Журасова А. Ш. Тарихты оқыту әдістемесі

103 
бірге оқу, сӛйлеу, жазу белсенділігін арттырады. Дебат 
техникасы белгілі бір уақытты мӛлшерлейді.
Карл Поппердің” Дебат бағдарламасы”-оқытудың жаңа
технологиясы. Дебат технологиясын кӛптеген пәндерде
қолдануға болады деп есептеймін. Дебат арқылы кӛптеген
мақсаттарға жетуге болады. Оқушылардың білім деңгейін
жоғарылату, ауызша сӛздік қорын дамыту, сауатты сӛйлеу,
сын кӛзбен қарау, шыншылдықпен қарау т.б. 
“Дебат бағдарламасы” қарым-қатынасқа негізделді: 
мҧғалім-оқушы. Бағыты және ӛте қажеттісі: оқушы-оқушы. 
Пікірталастың ерекшеліктері: Дебат деген не? Ол-
пікірталастың пікір сайыс, шешендік ӛнері. Пікірталас бір
мәселе жӛнінде жай басталады да, екі жақты дауға ҧласады. 
Әр топ ӛз кӛзқарасын ”Дҧрыс-бҧрыстығына” қарамай дҧрыс
деп сендіруге тырысады. 
Дебат не ҥшін керек? 
1. Шешендік дағдыны жетілдіреді 
2. Ӛз ӛміріне, қоршаған ортаға сын кӛзбен қарауға
ҥйретеді 
3. Анық ,әсерлі , нақты сӛйлеуге баулиды 
4. Достық,жылылық, сыйластық, пікір сыйлау, қҧрметпен
қарап, пікір таластыруға ҥйретеді 
5. Дебат кезінде оқушы бір мезгілде жазу және ойлау, 
айту қабілетін жетілдіреді. 
Ойбӛлісте оқушылардың сӛйлеу мәдениеті, ӛзін-ӛзі ҧстай 
білуі, шыдамдылығы, ойын тиянақты жеткізуі ескеріледі. 
Қатысушылар ойбӛліс ережесін қатаң сақтауы тиіс. Тақырып 
алдын-ала айтылады. Ойбӛліске 2 топ қатысады. Әр топта 3 
кісіден болады. Бір кісі ойбӛлістің уақытын белгілейтін тайм-
кипер болады. Ол уақытты жазып кӛрсетіп немесе дауыстап 
айтып отырады. Ойбӛліске қатысушылардың омырауында аты-
жӛні немесе есімі жазылған бейджик тағылуы керек. Бейджик 
анық етіп, ҥлкен әріппен жазылуы тиіс. 
Ойбӛліс барысында қатысушылар тек шын деректерді ғана 
келтіреді, болмаған оқиғаны айту не жалған дерек келтіруге 
рҧқсат етілмейді. Олар ӛздерінің сӛздерін газет-журнал 
беттеріндегі деректі жадығаттармен дәлелдейді. Әр командадағы 
спикерлер дәл әрі тез де мәнерлі оқиді, не ауызша айтады. 

104 
Мәселен №1 спикер – топ басшысы 6 минут сӛйлейді. Ол ӛз 
тобын №3 спикерден бастап таныстырады. Ӛз командасының 
атын айтады. Ол презентация бӛлімінде айтылады. 
Одан кейін сӛз мағынасы ашылады. Демек, бҧл бағыттағы 
ойбӛліс формасының бітірушы шәкірттерді шешен сӛйлеуге 
баулудағы мәні ерекше. 
Мәселен, 
тӛмендегідей 
тақырыптарда 
ойбӛліс 
ҧйымдастыруға болады:
«Қазақ тілі – мемлекеттік тіл» 
«Ғылым мен техника жаңалықтары» 
«Қазіргі қоғамдағы жастардың орны» 
«Бҥгінгі қоғамдағы әйел адамдар теңдігі мәселесі» 
«Парыз» 
«Мен сҥйген мамандық» 
«Мода деген не?» 
«Сҧлулық сыры неде?» 
Қазіргі 
таңда 
қоғамда 
демократиялық 
қҧбылыстар
айшықталып, еліміз экономикалық, әлеуметтік және саяси даму
жолына қадам басқаны белгілі. Ӛкелең заман талабына сай
білім беруді демократияландыруға ізгілендіруге мән беріліп,
алғашқы нық қадамдар жасалуда Қазіргі міндет ӛзгеше әрі
кҥрделі, себебі оқҥшыға білім мен білік дағдыларын
меңгертумен қатароны ҧшқыр ойлы, шығармашылық қабілеті 
жоғары, ӛзгермелі ӛмірге икемді, жан-жақты дамыған жеке
тҧлға ретінде қалыптастыру, дамыту біздергек ХХІ ғасыр
мҧғалімдеріне, зор жауапкершілік жҥктейді. 
Баланы жеке тҧлға ретінде қалыптастыру әлеуметтік
жағдайда, оның табиғи қабілеттеріне қоршаған ортаның игі
әсер еткенінде жҥзеге асатынын ескерсе, сапалы білім мен
саналы 
тәрбие 
беруде 
оқытудың 
инновациялық
технологияларынм игеру мен іс-тәжірибеге енгізудің маңызы
арта тҥседі. 
Дебат 
сайысына 
даярлық 
барысында 
оқушылар
талқыланатын тақырыптарға байланысты зерттеу жҧмыстары
белсенді жҥргізіліп, кӛптеген ақпараттармен танысады. Дебат
сайыстары қоғамдағы саяси және әлеуметтік кҥрделі мәселелерге 
деген 
азаматтық 
кӛзқарас 
қалыптастыруымен 
қатар
оқушылардың білімдерін жан-жақты дамытып, мәдени
деңгейлерін кӛтереді, басқа адамдардың кӛзқарастарына

105 
тҥсінікпен адамгершілікпен қарап, олармен санаса білуге
баулиды. 
3 кезеңге бӛлінеді. 
1.Дебатқа даярлық кезеңі 
2. Дебат сайысы 
1. 
Дебат сайысынан кейін талдау кезеңіне болу
дәстҥрге айналды 
Дебат ӛзі “пікірталас”,”пікірсайыс” деп аударылады. 
Пікірталас туралы, оның бір тҥрі-К Поппер форматындағы
саяси дебат жайлы мҧғалім тренердің жан-жақты хабардар
болуы негізгі шарт. Ғалым Р. Мильруд пікірталастық
қатынастың маңызын былай дейді: “Дискуссионное общение 
позволяет форморивать учащихся аналитико-интетическое и 
логическое 
своиства 
познавательной 
деятельности, 
коммуникативное умения». Сонымен қатар ҧлы француз
философы Вольтердің «Мен сіздің пікіріңізге жан-тәнімен
қарсымын бірақ мен сіздің пікіріңізді айту қҧқыңыз ҥшін
ӛмірді қиюға әзірмін» деген мақалын дебатқа қатысуға тілек
берген әрбір оқушыға сіңіре білуіміз керек. 
Қазақстанның барлық мектептерінде пән мҧғалімдері 
дебатты ӛз тәжірибелеріне енгізуді ӛздеріне мақсат етіп алған.
Сонымен Интерактивті әдістерге негізделген пікір-сайыс
технологиясы Қазақстандық білім беру жҥйесінде жасалып
жатқан реформаларға ӛзіндік септігін тигізері анық. Ол 
мҧғалімдер мен оқушылардың арасындағы қарым-қатынасты
авторитарлы стильден ашық талқылау мҥмкіндігі бар жағдайға 
ӛтуге кӛмектеседі. Шешендік ӛнер- қазақ әдебиетінің бір
тҥрі, әрі сот билігінің бір қыры. Халықтың әдет-ғҧрпына, 
салт-санасына, барынша әділ тӛрелік ететін сӛзге шапшаң
адамдарды ел арасында ”би” деп атаған. Би ақыл мен
даналықты уағыздап, халқының мҧң-мҧқтаждығын жырмен
ағытып, бір ауыз сӛзбен жаудың бетін қайтаруға шамасы
келген. Би адам тӛрелік, әділ билік ету ҥшін сӛз қаруын
жетік меңгеруі тиіс, себебі би болу ҥлкен жауапкершілікті
талап етті. 
Қорыта келе пікірсайыс ҧлттық ерекшелігімізге сай
келетін бірден-бір жаңа педагогикалық технология, оны 3 
тҥрлі пайдалануға болады. 
2. Оқу ҥрдісінде 

106 
3. Тәрбие сабақтарында 
4. Сыныптан тыс уақыттарда, дебат клубында. 
Бҧл бос уақыттарында да оқушыларға кездесіп, ой бӛлісіп
бір-біріне қол ҧшын берулеріне мҥмкіндік береді. Сӛзіміздің 
дәлелі ретінде Ақжайық ауданының Тайпақ аулы Краснояр орта 
мектебінде педагогикалық машық кезінде ӛткізілген «Ауылда 
тҧрған қалада тҧрғаннан жақсы» атты дебатты атап ӛтуге болады. 
Оның ӛтілу барысы 2-қосымшада келтірілген. 
Қорыта 
айтқанда 
пікірталастық 
қарым-қатынас
оқушылардың 
танымдық 
әрекеттерінің 
талдау 
мен
синтездік,логикалык 
қабілеттерін,пікірсайыс 
кезеңінде
дәлелдерді келтіре білу ӛз тҧжырымдамаларын дәйекті келтіру 
болып табылады.

жүктеу/скачать 0.9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: