§ 46. Бағдарламалық басқарылатын станоктар мен манипуляторларды БАПТАУШЫ

6-разряд

Білуге тиіс: әмбебап, арнайы құрылғылардың және бағдарламалық басқарылатын күрделі станоктарға арналған басқа да жабдықтардың конструктивтік ерекшеліктерін; қызмет көрсетілетін станоктардың кинематикалық және электрлік тәсімін.

Орта кәсіптік білімді талап етеді.

Жұмыс үлгілері

Төмендегі бөлшектерді өңдеу үшін әр түрлі токарлық станоктардың механикалық және электр механикалық құрылғысын баптау:

1. Ұзындығы 1500 мм артық кесілген бұрамасы бар біліктер.

2. Тарақтар, бұрамалы калибрлер, көп кіретін бұрамдықтар.

3. Жылдамдық қораптары, қозғалтқыш пен кеме механизмдерінің корпустары, турбина мен сорғылардың күрделі корпустары.

Төмендегі бөлшектерді өңдеу үшін әр түрлі фрезерлі станоктардың механикалық және электр механикалық құрылғыларын баптау:

1. Жылдамдық қораптарының корпустары.

2. Қозғалтқыш және кеме механизмдерінің корпустары, гидротурбина корпустары.

6-квалитет бойынша бөлшектерді тесіктер мен бетті бұрғылау және өңдеу үшін әр түрлі бұрғылаушы, ажарлаушы электр эрозиялық станоктардың механикалық және электр механикалық құрылғыларын баптау.

§ 47 Бағдарламалық басқарылатын станоктар мен манипуляторларды БАПТАУШЫ

7-разряд

Білуге тиіс: бағдарламалық басқарылатын станоктарға арналған басқару бағдарламаларын әзірлеу тәсілдерін; бөлшектер мен құрастырылған бірліктерді өңдеуге арналған бағдарламалық басқарылатын станоктардың, олардың өңдейтін кешендерінің, роботтандырылған технологиялық кешендерінің және икемді өндірістік жүйелердің конструктивтік ерекшеліктерін; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылғысын; жабдықтардың барлық жүйесін диагностикалау және бұзушылықтарды жөндеу бойынша жұмыстарды орындау тәсілдерін.

Орта кәсіптік білімді талап етеді.
§ 48. Бағдарламалық басқарылатын станоктар мен манипуляторларды БАПТАУШЫ

8-разряд

Білуге тиіс: икем өндірістік жүйелері (ИӨЖ) үшін басқару бағдарламаларын әзірлеу; жабдықтың жалпы жағдайын диагностикалау және тораптар мен жүйелердің жүрмей қалудың негізгі себептерін белгілеу; тораптарды, механизмдерді және жабдықтардың барлық жүйелерінің құрылғыларын жөндеу, құрастыру ж»не монтаждау тәсілдерін.

Орта кәсіптік білімді талап етеді.
§ 49. АЖАРЛАҒЫШ СТАНОКТАРДЫ БАПТАУШЫ

4-разряд

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін бір типтік аралағыш станоктардың құрылғысын және оларды дәлдікке тексеру ережесін; әмбебап әрі арнайы құрылғылардың, бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптардың және ажарлау барысында бөлшектерді автоматты өлшеуге арналған құралдың құрылғысын; ажарлағыш шарықтастардың маркаларын және өңделетін материалға байланысты оны қолдану шарттарын, өңдеу тәсілдерін және өңдеудің қажетті тазалығын; сипаттамалардың фирмалық әрі зауыттық белгілерін және шарықтастарды сынау туралы деректерді; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін, дәлдік дәрежесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін.

5-разряд

Білуге тиіс: әр түрлі типті ажарлағыш станоктардың кинематикалық тәсімін және оларды өңдеу дәлдігіне тексеру ережесін, әмбебап әрі арнайы құрылғылардың конструктивтік ерекшеліктерін; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарын теңшеу және реттеу ережесін; ажарлағыш шарықтастардың, олардың байлам беріктігіне байланысты рұқсат етілетін айналу жылдамдығын.

Орта кәсіптік білімді талап етеді.

§ 51. АЖАРЛАҒЫШ СТАНОКТАРДЫ БАПТАУШЫ

6-разряд

Жұмыс сипаттамасы. 5 - 6 квалитеттері, Ra 0,32 - 0,04 параметрі бойынша ажарлайтын көп беті бар күрделі бөлшектерді өңдеу үшін әртүрлі типті күрделі, өте сирек кездесетін ажарлағыш станоктарды баптау. Бақылау-өлшеу аспаптары мен құралдарын қолдана отырып, әр түрлі жазықтықта салыстырып, құрамды бекітуді қажет ететін әмбебап әрі арнайы құрылғыларда бөлшектерді орнату.

Білуге тиіс: әр түрлі өте сирек кездесетін ажарлағыш станоктардың құрылымдық ерекшеліктерін және оларды өңдеу дәлдігіне тексеру ережесін; ажарлағыш шарықтар құрылымын және олардың байлам беріктігіне байланысты рұқсат етілетін айналу жылдамдығын; ажарлау процесінде бөлшектердің өлшемін автоматты өлшеуге арналған аспаптардың конструкциясын; температураның өңдеу дәлдігіне және бөлшекті өлшеуге әсерін; кесу режимін станоктардың анықтамалығы мен паспорттар бойынша айқындау ережесін; металдарды кесу теориясының негіздерін.

Орта кәсіптік білімді талап етеді.

§ 52. егеуЛЕРді, түрпіЛЕР мен араЛАРДы кертуші

1-разряд

Білуге тиіс: керткіш станоктардың маңызды бөліктерінің атауы мен міндетін; драгалық егеулер мен түрпілерді керту ережесін және жұмыс тәсілдерін; едәуір кең таралған қарапайым құрылғылар мен бақылау-өлшеу құралдарының міндетін және қолдану шарттарын; кертпелердің пішіндерін, өлшемдері мен нөмірлерін.

2-разряд

Білуге тиіс: арнайы керткіш станоктардың құрылғысын және жұмыс принципін; едәуір кең таралған құрылғылардың, бақылау-өлшеу құралдарының құрылғысын; өңделетін металдың атауын және таңбалануын.

3-разряд

Білуге тиіс: әртүрлі типті арнайы кертпе станоктарының құрылғысын және баптау ережесін; әмбебап және арнайы құралдардың құрылғыларын; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының міндетін және қолдану ережесін; өңделетін металдардың негізгі механикалық қасиетін; жұмыс құралын қайрау және орнату ережесін.

4-разряд

Білуге тиіс: қолданылатын әмбебап әрі арнайы құралдардың конструкциясын; жұмыс құралының геометриясын, термоөңдеу, қайрау және жетілдіру ережесін; бақылау - өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылғысын.

2-разряд

Білуге тиіс: мойынтіректерді домалатуға арналған станоктардың немесе қондырғылардың құрылғысын және жұмыс принципін; мойынтіректерді домалатудың техникалық шарттары мен режимін; домалатуға арналған сұйықтық пен пасталардың міндеті мен қасиетін; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының атауын, міндетін және қолдану шарттарын; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін, кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін.

3-разряд

Білуге тиіс: мойынтіректерді домалату үшін қондырғылардың құрылғысын және баптау ережесін; мойынтіректерді жүктеме бойынша өңдеудің техникалық шарттарын және режимін; Қондырғының барлық агрегаттарының жұмыс режимін бақылау-өлшеу аспаптары, есту, діріл деңгейі бойынша айқындау тәсілдерін; қондырғының бұзылу себептерін және оларды жою әдістерін; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылғысын; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін.

2-разряд

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін станоктар мен қондырғылардың автоматты және жартылай автоматты желілерінің жұмыс істеу принциптерін; едәуір кең таралған құрылғылардың, кескіш, бақылау-өлшеу құралдарының атауын, міндетін, құрылғысын және қолдану шарттарын; өңделетін материалдардың атауын және таңбалануын; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін; салқындататын және майлайтын сұйықтықтың міндеті мен қасиетін.

Жұмыс үлгілері

Бөлшектерді:

1. Біліктерді.

2. Төлкелерді өңдеу.

3-разряд

Білуге тиіс: станоктар мен қондырғылардың автоматты және жартылай автоматты желілерінің құрылғысын және олардың механизмдерін баптау ережесін; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының міндетін және қолдану шарттарын; өңделетін материалдардың негізгі механикалық қасиеттерін; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін.

Жұмыс үлгілері

Мына бөлшектерді өңдеу:

1. Муфталар.

2. Поршеньдер.

3. Шатундар.

4. Шкивтер.

§ 60. СТАНОКТАР МЕН ҚОНДЫРҒЫЛАРДЫҢ АВТОМАТТЫ ЖӘНЕ ЖАРТЫЛАЙ АВТОМАТТЫ ЖЕЛІЛЕРІНІҢ ОПЕРАТОРЫ

4-разряд

Білуге тиіс: жабдықтардың құрылғысын және принципті тәсімін, автоматты және жартылай автоматты желілер механизмдерінің өзара әрекетін және оларды баптау ережесін; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылғысын; шақтамалар мен қондырғылар жүйесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін.

Жұмыс үлгілері

Мына бөлшектерді өңдеу:

1. Автомобиль цилиндрінің блоктары;

2. Автомобильдің таратқыш және иінді біліктері.

3. Алмасу берілісі қораптарының картерлері.
§ 61. МЕТАЛЛ КЕСЕТІН СТАНОК-АВТОМАТТАРДЫҢ ОПЕРАТОРЫ

2-разряд

Білуге тиіс: бір шпинделді автоматтардың құрылғысын және жұмыс істеу принципін; едәуір кең таралған құрылғылардың кескіш және бақылау-өлшеу құралдарының құрылғысын және қолдану ережесін; өңделетін материалдардың атауын және таңбалануын; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін; салқындататын және майлатын сұйықтықтың міндеті мен қасиеттерін.

3-разряд

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін көп шпиндельді автоматтардың құрылғысын және жұмыс істеу принципін және автоматтарды баптау ережесін; бір шпиндельді автоматтарды баптау үшін құрылғыларды қолдану ережесін; әмбебап және арнайы кескіш құралдың геометриясы негіздерін және қайрау, орнату ережесін; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының міндетін және қолдану шарттарын; өңделетін материалдардың негізгі механикалық қасиетін; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін.

4-разряд

Білуге тиіс: әртүрлі конструкциялы автоматтардың құрылғысын және кинематикалық тәсімін; автоматтарды баптау және қайта баптау үшін құралдар мен құрылғыларды қолдану ережесін; қатты немесе керамикалық қорытпалардан жасалған пластинкалармен жарақталған әмбебап және арнайы құралдардың геометриясын, термоөңдеу, қайрау, жетілдіру және орнату ережесін; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылғысын; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін.

2-разряд

Білуге тиіс: бағдарламалық басқарылатын қызмет көрсетілетін станоктардың жұмыс істеу принципін; қызмет көрсетілетін жабдықты басқару ережесін; едәуір кең таралған құрылғылардың, кескіш, бақылау-өлшеу құралдарының атауын, міндетін, құрылғысын және қолдану ережесін; кескіш құралдың мұқалу белгілерін; өңделетін материалдардың атауын, таңбалануын және негізгі механикалық қасиетін; орындалатын жұмыс көлемінде гидравлика, механика және электр техника негіздерін; жұмыс орнында қолданылатын шартты сигналды; станокты басқару панеліндегі шартты белгілердің міндетін; перфоленталарды салыстырып оқитын құрылғыларға орнату ережесін;бағдарлама тасушыны бірінші кадрға қайтару тәсілдерін; шақтамалар мен қондырмалар жүйесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін; салқындататын және майлайтын сұйықтықтың міндеті мен қасиеттерін; өңделетін бөлшектердің сызбаларын оқу ережесін.

Жұмыс үлгілері

1. Біліктер, рессорлар, поршеньдер, арнайы бекіткіш бөлшектер, оймакілтекті болттар және қосиінді конустық және цилиндрлік беті бар басқа да орталық бөлшектер – екі координатты токарлық станоктарда сыртқы контурды өңдеу.

2. Бұрандалар, цилиндрлік төлкелер, гайкалар, тіректер, фланецтер, сақиналар, тұтқалар – токарлық өңдеу.

3. Цилиндрлік, конустық, сфералық беті бар сатылы төлкелер – токарлық станоктарда өңдеу.

4. Кронштейндер, фитингтер, қақпалар, қаптар, муфталар, фасонды фланецтер және әртүрлі жазықтықта орналасқан түйіспелі және тіректі жазықтықтары бар, бекіту үшін қабырғалары мен тесіктері бар басқа да ұқсас бөлшектер – үш координатты станоктарда сыртқы және ішкі контурды, шетжақтары бойынша қабырғаларды фрезерлеу.

5. Диаметрі 20 мм дейін тура және бітеу тесіктер – бұрғылау, ұңжоңғылау, үңгіштеу, бұрамаларды кесу.

6. Құбырлар – тікбұрышты және дөңгелек терезелерді шабу.

7. Шпангоуттар, жартылай сақиналар, фланецтер және әр түрлі металдан жасалған престелген пішіндерден, тұйықталмаған немесе сақиналы контурдың ыстықтай штампыланған дайындамаларынан жасалған орташа және ірі габаритті басқа да ұқсас – координаттары бар тура және бітеу тесіктерді бұрғылау, қашап өңдеу, ұңжоңғылау, үңгіштеу.

§ 65. Бағдарламалық басқарылатын станоктардың операторы

3-разряд

Білуге тиіс: бағдарламалық басқарылатын қызмет көрсетілетін станоктардың жекелеген тораптарының құрылғысын және оралдың жұмыстарының ерекшеліктерін; станоктың автоматтық режимдегі және қолмен басқару режиміндегі жұмысын; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының міндетін және қолдану шарттарын; бағдарламалық басқарылатын станоктарда бөлшектерді орнату және бекіту үшін құрылғылардың конструкциясын; станоктарды бағдарламалық басқару жүйесін; бөлшектерді өңдеудің технологиялық процессін; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін; бағдарламалық басқарылатын станоктарға көп станокты қызмет көрсету кезіндегі жұмыстарды ұйымдастыру; өңделетін бөлшектердің сызбалары мен бағдарламаларды басылмасы бойынша оқу ережесін; жұмысты әртүрлі негізгі кадрлардан бастауды; бағдарламалық басқарылатын станоктарда бұзушылықтардың туындау себептерін және оларды ескерту тәсілдерін.

Жұмыс үлгілері

1. Төлкелер, біліктер, штоктар, поршеньдер, тарақты бұрандалардың күпшектері, шатундар, сақиналар, лабиринттер, тістегершіктер, мойынтіректер және сатылы цилиндрлік беті бар, бунақты және жонылған басқа да ұқсас орталық бөлшектер – сыртқы контурды токарлық өңдеу.

2. Корпустар, ішпектер, мойынтіректер, мойынтірек қақпақтары, тарақты бұрандалардың айналдыра ағызушылары мен кронштейндері, таратқыш біліктердің жұдырықшалары, күрделі конфигурациялы штампылар мен пресс-қалыптар, ауыспалы пішінді бу және газ турбиналардың қалақтары; матрицалар - фрезерлеу және бұрамаларды кесу.

3. Компрессорлар мен редукторлардың корпустары, редуктор сорғыларының қақпалары, бөлгіш корпустар, тіректер, жетектер мен агрегаттардың қораптары және басқа да орташа әрі ірі габаритті корпустық бөлшектер – шетжақ беттерді, тегіс және сатылы тесіктер мен жазықтықтарды өңдеу.

4. Диаметрі 24 мм артық тура және бітеу тесіктер – бұрғылау, бұрғылап кеңіту, бұраманы бұрап босату, кесу.

5. Рычагтар, тербелмелер, кронштейндер, рамалар және басқа да күрделі кеңістіктегі бөлшектер – үш координатты токарлық станоктарда сыртқы және ішкі контурларды өңдеу.

6. Шыбықты материалдардан, құймалар мен штампылардан жасалған қыры күрделі, бітеу түбі және фасонды беті және тесігі бар стакандар – токарлық-револьверлік станоктарда сыртқы және ішкі контурын өңдеу.

7. Шкивтер, тістегершіктер, маховиктер, сақиналар, төлкелер, дискілер, тісті доңғалақтар, стакандар – айналмалы станоктарда өңдеу.

§ 66. Бағдарламалық басқарылатын станоктардың операторы

4-разряд

Білуге тиіс: бағдарламалық басқарылатын станок жабдықтарының құрылғысын, принциптік тәсімін және механизмдерінің өзара әрекеттесуін, оларды баптау ережесін; станок жұмысының нәтижесі бойынша кесу режимін түзеу; орындалатын жұмыс көлемінде электротехниканың, электрониканың, механиканың, гидравликаның, автоматиканың негіздерін; қызмет көрсетілетін станоктың кинематикалық тәсімін; бағдарламалық басқарылатын станоктарға көп станокты қызмет көрсету кезінде жұмыстарды ұйымдастыру; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылғысын және пайдалану ережесін; бағдарламаларды әзірлеудің негізгі тәсілдерін; бағдарламаның кодын және басылмасы мен перфолента арқылы оқу ережесін; станоктарда және басқару жүйесінде бұзушылықтарды айқындау; құралды аспапты блоктарға орнату тәсілдерін; құрылғыларды орнату және оларды реттеу тәсілдерін; бөлшектерді дайындаудың берілген ділдігін қамтамасыз ету тәсілдерін; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін; өңделетін бөлшектердің сызбаларын оқу ережесін.

Жұмыс үлгілері

1. Бұрама ойығының ұзындығы 1500 мм дейін біліктер – токарлық өңдеу.

2. Күрделі геометриялық пішінді, үлкен тесігі бар авиабұрандалар мен авиадоңғалақтардың корпустық бөлшектері – фасонды корпусты фрезерлеу, бұрғылау, үңгуіштеу, қашап өңдеу.

3. Диафрагмалар, дискілер, поршеньдер, күштейтін сақиналар, фланецтер және басқа да ірі габаритті бөлшектер – токарлық өңдеу.

4. Компрессорлар мен турбиналардың дискілері – екі операцияда екі жақтан өңдеу.

5. Рульдің шетін тірейтін каркастар, панель қанаттары және басқа да ұқсас бөлшектер – фрезерлік өңдеу.

6. Мойынтірек сақиналары, су мен бу инжекторлары, көп орынды пресс-қалыптар – токарлық өңдеу.

7. Көшіргіштер, матрицалар, конфигурация пуансондары – фрезерлеу.

8. Компрессорлар мен турбиналар корпустары, тіктеуші және бағыттаушы аппараттар, күштейтін сақиналар мен фланецтер және қисық сызықты конустық, цилиндрлік беті бар басқа да ірі габаритті сақиналы және дискілі бөлшектер – сыртқы және ішкі контуры бойынша токарлық өңдеу.

9. Тірек мойынтіректерінің корпустары, цилиндр блоктары, иінді және кемелік біліктер, тарақты бұрандалар, турбогенераторлардың статорлары, тарақты мұзды бұрандалардың спицалары, пресс-қалыптар, күрделі кондукторлар, тежегіш шкивтері, муфталар – қашап өңдеу станоктарында өңдеу.

10. Кеме механизмдерінің корпустары, компенсаторлар, қозғалтқыштар, жетектер, жылдамдық қораптары, гидрожетектер, қақпалар, жұқа қабырғалы төлкелер – токарлық және фрезерлік станоктарда өңдеу.

11. Қанат ұштары, центрпландар, белдеулер, лонжерондар, нервюралар, жиектемелер, шпангоуттар, панельдер және ауыспалы малкасы бар басқа да ұқсас бөлшектер – ішкі және сыртқы контурды екі жақтан фрезерлеу.

12. Бу турбиналарының цилиндрлері, бу турбиналарының келтеқұбырлары, құбыр тақтайлары, каркастар және басқа бөлшектер – бұрғылау, бұрамаларды бұрап босату және кесу.

13. Шарлар және шар бірікпелері, көп кіретін бұрамасы бар әр түрлі қалпақшалар, бұрамасы бар біліктер – токарлық өңдеу.

§ 67. Бағдарламалық басқарылатын станоктардың операторы

5-разряд

Білуге тиіс: бағдарламалық басқарылатын әртүрлі станоктардың құрылғысын және кинематикалық тәсімін және оларды баптау ережесін, бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарын теңшеу және реттеу ережесін; бөлшектерді орнату және салыстырып тексеру тәсілдерін; орындалатын жұмыс шегінде металдарды кесу теориясының негіздерін; кесу режимдерін станоктың анықтамалығы мен паспорты бойынша айқындау ережесін; күрделі пішіндерді калибрлеу принциптерін; өңделген бөлшектердің сызбаларын оқу ережесін.

Орта кәсіптік білімді талап етеді.

Жұмыс үлгілері

1. Бұрама ойығының ұзындығы 1500 мм артық біліктер – токарлық өңдеу.

2. Тарақтар, бұрамалы калибрлер, көп кіретін бұрамдықтар – токарлық өңдеу.

3. Жылдамдық қораптары, қозғалтқыш және кеме механизмдерінің корпустары – токарлық және фрезерлік станоктарды өңдеу.

4. Терең тесіктер – бұрғылау және қашап өңдеу станоктарда бұрамаларды кесу.

§ 68. УЛЬТРАДЫБЫСТЫ ҚОНДЫРҒЫЛАРДЫҢ ОПЕРАТОРЫ

2-разряд

Білуге тиіс: ванналардың құрылғыларын және біт типтік ультрадыбысты генераторлар мен станоктардың жұмыс істеу принциптерін; орындалатын жұмыс көлемінде электр техника мен химияның негіздерін; генераторлардың белгіленген жұмыс режимін ұстану ережесін;қолданылатын жуғыш ерітінділердің атауы мен міндетін; едәуір кең таралған арнайы құрылғылардың атауын, міндетін және ережесін; бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылғысын; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлері.