Адам ағзасындағы зат алмасу процестерінің өзара байланысы және реттелуі
Көмірсулар, майлар және белоктар алмасуларының өзара байланысы; аралық
өнімдердің түзілуі; басты метаболиттер айналымының бірдей жалпы жолдары; әртүрліқосылыстардың өзара айналулары. Әртүрлі қосылыстар метаболизміндегі А—ацетилкоферменттің орталық маңызы. Химиялық реакциялар жылдамдығы -негізгіреттеуші фактор.
Ағзаның маңызды реттегіш жүйелері: жасуша деңгейіндегі өздігінен реттеу жүйесі,
эндокринді жүйе, жүйке жүйесі, жасушалы ажырату жүйесі.
Реттегіш
|
|
әсерлердің
|
|
жасуша
|
|
деңгейінде
|
|
жүзеге
|
|
асу
|
|
жолдары.
|
Қызметті
|
|
салмақтың
|
|
әсер
|
|
ету
|
|
заңы
|
|
бойынша
|
|
реттеу.
|
|
Реакция
|
жъілдамдьіғьін
|
|
субстраттар
|
|
және
|
|
кофакторларға
|
|
қолайлы
|
|
өзгерістер
|
есебінен
|
|
реттеу.
|
|
Жасуша
|
|
мембраналарының
|
|
және
|
|
жасушааралық
|
құрылымдардың
|
|
зат
|
|
алмасуды
|
|
реттеуге
|
|
қатысуы.
|
|
Фермент
|
белсенділігін реттеу. Реттегіш ферменттер
|
туралы түсінік.
|
Жасушадағы ферменттер мөлшерінің реттелуі; ферменттер түзілуінің индукциясы жәнерепрессиясы.
Заттар
|
|
алмасуының
|
|
эндокринді
|
|
реттелуі.
|
|
Гормондардың
|
|
химиялық
|
табиғаты жайында
|
жалпы түсініктер: гормондар-белоктар;
|
Гормондар
|
гормондар-аминқышқылдарының туындылары, стероидты гормондар.
|
рецепторлары. Тізбекті АМФ, ГМФ және кальций иондарының гормондар менферменттер белсенділігі өзгеруіндегі маңызы. Гормондардың мембрана өткізгіштігінеәсері. Гормондардың ферменттер түзілуінің индукциясындағы және репрециясындағымаңызы.
Заттар алмасуының жүйкелік реттелуі. Заттар алмасуының жүйке ұлпасындағы
ерекшеліктері. Медиаторлар түзілуі, олардың жасуша деңгейінде өздігінен әсер етумеханизмі мен химизмі.
Спорттық биохимия. Бұлшық еттер және бұлшық ет жиырылуы биохимиясы
заттардың мөлшері. Бұлшық еттегі макроэргтік қосылыстар, олардың концентрациясыжәне бұлшық ет талшығында таралуы. Бұлшық еттің маңызды белоктары: миозин, актин,тропонин, тропомиозин, саркоплазма белоктары, ядро белоктары, олардың қасиеттеріжәне бұлшық ет талшығындағы құрылымды бірлігі. Миофибриллдердің молекулярлыққұрылысы.
Бұлшық ет жиырылуы кезінде химиялық реакциялардың реті. Бұлшық ет
жиырылуының ацетилхолинмен белсендірілуі. Бұлшық ет жиырылуы процесіндегікальций иондары және молекулалық белоктардың маңызы. Миозиннің АҮФ-лықбелсенділігі және оның бұлшық ет жиырылуы қызметіндегі маңызы. Жиырылупроцесіндегі актиннің және миозиннің өзара әсері. Бұлшық ет босаңсу кезіндегі химиялықреакциялар. АҮФ-ның бұлшық ет қызметіндегі екі кезенді маңызы.
Бұлшық ет қызметі кезіндегі қуат көздері
АҮФ-ы концентрациясының тұрақтылығы - бұлшық еттердің жиырылу өрекетінің
қажетті шарты. Бұлшық ет қызметі кезінде АҮФ-ы қайта түзілуінің анаэробты және
|
аэробты жолдары. Осы
|
процестердің сипаттамасы: қуаттылығы, метаболиттің
|
сыйымдылығы, қуаттың тиімділігі, жылжымалы жылдамдылығы.
АҮФ-ң
|
|
креатинфосфокиназа
|
|
реакциясында
|
|
қайта
|
|
түзілуі.
|
|
Дене
|
жүктемелері
|
кезіндегі
|
креатинфосфокиназды
|
реакциялар
|
жылдамдығын реттеу ерекшеліктері. Бұл реакцияның бұлшық ет қызметін қуатпенқамтамасыз етудегі маңызы.
АҮФ-ң гликолиз процесінде қайта түзілуі. Бұлшық етқызметі кезінде гликолитті
процесті реттеу ерекшеліктері. Бұлшық ет қызметі кезінде сүт қышқыльшың зат алмасуғаәсері. Янтарь қышқылының анаэробты түзілуіндегі АҮФ-ң қайта түзілуі.
Миокиназды реакция, жүмыс жасап түрған бұлшық еттердегі АҮФ-ы
концентрациясының тұрақтылығын сақтаудағы және қуат алмасу ферменттерініңбелсенділігін реттеудегі маңызы.
АҮФ-ң тотықтыра фосфорлану процесінде қайта түзілуі; оның бұлшық ет қызметін
қамтамасыз етудегі маңызы. Әртүрлі сипатты дене жүктемелері кезінде тотығу жәнефосфорлану деңгейінің өзгерістері.
Бұлшық ет қызметі кезіндегі адам ағзасында болатын биохимиялық
өзгерістер динамикасы. Шаршаудың биохимиялық негіздері
Жұмыс кезіндегі оттегі қолданылуы. Оттегі тасымалдануының биохимиялық негіздері
және оның бұлшық етте қорға жиналуы. Қанның және ұлпалардың химиялық құрамыжәне температурасы өзгерістерінің оттегін тасымалдаушы белоктармен химиялықбайланысу процестеріне әсері. Бұлшық ет жұмысы кезіндегі тұрақты күй және оттегіқолданылуы туралы түсінік. Оттектік мұқтаждық және оттектік борышқа әкеп соғатынбиохимиялық процестер. Жаттығу қуатының қүндылығы және оттетік қажеттілік.
Әртүрлі сипатты бұлшық ет қызметі кезінде қуат көздерін пайдалану ерекшеліктері.
Бұлшық ет қызметі кезіндегі қуат алмасуының реттелуі.
Әртүрлі сипатты бұлшық ет қызметі кезінде қаңқа бұлшық еттеріндегі, қандағы,
миокардтағы, бауырдағы, мидағы биохимиялық өзгерістер. Жұмыстың қарқыны жәнеұзақтығына байланысты дене жаттығуларын жіктеудің биохимиялық белгілері.
Шаршаудың дамуына әкеп соғатын биохимиялық өзгерістер: қуат көздері қорларының
төмендеуі, ағзаның ішкі ортасының гомеостаз қызметін пластикалық қамтамасыз етудіңбұзылуы; „ жұмысшы" алмасу өнімдерімен ферментативті белсенділіктің төмендеуі; заталмасу процестерінің жүйкелі және гормоналді рттелуінің өзгерістері. Шаршаудыңдамуындағы орталық және шеткі факторлар маңызы. Шаршаудың әртүрлі көріністерініңбиохимиялық сипаты. Шаршау күйінің биохимиялық белгілері.
Бұлшық ет қызметінен кейін тынығу кезеңіндегі ағзадағы биохимиялық
өзгерістер
Бұлшық ет қызметінен кейін тынығу кезеңіндегі биохимиялық процестер барысының
ерекшеліктері. Оттектік борышты „өтеудегі" биохимиялық процестер. Бұлшық ет жұмысыкезіндегі түзілген зат алмасудың аралық өнімдерін жою. Оттектік борыш көлемінің жұмыскезіндегі анаэробты өзгерістер мөлшерімен ара қатынасы.
Зат алмасудың анаболиттік сатысы. Ыдырау және қайта түзілу процестерінің өзара
байланысы. Қайта қалпына келудің біркелкі болмауы. Бұлшық ет жүмысы кезіндеыдырайтын заттардың қайта түзілу реті. Қайта қалпына келу процестері үшін липидтерді
қуат көзі ретінде қолдану. Белоктар түзілуін күшейту. Шектен тыс қайта қалпына келу(суперкомпенсация) құбылысы. Шектен тыс қалпына келу сатысындағы биохимиялықпроцестер реттелуінің ерекшеліктері.
Спорттық
|
|
жаттығу
|
|
процесіне
|
|
бейімделудің
|
|
биохимиялық
|
заңдылықтары
Жаттығудың „жедел", „кешіктірмелі " және „кумулятивті " тиімділігінің биохимиялық
көріністері. Жедел биохимиялық өзгерістердің жаттығу кезінде дене жүктемелерісипатына (қарқынына, ұзақтығына, жұмыс тәртібіне, жұмысқа қатысқан бүлшық еттерсанына және т.б.) тәуелділігі. Дене жүктемелері түрлерінің ағзадағы биохимиялықөзгерістер бағыты бойынша жіктелуі. Тынығу кезеңінің әртүрлі сатыларында денежүктемелерін қайталай орындау кезіндегі био-химиялық процестердің өзара әрекеті.Жүйелі жаттығу және жаттығу әсері төмендеу нәтижесінде жұмыс қабілетінің өсу негізінежататын бейімделген биохимиялық өзгерістер, олардың даму заңдылықтары. Жүйеліжаттығу кезіндегі биохимиялық өзгерістер реттілігі. Шамадан тыс жаттығу кезіндеағзадағы биохимиялық өзгерістер.
Спортшы
|
|
қимыл
|
|
сапаларының
|
|
биохимиялық
|
|
сипаты
|
|
және
|
оларды дамыту әдістері
Спортшының күш-шапшаңдық сапаларының биохимиялық негіздері. Бұлшық ет күші
және жиырылу жылдамдығы көріністерін анықтайтын биохимиялық және құрылымдықфакторлар. Жиырылудың күші, жылдамдығы және қарқыны арасындағы байланыстыңбиохимиялық негіздері.
Спортшының шапшаңдық - күш қасиетін дамыту кезінде бұлшық еттер және жүйке
талшықтарындағы биохимиялық және құрылымдық өзгерістер.
Спортшы бұлшық етінің максималды күшін, бұлшық ет салмағын және жылдамдық
қасиетін арттыруға бағытталған шынығу әдістерінің биохимиялық ерекшеліктері.
Спортшы төзімділігінің биохимиялық негіздері. Спортшылардың төзімділігін
анықтайтын биохимиялық факторлар. Төзімділіктің алактатты, гликолитті және аэробтыкомпоненттері. Төзімділіктің ерекше көрінісі. Спортшы төзімділігінің әртүрлі белгілеріндамытуға бағытталған шынығу әдістерінің биохимиялық ерекшеліктері.
4.4. Студентің өздік жұмысының мазмұны.
4.4.1 СӨЖ түрлерінің тізімі (күндізгі оқу түрі)
Достарыңызбен бөлісу: |