеуі де құлап, ілесе алмай қалды. Мен ауылыма жетуге біраз қалдым, ауыл жаққа қарасам, адамдар көрінбейді. Мен ауылға жеткен соң барлық үйлерді аралап, әр үйде өліп жатқан адамдарды көрдім. Ауылда барлығы да қырылып қалыпты... Аранын ашқан аштықта бір тайпа ел қырылған, азын-аулақ тірі қалғандары жан-жаққа босып кеткен. 1957 жылға дейін, яғни ширек ғасыр бойы, ауыл қаңсырап бос жатты. Аңырап адам кетті, қаңырап дала қалды... Жоғарыда жазылған менің он бес жасар жетімнің сол жылдары өз басымнан кешкендерім, өз көзіммен көрген сұмдықтарым, соншама жылдардан кейін есімде қалғандары. Сол кезде біздің ауыл сияқты қазақтың мыңдаған ауылдарында, жүздеген аудандары мен ондаған облыстарында не болып, не қойып жатқанын кім білсін?!. Ол туралы ешқандай мағлұмат, дерек қалмаған, сақталмаған. Жазып алған жүктеу/скачать 7.01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|