ЖҰмыс бағдарламасы пән: Микробиология Пән коды: Мiс 2210 Мамандық: 051102 «Қоғамдық денсаулық сақтау»

1.Микробиология және вирусология ( жалпы бөлім ): Оқу құралы Ү.Т. Арықбаева,К.Х. Алмағанбетов, Н.М. Бисенова, Н.Б.Рахметова,Г.Д. Асемова, К.Б. Койшебаева, С.К.Бисимбаева,Н.В. Калина /1-ші басылым.(Медициналық және фармацевтикалық мамандықтар бойынша жоғары оқу орындарының студеттеріне арналған оқу құралы)-Астана,2005.-208 б.;

2.Микробиология және вирусология( жеке бөлімі ): Оқу құралы Ү.Т. Арықбаева,К.Х. Алмағанбетов, Н.М. Бисенова, Ә.Ө Байдүйсенова Н.Б.Рахметова,Г.Д. Асемова, К.Б. Койшебаева, С.К.Бисимбаева,Н.В. Калина /1-ші басылым.(Медициналық және фармацевтикалық мамандықтар бойынша жоғары оқу орындарының студеттеріне арналған оқу құралы)-Астана,2006.-199 б.;

3.Жалпы микробиология( оқу-әдістемелік құрал).Микробиология кафедрасының профессорлары Б.А.Рамазанова, А.Л..Котова,Қ.Қ.Құдайбергенұлы, оқытушылар:Б.М.Хандиллаева,Г.Р. Амзеева,Т.С.Бегадилова,А.М.Бармакова, Д.Ж.Батырбаева.Алматы-2006,176 б.

4.Жеке микробиология ( оқу-әдістемелік құрал). Микробиология кафедрасының профессорлары Б.А.Рамазанова, А.Л..Котова,Қ.Қ.Құдайбергенұлы,доценттер С.Ш.Шакиев,А.А.Стамкулова,Н.Т.Таурбаева, оқытушылар:Б.М.Хандиллаева,Г.Р. Амзеева,Т.С.Бегадилова, А.М.Бармакова, Д.Ж.Батырбаева. Алматы-2006,176 б.

Қосымша:

1. Микрооргонизмдер морфологиясы (оқу әдістемелік құрал) Б.А.Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы, Б.М.Хандиллаева, Г.Р.Амзеева. (А.Л.Котованың ред.).-Алматы, 2007 .-128б.

2. Микроорганизмдер физиологиясы. (Оқу әдістемелік құрал) Б.А. Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы, Б.М.Хандиллаева, Г.Р.Амзеева..-Алматы.,2007,-132 б.

3. Микроорганизмдер экалогиясы. (Оқу әдістемелік құрал) Б.А.Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы, Б.М.Хандиллаева, Г.Р.Амзеева.-А.,2007-96 б.

4. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар. (Оқу әдістемелік құрал) .Б.А.Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы, Г.Р.Амзеева. А.,2007,-48 б.

5. Инфекция туралы ілім. Оқу құралы Б.А.Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы..-А.,2007,-112 б.

6. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақтар боиынша оқу-әдістемелік құрал ( А.Л.Котованың ред.). А.,1997.

121. 
     Рамазанова Б.А.., Қ. Құдайбергенұлы, А.Л. Котова және т.б.-Жалпы микробиология. Оқу-әдістемелік құрал.-Алматы. 2008 ж. 391 бет.
     
122. 
     Рамазанова Б.А.., Құдайбергенұлы Қ. Медициналық микробиология оқулық-Алматы 2010
     
123. 
     Медицинская микробиология: оқулық /Б.А. Рамазанова (ж.б.); ҚР Білім және ғылым министрлігі.-Алматы: «Print-S», 2011.-200 экз.
     
124. 
     Жеке бактериология: оқу құралы/ Б.А. Рамазанова (ж.б.).-Алматы: Б.ж., 2010.-32 экз.
     
125. 
     У.Т. Арықпаева., А.Н. Саржанова., Е.Х. Нуриев. Медициналық микробиология оқу құралы 1-2 том.-Қарағанды 2012.
     
126. 
     www.google.kz
     

1. Шоқанов Н. Микробиология [Электронды ресурс]: оқулық. – Электрон. Текстовые дан. (24,9 Мб). – Алматы: Арыс баспасы, 2003. -192 эл. опт. диск (CD-ROM).

2. Медицина 3 курс [Электронды ресурс]: курс лекций. – Электрон. текстовые дан. (24,0 Мб). – М: ИД «Равновесие», 2005. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).

3. Медицинская микробиолигия АТЛАС – руководство по бактерологии, микологии, протозоологии и вирусологии [Электронды ресурс]: для студ. и врачей/под ред. А.С. Быкова. –М., 2001. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).

4. Практикум к лабораторным занятиям по общей микробиологии [Электронды ресурс]: учебно-метод. Пособие / Р.Т. Джанабаев [и др.] –Ш., 2004. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).

6. Қорытынды сұрақтар (кері байланысы):

1. Ауруханаішілік инфекциялардың көбею себептері?

2. Ауруханаішілік инфекцияладың этиологиясы?

3.Ятрогенді инфекцияларындағы медицина мамандарының ролі ?

4. Ауруханаішілік инфекцияларға микробиологиялық бақылау ерекшеліктері?

Дәріс № 21.

1.Тақырыбы: Спирохетоздар қоздырғыштары (мерез, қайтымды сүзек, лептоспироз).

2.Мақсаты. Студенттерге жыныстық инфекциялардың лептоспиралардың жұғу жолдарын, таралуын науқасқа микробиологиялық диагноз қою әдістерін, тексерілетін материалды таңдауды талдап түсіндіру.

3.Дәріс тезисі.

B.reccurentis – жедел инфекция тобы, жедел басталумен, ұстамалы температураның көтерілуімен, жалпы ағзаның улануымен байқалады.

Қайтымды тиф 1.Эпидемиялық қайтымды тиф. 2.Эпидемиялық қайтымды тиф болып бөлінеді.Эпидемиялық қайтымды тиф – антропонозды инфекция. Инфекция көзі лихорадкалы ауру яғни перифериялық қан құрамында боррелияның болуы. Арнайы боррелияны тасушы көйлек және бас биттері, олар қоршаған ортаға зақымдалған қанды сорғасын 6-28 күндері қауіпті. Адам тифпен гемолимфаны битті теріге үйкелегенде, болмаса шаққан жерді қасығанда жұғуы мүмкін .

Эндемиялық қайталама тиф –зоонозды табиғи ошақты ауру. Инфекция резервуарлары кемірушілер, аргаз кенелер. Адам кене шаққан кезде зақымдануы мүмкін.

Инкубациялық кезең 7-8 тәулік. Қоздырғыш организмге түскеннен кейін лимфоидты –макрофагты ағзаның клеткасына еніп көбейіп, көп мөлшерде қанға түсіп, әр соққы антидене титрінің жоғарлауымен аяқталады. Антидене + боррелиялар агрегат түзіп тромбоциттер мен бірігіп капиллярлардың бөгелуімен ағзадағы қан айналымының бұзылуымен байқалады. Көп мөлшердегі боррелиялардың жойылуымен аяқталады, бірақ антидене тек бір ғана антигенге қарсы өндіріледі, боррелидің жаңа антиген варианттары пайда болып аурудың қайталануына алып келеді. Иммунитет. Гуморальді көпке созылмайды.

Микробиологиялық диагностиксы.. Бактериоскопиялық әдіс –қоздырғышты қанның жуан тамшысында лихорадка кезінде Романовский –Гимзе әдісімен боялады және ілінген тамшы әдісімен қанды зерттеп Бурри әдісімен аяқтаймыз. Серологиялық әдісте КБР қолданылады.Арнайы алдын-алу әдісі жоқ. Емдеуде тетрациклин, левомицетин , ампицилин қолданады.

Жыныстық инфекция қоздырғыштары. Мерездің морфологиясы. Сұр трепонема –жіңішке,12-14 тармақтан тұрады, ұштары үшкір домалақ, көлемі 10-13 мкм ұзындығы 0,13-0,15 мкм. Трепонемалар өте қозғалғыш. Трепонемалар әдеттегі қоректік ортада өспейді, құрамында бүйрек немесе ұлпалары бар 39-40 С жақсы өседі және қоян эмбрионында, хорионалантойста жақсы өседі. Серологиялық варианттары толық анықталмаған. Трепонеманың өз құрамында полисахаридті ,липидті және протеинді комплексі бар. Сифилис 1.біріншілік сифилис. 2.екіншілік сифилис . 3.үшіншілік сифилис болып бөлінеді.

Микробиологиялық диагностикасы. Вассерман реакциясы шанкр пайда болғасын 2-3 аптасында ,болмаса 5-6 аптада зақымдалғаннан кейін 90% ауруда Кан реакциясы оң болады. Науқас қан сары суын өгіз жүрегі бұлшық еті антигенімен араластырады +0,6 % холестерин. Егер оң реакция болса 10 мин кейін көбік пайда болады, егер теріс болса лайланады. КБР, РИФ тәсілдері де кеңінен қолданылады. Арнайы алдын-алу әдісі жоқ. Емдеу үшін пенициллин қатарындағы антибиотиктер қолданылады.

Лептоспира– кең тараған зооантропаноз, қоздырғышы әр-түрлі жолдармен берілетін, бауырдың бүйректің, жүйкенің, тамырлардың зақымдалуымен толқынды қызба геморрагиялық синдроммен, сарғаюмен, миалгиямен жалпы уланумен сипатталатын жұқпалы ауру.Лептоспира –жіңішке спирохета ұшы иілген 20-40 жуық иірімдері бар анилин бояуларымен нашар боялады. Аэроб. Қоректік ортаның құрамында қан сарысуы немесе альбумин бар ортада 28-30 С жақсы өседі.Сұйық қоректік ортада бір ерекшелігі тұнба түзбей көбейеді .Антиген құрылымы. Күрделі құрылымға ие. Негізгі токсономиясы серовар болып табылады. 25-ке жуық сероварлары бар.Тұрақты гуморальді сероварға тән иммунитет қалыптасады.

Микробиологиялық диагностиксы.Тексерілетін материал: қан, ликвор, зәр, қан сарысуы. Бактериоскопиялық әдіс лептоспираны күңгірт жазықтықты алаңда микроскопта табу. Биологиалық диагностикасы: теңіз шошқасына биологиялық сынама қою арқылы диагностикалау тәсілі. Серологиялық әдіс –КБР, АР. Алдын алу үшін арнайы корпускулярлы өлтірілген қыздырылған құрамында 4 негізгі қоздырғыш серотоптары бар вакцина қолданылады. Емдеу үшін антибиотиктерден пенициллин, тетрациклин қолданылады.

4.Иллюстрациялық материалдар: кесте, схема, плакаттар, мультимедиялық жүйе.

5. Әдебиет:

Негізгі:

1.Микробиология және вирусология ( жалпы бөлім ): Оқу құралы Ү.Т. Арықбаева,К.Х. Алмағанбетов, Н.М. Бисенова, Н.Б.Рахметова,Г.Д. Асемова, К.Б. Койшебаева, С.К.Бисимбаева,Н.В. Калина /1-ші басылым.(Медициналық және фармацевтикалық мамандықтар бойынша жоғары оқу орындарының студеттеріне арналған оқу құралы)-Астана,2005.-208 б.;

2.Микробиология және вирусология( жеке бөлімі ): Оқу құралы Ү.Т. Арықбаева,К.Х. Алмағанбетов, Н.М. Бисенова, Ә.Ө Байдүйсенова Н.Б.Рахметова,Г.Д. Асемова, К.Б. Койшебаева, С.К.Бисимбаева,Н.В. Калина /1-ші басылым.(Медициналық және фармацевтикалық мамандықтар бойынша жоғары оқу орындарының студеттеріне арналған оқу құралы)-Астана,2006.-199 б.;

3.Жалпы микробиология( оқу-әдістемелік құрал).Микробиология кафедрасының профессорлары Б.А.Рамазанова, А.Л..Котова,Қ.Қ.Құдайбергенұлы, оқытушылар:Б.М.Хандиллаева,Г.Р. Амзеева,Т.С.Бегадилова,А.М.Бармакова, Д.Ж.Батырбаева.Алматы-2006,176 б.

4.Жеке микробиология ( оқу-әдістемелік құрал). Микробиология кафедрасының профессорлары Б.А.Рамазанова, А.Л..Котова,Қ.Қ.Құдайбергенұлы,доценттер С.Ш.Шакиев,А.А.Стамкулова,Н.Т.Таурбаева, оқытушылар:Б.М.Хандиллаева,Г.Р. Амзеева,Т.С.Бегадилова, А.М.Бармакова, Д.Ж.Батырбаева. Алматы-2006,176 б.

Қосымша:

1. Микрооргонизмдер морфологиясы (оқу әдістемелік құрал) Б.А.Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы, Б.М.Хандиллаева, Г.Р.Амзеева. (А.Л.Котованың ред.).-Алматы, 2007 .-128б.

2. Микроорганизмдер физиологиясы. (Оқу әдістемелік құрал) Б.А. Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы, Б.М.Хандиллаева, Г.Р.Амзеева..-Алматы.,2007,-132 б.

3. Микроорганизмдер экалогиясы. (Оқу әдістемелік құрал) Б.А.Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы, Б.М.Хандиллаева, Г.Р.Амзеева.-А.,2007-96 б.

4. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар. (Оқу әдістемелік құрал) .Б.А.Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы, Г.Р.Амзеева. А.,2007,-48 б.

5. Инфекция туралы ілім. Оқу құралы Б.А.Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы..-А.,2007,-112 б.

6. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақтар боиынша оқу-әдістемелік құрал ( А.Л.Котованың ред.). А.,1997.

127. 
     Рамазанова Б.А.., Қ. Құдайбергенұлы, А.Л. Котова және т.б.-Жалпы микробиология. Оқу-әдістемелік құрал.-Алматы. 2008 ж. 391 бет.
     
128. 
     Рамазанова Б.А.., Құдайбергенұлы Қ. Медициналық микробиология оқулық-Алматы 2010
     
129. 
     Медицинская микробиология: оқулық /Б.А. Рамазанова (ж.б.); ҚР Білім және ғылым министрлігі.-Алматы: «Print-S», 2011.-200 экз.
     
130. 
     Жеке бактериология: оқу құралы/ Б.А. Рамазанова (ж.б.).-Алматы: Б.ж., 2010.-32 экз.
     
131. 
     У.Т. Арықпаева., А.Н. Саржанова., Е.Х. Нуриев. Медициналық микробиология оқу құралы 1-2 том.-Қарағанды 2012.
     
132. 
     www.google.kz
     

1. Шоқанов Н. Микробиология [Электронды ресурс]: оқулық. – Электрон. Текстовые дан. (24,9 Мб). – Алматы: Арыс баспасы, 2003. -192 эл. опт. диск (CD-ROM).

2. Медицина 3 курс [Электронды ресурс]: курс лекций. – Электрон. текстовые дан. (24,0 Мб). – М: ИД «Равновесие», 2005. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).

3. Медицинская микробиолигия АТЛАС – руководство по бактерологии, микологии, протозоологии и вирусологии [Электронды ресурс]: для студ. и врачей/под ред. А.С. Быкова. –М., 2001. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).

4. Практикум к лабораторным занятиям по общей микробиологии [Электронды ресурс]: учебно-метод. Пособие / Р.Т. Джанабаев [и др.] –Ш., 2004. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).

6. Қорытынды сұрақтар (кері байланысы):

1.Боррелиялардың микробиологиялық диагностика?

2. Вассерман реакциясы қай ауруда қолданылады?

3. Кан реакциясын қалай қоямыз?

4.Лептоспироздың арнайы профилактикасы?

Дәріс № 22.

1.Тақырыбы: Транмиссивті инфекциялар қоздырғыштары. Риккетсиоздар қоздырғыштары. Урогенитальды инфекциялар қоздырғыштары: (хламидиоз, микоплазмоздар).

2.Мақсаты: Студенттерге трансмиссивті инфекциялардың жұғу жолдарын, таралуын науқасқа микробиологиялық диагноз қою әдістерін, тексерілетін материалды таңдауды талдап түсіндіру.

3.Дәріс тезистері.

Риккетсиялар вирустармен бактериялардың ішінде аралық орын алатын облигатты клетка ішілік паразиттер болып табылатын микроорганизмдер тобымен қоздырылатын нозологиялық дара аурулар тобы. Микроорганизмдерге «риккетсиялар» аты америкалық зерттеуші Риккетстің құрметіне берілген. Риккетсиялар майда қысқа таяқша кок тәрізді немесе жіп тәрізді пішіні бар. Бинарлы бөліну жолымен көбейеді. Гр-, барлық риккетсияларға тән қасиет мықты шырышты және микрокапсулярлы қабаттың барлығы. Барлық риккетсиялардың клетка қабырғасы көп қабатты , қозғалмайды, фимбриясы және пилилері бар. Пили коньюгациялық канал қызметін атқарып генетикалық ақпаратты беруші болып табылады. Риккетсиялар Романовский- Гимзе және Здородовский әдістерімен жақсы боялады. Романовский – Гимзе әдісімен боялғанда көк түске боялады.

Риккетсиялар қоректік ортада өспейді, тауық эмбрионында, қоздырғышқа сезімтал қоректік ортада жақсы өседі. Риккетсиялар клеткаға еніп көбейеді (протоплазмада немесе ядрода) бірнеше тәулік ішінде көбейіп залалдаушы дозаға жетіп клетканы жойып, бөлініп шыққан микробтар, басқа клеткаларды зақымдайды.

Микробиологиялық диагностикасы. Серологиялық әдіс КБР,АР,ТЕГАР, РИФ,ИФА қолданылады.

Лабораториялық тұжырым аурудың екінші аптасында анықталады, 20-40 % ауруларда арнайы антиденелер титрін анықтаймыз.Инфекция тасушыларды (кене, бүрге, биттерді ) жою керек. Арнайы алдын-алу үшін вакцинация жүргізіледі.

Емдеу үшін терациклин қатарындағы антибиотиктерді береміз, хлорамфеникол беріледі.Зоонозды риккетсиоздардың арасында эпидемиялық маңызды аурулар КУ-қызбасы. Ку-қызба зоонозды табиғи ошақты,қоздырғышы әр түрлі механизмдермен берілетін, полиморфты клиникалық көрініспен интерстициальді пневмониямен, жалпы интоксикациямен сипатталатын жұқпалы ауру.

Жасанды қоректік ортада өспейді. Тауық эмбрионының сары уызында, лабораториялық жануарлар организмінде, тірі тіндерде өсіріледі.

Микробиологиялық диагностикасы. Негізгі зерттеу әдістері серологиялық, яғни арнамалы қарсы денелерді анықтау. Серологиялық әдістің сезімталдығына қарай денелер аурудың 2-3 апталарынан бастап анықталады.Ауылшаруашылық өнімдерін өндіруші, өңдеуші орындарда жұмысшылар вакциналанады. Емдеу үшін этиотропты тетрациклин, левомицетин қолданады.

Хламидилер-Грам теріс қозғалмайтың, ұсақ патогенді бактериялар. Олар эукариоттық жасушалалардың тек цитоплазмасында көбейеді, себебі олар өзіндік энергетикалық қосылыстарда синтездемейді. (АТФ). Хламидилердің антигендік құрылымы күрделі. Оларда туысқа тән термостабильді антиген және термолабильді түрі, арнайы және типоарнайы, табиғаты белоктық антиген бар. Хламидилер адамдардың көзі, зәр шығару және жыныс, тыныс алу жүйелерін зақымдайтың ауру тудырады.

Хламидоздың лабораториялық диагностикасы, емдеу.

Аурудың формасына қарай, зерттелетін материал да әр түрлі: көз коньюктивасынан, бубондардан экссудат, жұтқыншақ мұрнынан жуынды, макрота, қан алады. Лабораториялық диагностикалау алдын-ала микроскоппен көріп, қоздырғышты бөліп алуға және оны идентификациялауға негізделген. Түрдің хламидиге жататындығын КБР көмегімен анықтайды. Сондай-ақ биологиялық әдісі, серодиагностикасы және аллергиялық сынама қолданады. Түрлі хламидмоздарды емдеу үшін антибиотиктер және сульфаниламидтік препараттар қолданады. Жалпы профилактика ветеринарлық- санитарлық шаралар жүргізумен байлаысты.

Микоплазманың биологиялық ерекшеліктері.

Микоплазмалар кең таралған, полиморфты, ұсақ Грам теріс микроорганизмдер , басқа бактериялардан жасуша қабығының болмауымен және жұқа үш қабатты мембранамен қапталуына қарай ерекшеленеді. Олардың мөлшері өте ұқсас (100-450). Морфологиялық тұрғыдан әр түрлі, әдетте қозғалмайды, спора түзбейді.Сұйық (лайланады) және тығыз (қоректік орталарда өседі). Олар галлактозаны, маннозаны, гликоген, крахмалды газсыз қышқыл түзе ферменттейді, протеолитикалық қасиеті жоққа тән. Микоплазмалар адамдардың тыныс алу, зәр шығару мүшелерінде және буындарында түрлі клиникалық көрініс беретін аурулар туғызады.

Микоплазмалар тудыратын уретриттің микробиологиялық диагностикасы, алдын алу және емдеу. Микоплазмалар тудыратын уретритті микробиологиялық диагностикалау бактерологиялық әдіс қолданады. Қоректік ортаның құрамына өгіз жүрегінен (гриптическии) қайнатпасы, пептон, натрий хлориді қосады. Микоплазманың колониялары қуырылған жұмыртқа глазуриніне ұқсас колония түзеді. Микоплазманың дақылын идентификациялауда көмірсуларды ферментациялау, бөліп алған артининді ыдырату және дақылдың өсуін арнайы сарысумен тежеу реакциясын және артининнің метоболизмін осы сарысумен нейтрализациялау реакцияларына қояды. Арнайы профилактика жасалынбаған, емдеу үшін түрлі антибиотиктерді пайдалынады.

4.Иллюстрациялық материалдар: кесте, схема, плакаттар, мультимедиялық жүйе.

1.Микробиология және вирусология ( жалпы бөлім ): Оқу құралы Ү.Т. Арықбаева,К.Х. Алмағанбетов, Н.М. Бисенова, Н.Б.Рахметова,Г.Д. Асемова, К.Б. Койшебаева, С.К.Бисимбаева,Н.В. Калина /1-ші басылым.(Медициналық және фармацевтикалық мамандықтар бойынша жоғары оқу орындарының студеттеріне арналған оқу құралы)-Астана,2005.-208 б.;

2.Микробиология және вирусология( жеке бөлімі ): Оқу құралы Ү.Т. Арықбаева,К.Х. Алмағанбетов, Н.М. Бисенова, Ә.Ө Байдүйсенова Н.Б.Рахметова,Г.Д. Асемова, К.Б. Койшебаева, С.К.Бисимбаева,Н.В. Калина /1-ші басылым.(Медициналық және фармацевтикалық мамандықтар бойынша жоғары оқу орындарының студеттеріне арналған оқу құралы)-Астана,2006.-199 б.;

3.Жалпы микробиология( оқу-әдістемелік құрал).Микробиология кафедрасының профессорлары Б.А.Рамазанова, А.Л..Котова,Қ.Қ.Құдайбергенұлы, оқытушылар:Б.М.Хандиллаева,Г.Р. Амзеева,Т.С.Бегадилова,А.М.Бармакова, Д.Ж.Батырбаева.Алматы-2006,176 б.

4.Жеке микробиология ( оқу-әдістемелік құрал). Микробиология кафедрасының профессорлары Б.А.Рамазанова, А.Л..Котова,Қ.Қ.Құдайбергенұлы,доценттер С.Ш.Шакиев,А.А.Стамкулова,Н.Т.Таурбаева, оқытушылар:Б.М.Хандиллаева,Г.Р. Амзеева,Т.С.Бегадилова, А.М.Бармакова, Д.Ж.Батырбаева. Алматы-2006,176 б.

Қосымша:

1. Микрооргонизмдер морфологиясы (оқу әдістемелік құрал) Б.А.Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы, Б.М.Хандиллаева, Г.Р.Амзеева. (А.Л.Котованың ред.).-Алматы, 2007 .-128б.

2. Микроорганизмдер физиологиясы. (Оқу әдістемелік құрал) Б.А. Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы, Б.М.Хандиллаева, Г.Р.Амзеева..-Алматы.,2007,-132 б.

3. Микроорганизмдер экалогиясы. (Оқу әдістемелік құрал) Б.А.Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы, Б.М.Хандиллаева, Г.Р.Амзеева.-А.,2007-96 б.

4. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар. (Оқу әдістемелік құрал) .Б.А.Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы, Г.Р.Амзеева. А.,2007,-48 б.

5. Инфекция туралы ілім. Оқу құралы Б.А.Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы..-А.,2007,-112 б.

6. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақтар боиынша оқу-әдістемелік құрал ( А.Л.Котованың ред.). А.,1997.

133. 
     Рамазанова Б.А.., Қ. Құдайбергенұлы, А.Л. Котова және т.б.-Жалпы микробиология. Оқу-әдістемелік құрал.-Алматы. 2008 ж. 391 бет.
     
134. 
     Рамазанова Б.А.., Құдайбергенұлы Қ. Медициналық микробиология оқулық-Алматы 2010
     
135. 
     Медицинская микробиология: оқулық /Б.А. Рамазанова (ж.б.); ҚР Білім және ғылым министрлігі.-Алматы: «Print-S», 2011.-200 экз.
     
136. 
     Жеке бактериология: оқу құралы/ Б.А. Рамазанова (ж.б.).-Алматы: Б.ж., 2010.-32 экз.
     
137. 
     У.Т. Арықпаева., А.Н. Саржанова., Е.Х. Нуриев. Медициналық микробиология оқу құралы 1-2 том.-Қарағанды 2012.
     
138. 
     www.google.kz
     

1. Шоқанов Н. Микробиология [Электронды ресурс]: оқулық. – Электрон. Текстовые дан. (24,9 Мб). – Алматы: Арыс баспасы, 2003. -192 эл. опт. диск (CD-ROM).

2. Медицина 3 курс [Электронды ресурс]: курс лекций. – Электрон. текстовые дан. (24,0 Мб). – М: ИД «Равновесие», 2005. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).

3. Медицинская микробиолигия АТЛАС – руководство по бактерологии, микологии, протозоологии и вирусологии [Электронды ресурс]: для студ. и врачей/под ред. А.С. Быкова. –М., 2001. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).

4. Практикум к лабораторным занятиям по общей микробиологии [Электронды ресурс]: учебно-метод. Пособие / Р.Т. Джанабаев [и др.] –Ш., 2004. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).
6. Қорытынды сұрақтар (кері байланысы):

1. 
   Риккетсиялардың тудыратын аурулары мен ерекшеліктері?
   
2. 
   Хламидиялардың тудыратын аурулары мен ерекшеліктері?
   
3. 
   Микоплазмалаордың тудыратын аурулары мен ерекшеліктері?
   

1. CLOSTRIDIUM- түріне қозғалмалы таяқша спора түзетін жасушаға веретено (ұршық) тәрізді пішін беретін (kloster – веретено ) микроорганизмдер кіреді .

Дақылдау сатысының басында Гр+хемоорганотрофты –кейбір түрлері сахаролиттік, ал кейбір түрлері протеолиттік белсенділігін көрсетеді. Көп түрлері клостридиялардың қатаң анаэроб. Сіреспе клостридиясы- CLOSTRIDIUM tetanus – ауыр кешетін жарақат инфекциясы, жоғарғы жүйке жүйесінің зақымдалуымен, тоникалық және клоникалық тырысулармен байқалады.

Сіреспе қоздырғышын бір мезгілде Н. Д Моностырский (1883 ж) және А Николаев (1884ж) ашқан.Грам + (оң) таяқша ұшы домалақ ұзындығы (4-8 мкм және қалыңдығы 0,3-0,8 мкм (жас дақылдарда кей кездерде жіп тәрізді жасушаларды түзеді, біреуден болмаса моншақ тәрізді орналасады. 20-ға жуық жіпшелері бар перетрих, ескі дақылдарда (30 тәуліктен асқан дақылдарда қозғалмайтын түрге айналады. Споралары домалақ таяқшаның ұшында орналасады (терминальды) диаметрі 2-3есе қалыңдығынан үлкен, пішіні барабан таяқшасын еске түсіреді. Қатаң анаэроб, яғни оттегіне өте сезімтал. ЕПА және желатинде өте баяу өседі, жұқа мөлдір шеттері тегіс немесе кедір – бұдыр колониялар түзеді. Қоректік ортада S-R колониялар түзеді. Жартылай сұйық агарда 24-48С R – форма колониялар түзеді болмаса ортасы қоңыр қатты ұлпабас S – форма колониялар түзеді. Спора түзу 2-3 тәулікте басталады, сұйық ортада вегетативты жасушалар жойылады , ал ортада біркелкі споралар қалады.

БИОХИМИЯЛЫҚ – белсенділігі төмен, цитохром, цитохромоксидаза, переоксидаза және каталаза белсенділігі жоқ. Өсуіне аргинин, гистидин, тирозин, валин, изолейцин, лейцин және триптофан қажет.

О және Н антигені бар, жіпшелі антигені 10 серовар бөледі.

. Патогенділік қабілеттілігінің себебі экзотоксин өндірілуінде – тетаноспазмин және тетанализин.

ТЕТАНАСПАЗМИН- Бұл полипептид, токсин жүйке жасушаларының өсінділеріне жабысып, тіке жасуша ішіне еніп және аксонолармен тасымалданып орталық жүйке жүйесіне түседі. Әсер ету механизмі тежелуші нейромедиаторлардың басылуына қысым жасайды. Бірінші токсин перифериядағы нервтерге әсер етеді, бұлшық еттердің тетаникалық жиырылуын шақырады. Қоректік ортада 2-тәулікте қоздырғыштың токсині пайда болады, 5-7 тәулікте токсигенділік қасиеті ең жоғарғы дәрежеге жетеді.Ұзақ уақыт термостатта сақталғанда, оттегі және күн сәулесі әсерінен жойылады:

ТЕТАНОЛИЗИН. (тетоногемолизин) гемолитикалық кардиотоксигендік және өлімге алып келетін нәтижелерімен сипатталады.

Инфекция қақпасы тұрмыстық өндірістік жарақаттар, көп жағдайларда аурулар жарақаттарымен медициналық көмекке қаралмағанда болады.

Сіреспе – токсинемиялық инфекция, негізгі патогенетикалық фактор сіреспе токсині болып табылады. Қоздырғыш кірген қақпадағы ұлпада болады, экзотоксин өндіреді, адам организімінде қанға түсіп, ағзаға қан және лимфа тамырлары арқылы таралып, және жүйке өсінділері арқылы жұлынға және сопақша миға жетеді.

Инкубациялық кезең 6-14 күн. Жеңіл формасы (жергілікті сіреспе) мезгілімен зақымдалған аймақта бұлшық еттердің жиырылуына алып келеді. Аймақтық сіреспе - өте көп кездесетін түрі, бұлшық еттердің жиырылуымен, тахикардия, аритмия, менингит, гипокальцемия белгілері байқалады.

Табиғи иммунитет жоқ. Инфекциядан кейін иммунитет пайда болмайды, себебі сіреспе токсинінің токсигендік дозасы, иммуногендік дозадан аз, сондықтан қайтадан кездеседі. Микробиологиялық диагностикасы. Тексерілетін материал қоздырғыш кірген жерден жарақаттан алынады, сондықтан жарақат байланған байлау материалдарынан алынады, егер жарақат жазылып кеткен болса, біткен жарақат орнына, терідегі жырылған жерлерге көңіл бөлу керек. Бактерияскопиялық, бактериялогиялық, биологиялық әдістерімен анықтауға болады. Қоректік орталардан: КИТТА – ТАРОЦИИ + ет сорпасы + бауыр бөлігі қоректік ортасына егіледі. Вильсен – Блера қоректік ортасына егіледі. Мәйттерден 10 мл қан, бауыр, қара бауыр бөлігі (20-30г) алынады. Бактериоскопиялық әдіс нәтижесіне қарай қорытынды диагноз қою мүмкін емес, себебі басқа клостридия түріне кіретін микроорганизммен шатасуымыз мүмкін.Тексерілген материал Китто-Тароцци қоректік ортасына 3-4 тәуліктен кейін қатты қоректік ортаға енгіземіз. Ажыратып алған дақылдың токсигендік қасиетін тексеру үшін тексерілетін материалдарды ақ тышқандарға енгізіп анықтаймыз .

Сіреспеге қарсы ат сарысуын 50-100 тыс (ленң) МЕ (курсқа – 2 инъекция, ал ауыр жағдайларда 3 инъекция бөліп енгізіледі, сіреспеге қарсы донырлық иммуноглобулинді 900 МЕ енгіземіз .

Жарақат алғанда хирургиялық жәрдем көрсету керек. Арнайы алдын алу жұмыстарында егу календары бойынша енгізіледі.

4.Иллюстрациялық материалдар: кесте, схема, плакаттар, мультимедиялық жүйе.