Жұмыстың және жұмысшы мамандардың бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы

5-разряд

Білуге тиіс: конструктивтік ерекшеліктерін және әр түрлі типті қайрау станоктарын дәлдікке тексеру тәсілдерін; күрделі құралды қайрау және айналдыру ережесін; қаттылығы жоғары қорытпалардың физикалық-механикалық қасиетін; бақылау-өлшеу құралдарын баптау және реттеу ережесін.

Жұмыс үлгілері

1. Жылдам фрезерлеу үшін қатты қорытпалар пластинкалары бар кескіш қалпақшалар – қайрау.

2. Алмасты құрал – қайрау және жетілдіру.

3. Құрамды тіскескіш қалпақшаларының оймакілтекті, модульдық, пішінді тартқыштары – қайрау және жетілдіру.

4. Қатты қорытпа пластинкалары бар диаметрі 250 мм артық құрамды фрезерлер – қайрау.

5. Спиральді тісі бар саусақты фасонды фрезерлер – тісті қолмен қайрау.

§ 13. Тіс кесуші

2-разряд

Білуге тиіс: бір типтік тіс кескіш станоктардың құрылғысын және жұмыс істеу принципін, оның маңызды бөліктерінің атауы мен міндетін; едәуір кең таралған құрылғылардың атауын, міндетін және қолдану шарттарын; бақылау-өлшеу құралдарының құрылғысын; қалыпты кесетін құралды орнату ережесін; өңделетін материалдардың атауын және таңбалануын; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін, дәлдік дәрежесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін; салқындатқыш және майлағыш сұйықтықтың міндеті мен қасиетін.

Жұмыс үлгілері

1. Тісті муфталар – тістерді фрезерлеу.

2. Қарапайым пішінді тісті секторлар – тістерді фрезерлеу.

3. Барлық модульді тістегершіктер – арнайы бір-екі шпиндельді тісті жұмырлағыш станоктарында тістерді жұмырлау.

3-разряд

Білуге тиіс: бір типтік тіс кескіш станоктардың құрылғысын және баптау ережесін; жоғары білікті тіс кесушімен бірлесіп қызмет көрсетілетін ірі габаритті станоктарды басқару ережесін; өңделетін материалдардың негізгі механикалық қасиетін; ауысымдық тістегершіктерді есептеу ережесін; кесетін құралдың едәуір кең тараған әмбебап және арнайы аспаптарының құрылғысын; бақылау-өлшеу құралдарының міндетін және қолдану ережесін; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін, дәлдік дәрежесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін.

Жұмыс үлгілері

1. Тік тісті тістегершікті біліктер – тістерді сүргілеу.

2. Тік тісті тістегершікті біліктер – тістерді домалату әдісімен және кескіш құралмен ойыстарды көшіру әдісімен кесу.

3. Тісті доңғалақтар – сыртқы тістерді қайрау және фрезерлеу.

4. Тік тісті цилиндрлік және конустық тістегершіктер – тістерді сүргілеу.

5. Тік тісті ішкі ілініс тістегершіктері –тістерді қайрау.

4-разряд

Білуге тиіс: әр түрлі типті тіс кескіш станоктардың құрылғысын және кинематикалық тәсімін; әмбебап әрі арнайы құралдардың құрылғысын және қолдану шарттарын; кесу құралының геометриясын және қайрау, жетілдіру, орнату ережесін; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылғысын; шақтамалар мен қондырмалар жүйесін, дәлдік дәрежесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін.

Жұмыс үлгілері

1. Тістегершіктер блоктары – тістерді кесу және қашау.

2. Оймакілтек білектері және шеврон тістегершіктері – оймакілтектерді фрезерлеу және тістерді кесу.

3. Спиральді тісі бар тістегершік білектері – тістерді кесу.

4. Ұзындығы 1000 мм артығырақ шпиль мен брашпильдер біліктері – тісерді кесу.

5. Көбірек кіретін бұрамдық – тістерді соңғы рет кесу.

6. Көп кіретін бұрамдық бұрандаларға арналған тістегершіктер – тістерді кесу.

7. Диаметрі 4000 мм дейін тістегершіктер – тістерді кесу.

8. Шеврон тістегершіктері – тістерді сүргілеу.
§ 16. Тіс кесуші

5-разряд

Білуге тиіс: әр түрлі типті және модельді тіс кескіш станоктардың конструктивтік ерекшеліктерін және дәлдікке тексеру тәсілдерін; әмбебап және арнайы құрылғылардың конструктивтік ерекшеліктерін; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарын баптау және реттеу ережесін; кескіш құралдың геометриясын, қайрау және жетілдіру ережесін; станоктың анықтамасы мен паспорты бойынша кесу режимін айқындау ережесін.

Жұмыс үлгілері

1. Диаметрі 800 мм дейін қосарланған спиральді тісі бар тістегершік біліктері – тістерді кесу және тісқыру.

2. Конустық доңғалақтар – тістерді сүргілеу.

3. Диаметрі 2000 мм дейін білікпен жиынтықталған редуктор доңғалақтары – шеврон тістерін соңғы рет кесу және тісқыру.

4. Глобоидалды бұрамдықтар – айналымдарды соңғы рет кесу.

5. Диаметрі 4000 мм артық спиральді тісі бар цилиндрлік тістегершіктер – тістерді кесу.

6-разряд

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін тіс кескіш станоктардың конструкциясын, тәсілдерін және дәлдікке тексеру ережесін; әмбебап әрі арнайы құрылғылардың, жабдықтардың конструкциясын және қолдану шарттарын; өңделетін бөлшектер мен құралды орнату тәсілдерін; әр түрлікесетін құралдың геометриясын, қайрау және жетілдіру ережесін.

Жұмыс үлгілері

1. Диаметрі 800 мм артық қосарлы спиральді тістері бар тістегершіктер біліктер – тістерді кесу және тісқыру.

2. Диаметрі 2000 мм артық білікпен жиынтықталған редуктор доңғалақтары - шеврон тістерін соңғы рет кесу және тісқыру.
§ 18. ТІСАЖАРЛАУШЫ

2-разряд

Білуге тиіс: бір типті тісажарлағыш және оймакілтекажарлағыш станоктардың құрылғысын және жұмыс істеу принципін, олардың маңызды бөліктерінің атауын және міндетін; едәуір таралған әмбебап және арнайы құрылғылардың атауын, міндетін және қолдану шарттарын; бақылау-өлшеу құралдарының құрылғысын; ажарлағыш шарықтастың түйіршіктілігі, байламдығы, қаттылығы туралы негізгі түсініктерді, оларды қолдану шарттарын және түзету ережесін; өңделетін материалдардың атауын және таңбалануын; ілініс жүйесі мен тістерді өлшеу тәсілдерін; шақтамалар мен қондырмалар жүйесін, дәлдік дәрежесін; кедір-бұдырлық квалиттетер мен параметрлерін; салқындататын және майлайтын сұйықтықтың міндеті мен қасиетін.

3-разряд

Білуге тиіс: бір типтік тісажарлағыш станоктардың құрылғысын және баптау ережесін; едәуір кең таралған құралдардың құрылғысын; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының міндетін және қолдану ережесін; ажарлағыш шарықтастар сипаттамасын және олардың өңделетін беттің сапасына әсерін; ажарлағыш шарықтастарды орнату және түзету тәсілдерін; ажарлау кезінде температураның бөлшек өлшеміне әсерін; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін.

4-разряд

Білуге тиіс: әр түрлі типті тісажарлағыш және оймакілтекажарлағыш станоктардың құрылғысын және кинематикалық тәсімін; әр түрлі құрылғылардың, бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылғысын және қолдану шарттарын; тістерді өңдеу сапасына қойылатын талаптарды; тіс ілінісітердің түрлерін; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін, дәлдік дәрежесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін.

5-разряд

Білуге тиіс: әр түрлі типті және модельді тісажарлағыш станоктардың конструктивтік ерекшеліктерін және дәлдікке тексеру тәсілдерін; әмбебап және арнайы құрылғылардың конструктивтік ерекшеліктерін; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарын баптау және реттеу ережесін; кедір-бұдырлықтың берілген квалитеттері мен параметрлеріне жету тәсілдерін; ілініс түрлерін; станоктың анықтамалығы мен паспорты бойынша ажарлау режимін айқындау ережесін.

§ 22. ТІСАЖАРЛАУШЫ

6-разряд

Білуге тиіс: әр түрлі типті және модельді күрделі тісажарлағыш станоктардың, әмбебап және арнайы құрылғылардың конструктивтік ерекшеліктерін, оларды өңдеу дәлдігіне тексеру тәсілдерін; ажарлағыш шарықтастардың құрылымын және олардың байламының беріктігіне байланысты рұқсат етілетін жылдамдықты: температураның өңдеу дәлдігіне әсерін.

2-разряд

Білуге тиіс: бөлшектер мен бұйымдарды механикалық, слесарлық және құрастыру операциясынан кейін қабылдаудың техникалық шарттары; механикалық өңдеудің негізгі түрлеріне және құрастыруға келіп түсетін бөлшектерге арналған шақтамалардың өлшемін; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылғысын, міндетін және қолдану шартын; тура сызықты және қисық сызықты бетті қуыс бұрғылармен, сырға арналған штихмассаларды тексеру әдістерін; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін, дәлдік дәрежесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін.

Жұмыс үлгілері

1. Вагон доңғалақтарының бандаждары – механикалық өңдеуден кейін бақылау.

2. Болттар, бұрандалар мен гайкалар – фрезерлеуден кейін бақылау.

3. Шапқылар, керндер, тесіктер, сызғыштар – механикалық өңдеуден кейін бақылау.

4. Ашалар – ажарлаудан кейін бақылау.

5. Қуаттылығы 25000 кВт дейін турбиналарға арналған редуктор мен тірек мойынтіректерінің біліктері – алдын ала өңдеуді және ажарлау бойынша өңдеуді бақылау.

6. Айналтұтқалар мен бұрандакескіш тұтқалар – слесарлық өңдеуден кейін бақылау..

7. Айналтұтқалар – токарлық өңдеуден кейін бақылау

8. Төлкелер, кронштейндер, келтеқұбырлар, күпшектер, үштіктер, фланецтер – механикалық өңдеуден кейін бақылау.

9. Есік құлыптары, ішкі – қиюластырғаннан кейін бақылау.

10. Түйме ілгектері, ілгектер, тізбектер, топсалар – слесарлық өңдеуден кейін.

11. Медициналық құрал, тіс және топсалы – механикалық өңдеуден кейін бақылау және қабылдау.

12. Шетжақ кілттері, сыртқы және ішкі – токарлық өңдегеннен кейін бақылау.

13. Ауа-су құбырларының крандары – корпус бойынша тығынның ысқылануын бақылау.

14. Көтергіш шығырлар – құрыстырғаннан кейін бақылау.

15. Турбина қалақтары – фрезерлеуден кейін бақылау.

16. Матрицалар – токарлық өңдегеннен кейін бақылау.

17. Ауа және су құбырлары – құрастыруды бақылау.

18. Бәсеңдетілген сорғыш магистралда жұмыс істейтін сорғылар – гидравликалық бөлігінің қосылу нығыздығын және герметикалығын бақылау.

19. Сырты – құрастырудан кейін бақылау.

20. Қарапайым кондукторлар, құрылғылар – құрастырудан кейін бақылау.

21. Өтпелі және тілімдейтін, біржақты дискілі кескіштер және оймакілтекті фрезалар, цилиндрлік үңгілер мен үңгіштер – механикалық өңдеуден кейін бақылау.

22. Роторлар, дискілер және турбинаның басқа да бөлшектері – сыдырудан кейін бақылау.

23.метал өңдейтін станоктарға арналған фигуралық тұтқа сап – токарлық өңдегеннен кейін бақылау.

24. Токарлық станоктардың құралкүймешіктері – құрастыруды бақылау.

25. Жылжымалы крандар механизмдерінің трансмиссиялары – құрастыруды бақылау.

3-разряд

Білуге тиіс: құрастыру жұмыстардың технологиясын; бөлшектерді қабылдаудың технологиялық шарттарын және слесарлық-құрастыру операцияларынан, механикалық-слесарлық өңдеуден кейін күрделілігі орташа тораптар мен конструкцияларға сынау жүргізу; тік сызық бетін оптикалық аспаптармен, лекалолармен, шаблондармен, су айнабетінің, көмегімен, шекпен, микроскоппен және индикатормен тексеру әдістерін; бақылау-өлшеу құралдарының міндетін және қолдану шарттарын; құрастырылатын кондукторлардың, аспаптардың, сынау аппаратуралары мен құралдардың құрылғысын; қызмет көрсетілетін учаскеге келіп түсетін негізгі материалдар мен жартылай дайын өнімге қойылатын техникалық талаптар; құрастыру кезінде көтеру және ауыстыру бөлшектеріне арналған аспаптардың құрылғысын (бұрылатын немесе көпірлі крандар, пневматикалық көтергіштер, блоктар және т.б.); шақтамалар мен қондырмалар жүйесін, дәлдік дәрежесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін.

Жұмыс үлгілері

1. Су құятын бактар, есіктер, жолаушы вагондарының төбелері мен рамалары, ауыспалы алаңдар, жылу құбырлары – құрастыруды бақылау.

2. Кран, көтергіш машиналар және экскаваторлардың барабандары – толық өңдегеннен кейін бақылау.

3. Жер шаруашылығы және балшық илеуші сырғымалар – күрделі жөндеуден кейін бақылау.

4. Іштен жанатын қозғалтқыш цилиндрлерінің блоктары – толық құрастыру алдында гидравликалық қысыммен престеді бақылау.

5. Қуаттылығы 25000 кВт артық турбиналарға арналған редукторлар мен тірек мойынтіректерінің біліктері – алдын ала өңдеуді және ажарлау бойынша өңдеуді бақылау.

6. Үлестіруші біліктер - өңдеуден кейін бақылау.

7. Бір рет кіретін және екі рет кіретін өткір ұшы мен тік ұшы бар бұрамалы бұрандалар – толық токарлық өңдеуді бақылау.

8. Шарикті және роликті мойынтіректі бөлшектер – құрастыру кезінде бақылау.

9. Бұрандалы домкраттар – токарлық өңдеуден кейін бақылау.

10. Вагон қос доңғалақтар – айналдыра жазу бойынша таза жұмырлауды бақылау.

11. Поршенді сақиналар мен саусақтар – механикалық өңдеуден кейін бақылау.

12. Кондукторлар, көшіргіштер – бақылау.

13. Матрицалар – ажарлаудан кейін бақылау.

14. Барлық жүйеде жазатын машинкалар – стендте және мәтінді теруді тексеру.

15. Домна пеші мен кранның металды конструкциясы - қабылдау.

16. Тістехникалық төстер – токарлық өңдегеннен кейін қабылдау және бақылау.

17. Осьтер – дүрсілді, параллелдігін, біліктестігін, перпендикулярлығын тексеру.

18. Үш жұдырықшалы патрондар – фрезерлеуден кейін бақылау.

19. Дөңгелек плашкалар – ажарлаудан және қашап өңдеуден кейін бақылау.

20. Фундамент плиталары – сүргілеуден кейін бақылау.

21. Токарь станоктары – жөндеуден және құрастырудан кейін жекелеген тораптары бақылау.

22. Бу турбиналары – бір цилиндрлі – механикалық өңдеуден кейін бақылау.

23. Турбосорғыларды реттеу тораптары, редукциялық клапан, жылдамдық редукторы – саңылауларды тексеру.

24. Үшжақты дискілі, шетжақты фрезерлер – механикалық өңдеуден кейін бақылау.

25. Цилиндрлік тістегершіктер – токарлық өңдеуден кейін бақылау.

26. Сыртқы тістері және оймакілтекті тесіктері бар цилиндрлік тістегершіктер – механикалық өңдеуден кейін бақылау.

27. Құрамдалған шапқыш штампылар – механикалық өңдеуден кейін бақылау.

§ 25. Станок және слесарлық жұмыстарды бақылаушы

4-разряд

Білуге тиіс: бөлшектерді механикалық өңдеудің түрлері; күрделі бөлшектерді қабылдаудың, күрделі бөлшектерді құрастыру мен сынаудың техникалық тораптарын; бөлшектерді қабылдау кезінде өлшеу үшін қажетті координат нүктелерін есептеу ережесін; бақылау-өлшеу құралдарының, аспаптарының және сынау аппаратураларының құрылғысын; құрастыруға келіп түсетін бөлшектер үшін шақтамалар өлшемдерін; құрастырудың ақаулары; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін, дәлдік дәрежесін, кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін; күрделі бөлшектерге белгі қоюдың ережесін және тәсілдерін.

Жұмыс үлгілері

1. Иінді біліктер – магнитті дефектоскоптың көмегімен жарықшақтарға, қылшықтарға бақылау.

2. Тірек біліктері – ажарлаудан кейін бақылау.

3. Төрт рет кіретін бұрамасы бар, ұзындығы 4000 мм дейін бұрандалар, көп қолданылатын – бақылау.

4. Ішпектер – қашап өңдеуден және паспорт жасағаннан кейін бақылау.

5. Газды генераторлар – құрастыруды бақылау.

6. Қуаттылығы 1472 кВт (2000 л.с.) дейін іштен жанатын қозғалтқыштар – жалпы құрастыруды бақылау.

7. Реттығын, барлық түрлері – токарлық, қырнау және ажарлау операцияларынан кейін бақылау.

8. Картерлер – бұрыштық және ұзындық шамаларын тексеру.

9. Турбина клапандары – стендте құрастыруды және сынауды бақылау.

10. Ұзындығы 12000 мм дейін гидравликалық пресстің колонналары – таза өңдеуді бақылау, тірек бұрамаларын жылтырату және кесу.

11. Бір иілгіш бүктегіш машина – бақылау, сынау және қабылдау.

12. Метал кесетін станоктардың мойынтіректері – бақылау.

13. Поршеньдер – ысқыланған құрастыруды бақылау.

14. Электрлік, булы және гидравликалық пресстер мен балғалар – құрастыру мен монтажды бақылау.

15. Әмбебап құрастыру аспаптары – құрастырудан кейін бақылау.

16. Пуансондар – шаблондар бойынша бақылау.

17. Роторлар мен статорлар – токарлық өңдегеннен кейін бақылау.

18. Роульстер – токарлық және слесарлық операциялардан кейін бақылау, сынау.

19. Оймакілтек біліктері мен тістегершіктерді біріктіру – бақылау.

20. Тоқыма станоктары – құрастыруды бақылау.

21. Үштіктер мен төрттіктер – токарлық өңдеуден кейін бақылау.

22. Турбиналар, турбосорғылар – орталықтандыруды тексеру және стендте тексеру.

23. Тіректер – фрезерлеуден кейін бақылау.

24. Жиынтық фрезалар, құрамдалған үңгіштер, бұрамалы, радиусты, модульды фрезалар – бақылау.

25. Төсемдерге орнатылған қосымша механизмдердің фундаменттері – қондырғыны тексеру, координаттарды өлшеу, эскиздерді құрастыру.

26. Тістегершіктер және тістегершік блоктары - әмбебап аспаптарында орталық аралық арақашықтықты және іліністің бір қалыптығын тексеру.

27. Бұранда тістері бар конустық тістегершіктер – бақылау.

5-разряд

Білуге тиіс: күрделі бөлшектер мен бұйымдарды механикалық өңдегеннен кейін, сондай-ақ тораптарды, механизмдерді, жиынтықтар мен конструкцияларды толық құрастырғаннан кейін қабылдаудың техникалық шарттарын; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарын баптау және реттеу ережесін; цехта немесе қызмет көрсетілетін учаскеде жүргізілетін өңдеулердің барлық түрлеріне арналған әдіптер; геометриялық параметрлерін (абсолюттік, салыстырмалы, тура, жанама) бақылау әдістерін; қабылданатын тораптардың, механизмдер мен конструкциялардың тәсілдерін және сынау тәртібін; жазықтықты аса дәл тексеру үшін бақылаудың интерференционды әдістерін.

Жұмыс үлгілері

1. Ахтерштевень – қашап өңдегеннен кейін бақылау.

2. Реттеу блоктары және турбина қорғандары – құрастыруды бақылау және стендте сынау.

3. Автомобиль және трактор қозғалтқыштарының иінді біліктері – толық өңдеуді бақылау.

4. Иінді біліктер – механикалық өңдеуден кейін бақылау.

5. Жүрдек біліктер – механикалық өңдеуден кейін бақылау.

6. Кемелік ескек біліктері – таза қашап өңдеуді және мойынды ажарлауды бақылау.

7. Төрт рет кіретін бұрамасы және көп рет кіретін бұрамасы бар ұзындығы 4000 мм артық бұрандалар, көп қолданылатын – механикалық өңдеуден кейін бақылау.

8. Қуаттылығы 1472 кВт (2000 л.с.) артық іштен жанатын қозғалтқыштар – жалпы құрастыруды бақылау.

9. Калибрлер, 6 квалитетті арнайы шаблондар – қабылдау.

10. Жылдамдық қорабының картерлері – қабылдау.

11. Қисық сызықты тістері бар және өлшемі әр түрлі шевронды тісті доңғалақтар - толық өңдеуді бақылау.

12. Ұзындығы 12000 мм артық гидравликалық престердің колонналары – таза өңдеуді бақылау.

13. Жоғары қысымды турбина корпустары – таза қашап өңдеуді бақылау.

14. Желдеткіш қақпалары – құрастырудан және сынаудан кейін бақылау.

15. Жүк шығырлары - құрастырудан және сынаудан кейін бақылау.

16. Қысым бойынша құюға арналған машиналар – бақылау, сынау және қабылдау.

17. Сырғақтар – фрезерлеуден кейін бақылау.

18. Көлемді секциялар – құрастыруды бақылау.

19. Метал кесетін станоктардың станиналары – толық механикалық өңдегеннен кейін қабылдау.

20. Токарлық-револьверлік, домалатып ажарлаушы, жазықтай ажарлаушы станоктар, барлық модельді бір шпиндельді автоматтар – бақылау, сынау, қабылдау.

21. Кен тарту диірмендерінің шетжақ қабырғалары – механикалық өңдеуден кейін бақылау.

22. Күпшек – токарлық өңдеуден кейін бақылау.

23. Жолаушы вагондарының тежегіштік жүйесі – құрастыруды бақылау және сынау.

24. Тракторлар – орталықтауды тексеріп, моторды орнатуды бақылау және сынау.