Жылдарға арналған (жоспарлық кезеңі) Қазақстан Республикасы Үкіметінің

1) Шетел жұмыс күшін тартуға жұмыс берушілерге рұқса беру Ережесіне толықтырулар енгізген, Электронды Үкімет веб-порталы арқылы рұқсат беру рәсімдерін автоматтандыруды көздейтін 2013 жылғы 25 қаңтарындағы №44 Үкімет қаулысы әзірленіп, қабылданды.

Аталған қаулымен рұқсат алу үшін талап етілетін құжаттар тізбесі 12-ден 8-ге дейін қысқартылды (соттылығының жоқ екендігі туралы анықтама,медициналық анықтама,медициналық сақтандыру, орталық атқарушы органның білім аясындағы шетелдіктерді оқытушы ретінде тарту кезіндегі шетел маманының кәсіби деңгейінің сай келетіндігі туралы қорытындысы).

2) Шетелдік заңды тұлға өкілдіктеріне шетел жұмыс күшін тарту процедурасын жеңілдететін Үкіметтің 2013 жылғы 8 мамырдағы №467 қаулысы әзірленіп, қабылданды.

Шетелдік заңды тұлға өкілдіктері:

-жергілікті кадрлар мазмұны бойынша талаптардан;

-қазақстандық азаматтар үшін қосымша жұмыс орындарын құру мен ерекше кәсіби дайындық шарттарынан босатылатын болады.

Тексеру кезінде олардың ішінен ШЖК тартатын 40 ұйым, ерекше рұқсат беру шрттарын орындауға қатысты 14 ұйым, оның ішінде ШЖК тартатын жұмыс берушілер мен жұмысқа орналасуға шетел қызметкеріне рұқса беру шарттары мен Ереже талаптарын орындамау бойынша заң бұзушылықтар анықталды (ОҚО, Алматы қаласы).

Тексеру нәтижесінде жұмыс берушілерге анақталған заң бұзушылықтарды жою туралы 11 бұйрық берілді және 181755 мың теңге көлемінде 8 әкімшілік айыппұл салынды.

Қолданылған шаралар нәтижесінде ҚР азаматтары үшін 11 қосымша жұмыс орны ашылды, 17 ҚР азаматы кәсіби дайындыққа жіберілді. Бұдан басқа, 5 рұқсат кері қайтарылды, 1 рұқсат уақытша тоқтатылды.

«ШЖК» АИС-тағы есептілікті қалыптастыру үшін техникалық тапсырыстар әзірленді, бұл жөнінде «МОЖТ» РМҚК-на 2013 жылғы 31 қазандағы №14-3-2/14285 хатымен жолданды.

1. 
   БЖИ-дың: «Қызметкер-жұмыс берушiнiң ара қатынасындағы ынтымақтастық» көрсеткiшi бойынша позициясы
   

3. 
   БЖИ-дың: «Жалақыны айқындаудың икемділігі» көрсеткiшi бойынша позициясы
   

4. 
   БЖИ-дың: «Төлем және өнiмдiлiк» көрсеткiшi бойынша позициясы
   

5. 
   БЖИ-дың: «Жұмысқа жалдау және босату тәжiрибесi» көрсеткiшi бойынша позициясы
   

6. 
   БЖИ-дың: «Жұмыстан босатумен байланысты шығындар» көрсеткiшi бойынша позициясы
   

Аталған көрсеткіш (басқалары сияқты) Министрліктің қызметіне тікелей тәуелді емес, ал белгілі бір ДЭФ есебі әдісі бойынша, соның ішінде сұрау салу әдісімен есептелетінін атап өткен жөн.

Өз кезегінде, Министрлік тексерулерді жүзеге асырумен қатар, ұйымдар мен кәсіпорындардың ұжымдық шарттар жүйесін қамтуды қамтамасыз ету, қызметкерлердің еңбек қатынастары жөнінде құқықтық сауаттылығын арттыру бойынша ұдайы жұмыстар атқарды, сондай-ақ еңбек заңнамасының нормалары бойынша, оның ішінде еңбек ақы төлеу, жұмыстан босатылған кезде төлемдерді есептеу әдіснамасы мәселелері бойынша ақпараттық-түсіндірме жұмыстарын белсенді жүргізуде.Аталған көрсеткіш (басқалары сияқты) Министрліктің қызметіне тікелей тәуелді емес, ал белгілі бір ДЭФ есебі әдісі бойынша, соның ішінде сұрау салу әдісімен есептелетінін атап өткен жөн.

Өз кезегінде, Министрлік тексерулерді жүзеге асырумен қатар, ұйымдар мен кәсіпорындардың ұжымдық шарттар жүйесін қамтуды қамтамасыз ету, қызметкерлердің еңбек қатынастары жөнінде құқықтық сауаттылығын арттыру бойынша ұдайы жұмыстар атқарды, сондай-ақ еңбек заңнамасының нормалары бойынша, оның ішінде еңбек ақы төлеу, жұмыстан босатылған кезде төлемдерді есептеу әдіснамасы мәселелері бойынша ақпараттық-түсіндірме жұмыстарын белсенді жүргізуде.

7. 
   БЖИ-дың: «Шешімдерді қабылдаудың айқындылығы» көрсеткiшi бойынша позициясы
   

1. 
   Өндірістік салада еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жағдайына мониторинг жүргізуді жетiлдiру
   

Жүргізілген талдау осы кәсіпорындардың деректері бойынша 2012 жылмен салыстырғанда өндірістік жарақат деңгейінің төмендегендігін көрсетті.

2. 
   Халықаралық еңбек стандарттарды бейiмдеу.
   

2011 жылғы 9 желтоқсандағы № 878 Кеден одағының комиссиясына сәйкес «Жеке қорғану құралдарының қауіпсіздігі туралы» техникалық регламенті қабылданды, 2012 жылғы 1 маусымда күшіне енді.

халықаралық еңбек стандарттарды бейiмдеу және олардың енгізіліуі «Жеке қорғану құралдарының қауіпсіздігі туралы» Кеден одағының техникалық регламентін жүзеге асыру арқылы орындалады.

Еуразиялық экономикалық комиссия алқасының 2013 жылғы 9 сәуірдегі № 72 шешімімен Кеден одағының «Жеке қорғану құралдарының қауіпсіздігі туралы» техникалық регламентінің талаптарын сақталуы қамтамасыз етіледі, оларды қолдану нәтижесінде мемлекетаралық стандарттарын әзірлеу жөніндегі (өзгерістер енгізу, қайта қарау) Бағдарламасы бекітілген.

Бағдарлама шеңберінде Қазақстан Республикасына 14 кәсіби стандартты әзірлеу бекітілген (әзірлеу мерзімі 2015 жылға дейін көзделген).

Қазіргі кезде, «Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің Еңбекті қорғау жөніндегі республикалық ғылыми-зерттеу институты» РМҚК 007 «Қолданбалы ғылыми зерттеулер» бюджеттік бағдарламасы 100 «еңбек қауіпсіздігі саласында» кіші бағдарламасы шеңберінде Бағдарламада қарастырылған 3 мемлекетаралық стадартты әзірлеу бойынша ғылыми зерттеулер жүргізеді.

Осыған ұқсас ережелер үшжақты салалық және өнірлік келісімдермен белгіленеді.

Қазіргі кезде, Министрлікпен ХЕҰ Еңбек қауіпсіздігі мен гигиенасына жәрдемдесетін негіздер туралы конвенцияны (187-конвенция) ратификациялау жөнінде жұмыстар өткізіліп жатыр.

Конвенция өндірістік жарақаттанудың, кәсіби аурулардың және өндірісте адамдардың қаза болуының, қауіпсіз және салауатты өндірістік ортаны біртіндеп қамтамасыз етуге жәрдемдесетін алдын алуына бағытталған.

Қолданатын іс-шаралар зиянды және қауіпті өндіріс жағдайларында жұмыс істейтін қызметкерлердің санын біртіндеп төмендетуге бағытталады.

Кәсіби аурулардың алдын алу және тәуекел топтарын ерте анықтау мақсатында жұмыс iстейтiндердің денсаулығына өндiрiстiк ортаның ең маңызды қолайсыз факторларының әсері зерттелді. Кәсiби аурулардың дамуын болжау үшiн кәсіби тәуекелдердi бағалау әдiстерi баяндалды. Қазақстан Республикасында кәсiби ауру және оны анықтау құрылымының талдауы ұсынылды.

Даярлық кезеңде аралық есептер Ғылыми-техникалық кеңесте қарастырылды және қабылданды.

Осы мәселе бұл бағытта жалғастырылады, сонымен қатар 2014-2018 жылдарға арналған Министрліктің Стратегиялық жоспарында көзделген.

Осы есептердің негізінде ҚР Ұлттық банкі және Қазақстанның актуарийлері кәсіптік қауіптер класстары бойынша сақтандыру тарифтерін әзірледі. кәсіптік қауіптер класстары бойынша сақтандыру тарифтерін өзгерту мәселелері ҚР Парламент Мәжілісінде қарастырылуда.

Еңбек инспекторлары тексерулер барысында қызметкердің міндетті сақтандыру келісім шартының жасалуын тексереді.

2013 жылы еңбек инспекторлары 13152 тексерулер жүргізді.

2013 жылы 70 жасқа келген заңды тұлға қызметін тоқтанқан жағдайда, сот арқылы мемлекетке жүктелген азаматтардың өмірі мен денсаулығына келтірілген зиянды өтеу бойынша 893 төлемақы алушыларға 261 338,4 мың теңге төленді.

Бұл нысан Министрлікпен 2014 жылғы 5 ақпанда ескертусіз келісілді.

Жалақы бойынша берешек туралы мәліметтерді өңірлік дағдарысқа қарсы штабтар прокуратура органдары, еңбек инспекциясының жергілікті органдары және облыстардың, Астана және Алматы қалаларының жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармалары ұсынған деректер негізінде қалыптастырады.

Мемлекет басшысының 2013 жылғы 11 қазандағы Қазақстан Республикасы Үкіметінің кеңейтілген отырысында берген тапсырмаларын орындау мақсатында Министрлік «Әлеуметтік шиеленістің алдын алу және әлеуметтік-еңбек қақтығыстарын шешу жөніндегі кешенді жоспарды бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 12 желтоқсандағы №1295 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар әзірледі. Онда ақпарат алмасу, кәсіпорындардағы еңбек қатынастарының жағдайларына мониторинг жүргізу нәтижелері мен әлеуметтік шиеленістер картасы бойынша құқық қорғау органдарымен бірлескен тексерулер жүргізу және жалақы бойынша берешекті мәжбүрлеп өндіру бойынша сот актілерінің орындалуын қамтамасыз ету, еңбек заңнамаларының нормаларын бұзған жұмыс берушілерді қылмыстық жауапкершілікке тарту сияқты және басқа да бірқатар жедел шаралар көзделген.

Қазіргі уақытта қаулы жобасы мүдделі мемлекеттік органдарға (Әділетмині, Қаржымині, Бас прокуратура, ЭБЖМ) келісуге жіберілді.

2013 жылдың басынан бастап мемлекеттік еңбек инспекторлары (бұдан әрі – МЕИ) 49367 қызметкердің алдында 793 кәсіпорынның жалақы бойынша берешегі 4,2 млрд. теңгені құрайтынын анықтады.

Тексерілген 734 кәсіпорынның басшылығына орындалуы міндетті 579 ұйғарым берілді және 5.,0 млн. теңгеден астам сомаға 614 айыппұл салынды.

Қолданған шаралары нәтижесі бойынша 724 мекемеде 3,5 млрд. тенге берешек төленіп 43454 қызметкерлердің құқықтары қорғалды, сонымен қатар 793 кәсіпорынның басшылығына орындалуы міндетті 579 ұйғарым беріліп, жалпы сомасы 57,0 млн. теңгені құрайтын 614 айыппұл салынды.

2013 жылдың басында жалақы бойынша берешек 1121,4 млн. теңге болса, 2014 жылғы 1 қантарына 74 мекемеде ол 737,9 млн. теңгені құрады.

2013 жылғы 30 сәуірде балалар еңбегінің ең нашар түрлерімен күрес жөніндегі үилестіру Кеңесінің 11 отырысы өткізілді, сондай-ақ 2013 жылғы 28 қазанда министрлік және Қазақстан тауар өндірушілері және экспортқа шығаушылары одағы бірлесіп ауылшаруашылығы саласында жұмыспен қамтылған қызметкерлердің еңбек жағдайына арналған Кеңестің 12-ші отырысын және доңгелек үстел өткізілді.

Балалар еңбегін пайдалануды болдырмауға бағытталған тетіктерді жетілдіру мақсатында Білім және ғылым министрлігі, Ішкі істер, Бас прокуратура өзара әрекеттесе отырып көп жұмыстар атқаруда.

Министрліктің «www.enbek.gov.kz» веб-сайтында «Еңбек құқығы және жұмыспен қамту мәселелері» айдары бар, онда азаматтар еңбек заңнамасының нормаларын қолдану және еңбек құқықтарын қорғауға жәрдемдесу мәселелері бойынша жүгіне алады. 2013 жылы аталған айдарға еңбек заңнамасына қатысты сұрақтарымен 3 286 азамат (немесе түскен сұрақтардың 46,4 пайызы) өтініш білдіріп, толық жауаптар алды.

Министрліктің қызметі туралы ақпаратты сапалы әрі уақтылы қалыптастыруды қамтамасыз ету мақсатында Министрдің 2011 жылғы 18 наурыздағы № 94 бұйрығына сәйкес құрылымдық және аумақтық бөлімшелер веб-порталдың өзектілігін тұрақты түрде қамтамасыз етіп отыр.

Әлеуметтік әріптестік пен әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі өңірлік комиссияларда қызметкерлер мен жұмыс берушілердің еңбек заңнамасының негіздеріне сауаттылығын арттыру мәселесі қаралуда. Жергілікті атқарушы органдардың тиісті уәкілетті өкілдері, жұмыс берушілер мен қызметкерлер өкілдері өңірлік комиссиялардың қатысушылары болып табылады. 2013 жылы Әлеуметтік әріптестік пен әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі өңірлік комиссияларда 67 отырыс өткізілді.

Арнайы бекітілген Медиа-жоспарға сәйкес бұқаралық ақпарат құралдарында, оның ішінде жергілікті баспасөз беттері мен телеарналарда сөз сөйлеулер ұйымдастырылды. Сөз сөйлеулер мен жарияланымдардың тақырыбы еңбек қатынастарының екі тарапына бағдарланған және олар еңбек саласының қазіргі уақыттағы өте өзекті және проблемалық мәселелерін қамтыды.

Медиа-жоспарға сәйкес өңірлерде дөңгелек үстелдер мен семинарлар өткізу арқылы еңбек заңнамасын түсіндіру мақсатында халықпен, республика ұйымдары мен кәсіпорындарының еңбек ұжымдарымен кездесулер ұйымдастыра отырып, құқықтық жалпы оқыту жүргізілуде.

2013 жылы Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі:

- 50 мың данамен «Еңбек заңнамасының негіздері»

- 2667 данамен «Келіссөздер жүргізе білу дағдыларын дамыту және еңбек қақтығыстарында консенсусқа қол жеткізу» анықтамалықтарын дайындады.

Аталған анықтамалықтар құқықтық білім мен еңбек заңнамасының мәселелері бойынша ақпарат алуға, әлеуметтік-еңбек қақтығыстарының алдын алуға бағытталған және олар 2013-2015 жылдарға арналған құқықтық жалпы оқыту жүйесінде оқу әдебиеті ретінде пайдаланылатын болады.

Барлық субъектілердің әлеуметтік-еңбек қатынастары бойынша құқықтық сауатын арттыру еңбек қатынастарын жетілдіру жөніндегі жұмыстың маңызды бөлігі болып табылады.

Кәсіпорындар мен ұйымдардың қызметкерлерін Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының негіздеріне оқыту жөніндегі жоспарларға сәйкес Министрліктің аумақтық бөлімшелері 2013 жылы республика бойынша 80 мың қызметкерді қамти отырып 1895 ұйымда еңбек заңнамасының негіздеріне оқыту жүргізді.

Бұл ретте өңірлердегі мемлекеттік еңбек инспекторлары 43 143 қызметкерді қамти отырып, 918 ұйымда оқыту жұмыстарын жүргізді. Оқыту бойынша қызметтер көрсетуге конкурсты жеңіп алған ұйымдар 977 ұйымда оқыту жұмыстарын жүргізді, барлығы 37 673 қызметкер қамтылды.

2013 жылғы 16 қаңтардан бастап еңбекке жалпы оқыту шеңберінде республикалық «Қазақстан» және «Хабар» телеарналарының эфирінен «Еңбек шартын жасаңыздар және жұмыс берушіден қауіпсіз еңбек жағдайларын жасауды талап етіңіздер» тақырыбында мемлекеттік және орыс тілдерінде бейнероликтер (30 секундтық) көрсетілуде.

2013 жылы мемлекеттік тапсырысқа сәйкес өнім беруші «АЛТ Астана» ЖШС 8 тақырып бойынша екі тілде, ұзақтығы 10 минуттан сомасы 27 600 мың теңге болатын 4 оқу бейнеролигін дайындады. Бұл бейнероликтер өңірлерге, кәсіпорындарға тарату үшін аумақтық департаменттерге жіберілді.

Азаматтарды еңбек заңнамасының негіздеріне құқықтық жалпы оқытуды ұйымдастыру ақпараттық талдау бағдарламаларының, сондай-ақ «Хабар», «Қазақстан», «24 KZ», «Еуразия», «СТВ», «31 арна», «Астана», «7 арна», «КТК» телеарналары сияқты электрондық БАҚ-тың «Жаңалықтар», «7 күн», «Апталық шолу», «Алаң», «Өз сөзім - өзімдікі», «Панорама недели», «БлогПост», «Слуги народа», «Нысана», «Көзқарас», «Открытая студия», «Другими словами», «Аналитика», «Дневник с Гульнарой Мукушевой», «Айтуға оңай», «Армангүл Тоқмұратпен Күнделік» телебағдарламаларының шеңберінде қамтамасыз етілуде.

1. 
   Ұжымдық-шарттық қатынастар жүйесімен қамтылған кәсіпорындардың үлесі (ірі және орта кәсіпорындар арасында)
   

- әйелдер мен ер адамдарды тиiмдi жұмыспен қамту және әлеуметтiк қорғауға жәрдемдесу;

- үшжақты ынтымақтастық және әлеуметтiк сұхбатты одан әрi дамыту.

Бағдарлама халықаралық стандарттарға сәйкес еңбек қатынастарын реттеуге, тиімді жұмыспен қамтуға жәрдемдесу, алдағы уақытта әлеуметтік диалогтың дамуына бағытталған.

Бұл іс-шара Елбасының бастамасымен ұйымдастырылып келеді және жеке кәсіпкерлік субъектілерін әлеуметтік мәселелерді шешуге, қолда бар оң тәжірибені көрсету және кеңінен таратуда маңызды шаралардың бірі болып табылады.

Конкурс лауреаттарына тиісті диплом және айрықшалық белгі беріледі. Компания бұл атақ берілгеннен кейін екі жыл бойы эмблеманы жарнамалық мақсаттарда пайдалану құқығын иеленеді.

Конкурстың негізгі мақсаты елдегі бизнестің әлеуметтік жауапкершілігін тарату, бизнес-құрлымының елдің дамуына және қазақстандықтардың әл-ауқатының жақсаруына салым жасауы.

2013 жылғы 20 желтоқсанда Тәуелсіздік сарайында алтыншы «Парыз» конкурсының лауреаттары атақтарын беру салтанатты іс-шарасы өткізілді.

Бизнес-қоғамында әлеуметтік жарнамалардың кеңінен қолданылуының арқасында әлеуметтік жауапкершілік түсінігі артып келеді – 2008-2013 жылдары «Парыз» конкурсына еліміздің барлық өңірлерінен 2720 кәсіпорын қатысқан.

(Әлеуметтік шиеленістің алдын алу және әлеуметтік-еңбек қақтығыстарын шешу жөніндегі кешенді жоспарды іске асыру)

Мемлекеттік еңбек инспекторлары әлеуметтік шиеленістің және еңбек қақтығыстарының туындауы қатерлеріне мониторинг жүргізіліп, олардың алдын алу және оларға жол бермеу бойынша шаралар қолдануда.

2013 жылы жергілікті атқарушы органдар Министрлікпен бекітілген критерийлер мен оны анықтау алгоритмі бойынша жүргізген мониторингтің қорытындыларына сәйкес өңірлердегі әлеуметтік шиеленіс деңгейі келесідей болып белгіленген.

- әлеуметтік шиеленісті және еңбек қақтығыстарының туындауы қатерлерін анықтаудың жиынтық мәндері бойынша (кәсіпорын деңгейінде және әкімшілік-аумақтық бірліктер деңгейінде) 2013 жылдың қорытындысы бойынша әлеуметтік шиеленістің ең жоғары деңгейі Атырау (35 балл), Маңғыстау (33,5 балл) және Қарағанды облыстарында анықталған.

- еңбек қақтығыстарының туындауы қатерлерін бағалау әдістемесіне сәйкес еңбек саласындағы ең төмен шиеленіс көрсеткіштері Қостанай және Ақтөбе облыстарында тіркелген (тиісінше 11,6 және 10,1 балл).

2013 жылдың қараша айында Министрлік Үкіметпен бекітілген «Әлеуметтік шиеленісті төмендету және әлеіуметтік-еңбек жанжалдарды шешудің кешенді жоспарына» түзетулер әзірледі.

Енгізілген түзетулер бірқатар жедел шараларды көздейді, атап айтқанда – органдар арасында өзара ақпарат алмасу, құқық қорғау органдарымен бірлескен тексерістер өткізу, жалақы бойынша берешекті мәжбүрлеп өндіріп алу туралы сот актілерінің орындалуын қамтамасыз ету, заң бұзушыларды жауапкершілікке тарту және т.б.

2014 жылдың 1 қаңтарында ұжымдық келісім-шартпен қолданыстағы кәсіпорындардың ішінен 59,5 мың кәсіпорын, немесе 35,6 % қамтылды. Ірі және орта кәсіпорын ішінен 92,4 % кәсіпорында ұжымдық-келісім бар.

Заң жобасының негізгі міндеті еңбек, әлеуметтік-экономикалық құқық және жұмысшылардың мүдделерін қорғау, әлеуметтік әріптестікте кәсіподақтардың рөлін арттыру мақсатында кәсіподақтық қозғалысының ұйымдық негіздерін анықтау болып табылады.

Әлеуметтік әріптестік жүйесінде кәсіподақтарды белгілеу, құқықтары мен міндеттерін, кәсіподақтың жарғысының талаптарына бекіту заң жобасының түрін анықтау ұсынылады.

Қазіргі күні Заң жобасы Қазақстан Республикасы Парламент Мәжілісінің қарауында.