биохимиялық негіздері Тамақтану — ағзаның қуат жұмсау орнын толықтырудың, оны пластикалық заттармен және реттегіш заттармен қамтамасыз етілуінің негізгі жолы. Балансты тамақтану туралытүсінік. Тамақ құндылығының қуат жұмсау мөлшеріне сәйкестігінің қажеттілігі. Адамағзасының негізгі заттарға сүранысының жасқа, жынысқа және бұлшық ет белсенділігінетәуелділігі. Спортшылар тамақтануының биохимиялық ерекшеліктері. Спортшы тамақтануының „ көмірсулы бағдарының " биохимиялық себептері. Қанықпаған май қышқылдарының жәнелипотропты заттардың спортшы тамақтануындағы маңызы. Спортшылардың белоктытамақтану ерекшеліктері. Спортшылар тамақтануындағы витаминдер және минералдытұздар маңызы. Төменгі молекулалы қосылыстардың және биохимиялы белсенді қоректікзаттардың жаттығу процестеріндегі жұмыс қабілеттілігін ынталандыру, қалпына келупроцестерін және биохимиялық бейімделуді жеделдету үшін қолданылуы. Спортшылар тағамында қолданылатын арнайы ас препараттарының және қоспаларының химиялық құрамы. Спортшыларды жаттығу және жарыс күндері тамақтанудың биохимиялық ерекшеліктері. Қашықтыққа дайындық кезіндегі тамақтанудың биохимиялықерекшеліктері. Салмақ қуу кезіндегі тамақтанудың биохимиялық ерекшеліктері. Орта биіктікте жаттығу және жарыстар кезіндегі тамақтану ерекшеліктерінің биохимиялық негіздемесі. 20. Спорттағы биохимиялық бақылау
Дене
жаттығуларымен
және
спортпен
шұғылдану
кезіндегі
биохимиялық биохимиялық „кумулятивті"
бақылау
міндеттері.
Зерттеу
міндеттеріне
байланысты
бақылау
үйымдастыру.
„Жедел",
„шегерілген"
және
жаттығу тиімділігінің биохимиялық зерттеу
принциптері. Біршама хабарламалы биохимиялық көрсеткіштерді және зерттеуобъектілерін таңдау. Спорттағы биохимиялық зерттеулер әдістерінің жалпы сипаттамасы. Шыныққандық күйінің биохимиялық белгілері. Шыныққандық „бағасы" үшін арналған тестерді тандаудың биохимиялық негіздемесі. Биохимиялық зерттеулердіңүйлесімді және арнайы бағдарламалары.
биохимиялық көрсеткіштері. Шамадан тыс шыныққандықтың биохимиялық белгілері. Балалардың, жасөспірімдердің және егде жастағы адамдардың дене шынықтырумен шұғылдануы кезіндегі биохимиялық бақылау әдістері. Биохимиялық өзгерістернәтижелерінің сандық бағасы түсіндірілуі. Биохимиялық зерттеулердің лабораториялықжәне дала жағдайларындағы жүргізілуіне қойылатын негізгі талаптар.
Спорттық
жұмыс
қабілеттілігін
анықтайтын
аэробты
және
анаэробты
факторлар
туралы
түсінік.
Аэробты
және
анаэробты
жұмысқа қабілеттіліктің
даму деңгейінің
биохимиялық
көрсеткіштері. Жұмысқа қабілеттілік өзгеру қисығын биохимиялық түсіндіру. Әртүрліспортқа спорттық жүмыс қабілеттілігінің аэробты және анаэробты құрамдары дамудеңгейінің ара қатынасы.
Спорттық
жұмысқа
қабілеттіліктің
аэробты
және
анаэробты
құрамдары
даму
деңгейіне
мамандандырылған
жаттығу
әсері.
Спорттық жұмыс қабілеттіліктің
жаттықтырылатын
және
жаттықтырылмайтын факторлары, олардың спорттық іріктеудегі маңызы. 4.3. Зертханалық –тәжірибелік жұмыстардың мазмұны Кіріспе. Адам ағзасының химиялық құрамы. Адам ағзасындағы зат алмасуының жалпы заңдылықтары Биохимия - тірі ағзаның химиялық құрамы және тіршілік әрекеті негізіне жататын химиялық процестер туралы ғылым. Биохимия курсының міндеттері және мазмұны.Жаратылыстану ғылымдары жүйесіндегі биохимияның орны. Биохимияның басқапәндермен байланысы. Спорттық биохимия нәтижелерін дене шынықтыру және спорттықшынығу процесінде пайдалану. „Дене шынықтыру және спорт биохимиясы" қызметтік биохимияның бір бөлімі. Биохимияның дене шынықтыру және спорт бойынша мамандарды дайындау үшінмаңызы. „Дене шынықтыру және спорт биохимиясы" ғылымыньщ негізгі даму кезендері. Адам ағзасының құрамына енетін химиялық элементтер, иондар мен молекулалар. Бутлеров ілімі. Радикалдар және функционалды топтар. Органикалық қосылыстаржіктемесі. Зат алмасу туралы түсінік. Зат және қуат алмасуы - барлық биологиялық қызметтердің негізі. Ассимиляция (анаболизм) және диссимиляция (катаболизм), олардың өзарабайланысы. Функционалды және пластикалық алмасулар, қоршаған ортамен және аралықалмасулар туралы түсінік. Анаболизм және катаболизм процестерінің динамикалық тепе-тендігі. Осы процестердің адамның жасына, тамақтануына, қызметтік белсенділігінетәуелділігі. Зат алмасудың қоршаған орта факторлары есебінен өзгеруі -ағзаның тіршілік жағдайларына биохимиялық бейімделу негізі. Химиялық реакциялардьщ тірі ағзада жүруерекшеліктері. Зат және қуат алмасудың жасушалы құрылымдары мен өзара байланысы.Зат алмасуы реттелуінің жалпы принциптері. Ағзаның сулы-дисперсті жүйелері Дисперсті жүйелер туралы түсінік. Су - тірі ағзаньщ универсалды дисперсті ортасы. Диффузия, осмос, осмостық қысым. Ішкі ортаның қышқыл — сілті күйі. Белсенді реакция ортасы(рН) және оның өлшемі. Ағзаның буферлік жүйелері, ортаның белсенді реакция тұрақтылығын сақтаудағы маңызы. Ферменттер, гормондар, витаминдер Ферменттер — биологиялық катализаторлар және олардың тіріиілік әрекеті процестеріндегі маңызы. Ферменттердің белокты табиғаты. Ферменттер — протеиндержәне ферменттер — протеидтер. Апофермент және кофермент. Ферменттер әсерініңарнайылығы. Ферменттердің катализаторлар ретінде ерекшеліктері. Ферменттердің термолабилділігі.Ортаның белсенді реакциясының ферменттер белсенділігіне әсері. Ферментативтікомплекстер түзілуі. Ферменттік катализдің химизмі. Ферменттерді белсендірушілер жәнеингибиторлары. Ферменттер жіктелуі туралы жалпы түсініктер. Дене жаттығуларыныңферменттер белсенділігі мен қасиеттеріне әсері. Гормондар — заттар алмасуын реттеушісі. Гормондардың қасиеттері, химиялық табиғаты және әсер ету механизмі. Дене қызметіндегі гормондардың маңызы. Витаминдер туралы жалпы түсінік және олардың зат алмасуын
реттеудегі
маңызы.
Витаминдердің
коферменттер
түзілуіне
қатысуы.
Витаминдердің
жіктелуі,
қүрылысы
және
қасиеттері.
Майда
еритін
және суда еритін витаминдер кездесетін тағам көзінің сипаттамасы,
химиялық ерекшеліктері.
Гиповитаминоз, авитоминоз және
гипервитаминоз туралы түсінік. Биохимиялық процестерді реттеудегі витаминдердіңмаңызы. Көмірсулар алмасуы Көмірсулардың химиялық құрамы, биологиялық маңызы, жіктелуі. Ағзаға қажетті көмірсулар көзі. Ағзадағы көмірсуларды пайдалану жолдары. Ас қорыту жолдарындакөмірсулардың қорытылуы, қанға сіңуі. Қандағы қант деңгейі.
гликогеннің ыдырауы, гликолиз. Көмірсулардың аэробты тотығуы. Пирожүзім қышқылының декорбоксилдене тотығуы және А- ацетил коферментінің түзілуі. Үшкарбон қышқыл цикліндегі субстраттыфосфорлану. Үшкарбон қышқыл циклінің сутегін оттегіне тасымалдайтын жүйелерменжәне медиаторлы фосфорланумен байланысы. Көмірсулар тотығуының пентозды тізбегіжәне янтар қышқылының анаэробты түзілуі туралы жалпы түсініктер.
Көмірсулардың
пластикалық
алмасуда
қолданылуы.
Гетерополисахаридтердің химиялық қүрамы және қүрылымы туралы
түсінік.
Гетерополисахаридтердің ағзадағы маңызы. Глюконеогенез туралы жалпы түсініктер. Денеқызметі кезіндегі көмірсулар алмасуы. Липидтер алмасуы Липидтердің химиялық құрамы, жіктелуі, биологиялық маңызы. Майларға тәуліктік қажеттілік. Ас қорыту процесіндегі майлардың қорытылуы, қорытылған өнімдердің сіңуі.Өт қышқылдарының маңызы. Ішек қабырғасы жасушаларында ағзаға тән липидтердіңтүзілуі. Май қышқылдары түзілуі туралы жалпы түсінік. Липопротеидтердің түзілуі,олардың ағзадағы липидтер тасымалдануы және майлардың қор түрінде жинақталуыжасуша мембраналары құрылымдары қалыптасуындағы, маңызы. Қордағы майлардың жүмсалуы. Липолиз және оның реттелуі. Глицериннің тотығуы. Майлы қышқылдардың бета- тотығуы, осы процесте А — ацетилкоферментінің түзілуі. А -ацетилкоферментінің ары қарайғы өзгерістері: үшкарбон қышқылдар тізбегінде тотығу,кетонды денелер түзілуіне қатысу; холестерин түзілуі. Бауырда кетонды денелердіңтүзілуі. Липидтер алмасуының реттелуі. Майлар тотығуы қуатының тиімділігі. Кетондыденелердің бұлшық ет ұлпаларындағы қуат көзі ретінде қолданылуы. Фосфолипидтердің,гликолипидтердің, стероидтардың құрьшымы, биологиялық маңызы және жасуша аралықайналымы туралы жалпы түсініктер.