К. Ж. Қожахметова, Ш. Таубаева
Жеке тұлға дамуының әлеуметтік факторы қажеттіліктеріне қарай, педагогика идеяларын
жүктеу/скачать 1.02 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Петр Андреевич Соколов
- Иммануил Кантты
- Иоганн Готлиб Фихтенің
- Иоганн Генрих Песталоццидің
| 1.1.Жеке тұлға дамуының әлеуметтік факторы қажеттіліктеріне қарай, педагогика идеяларын
(жеке тұлғалық-әлеуметтік тәсілдеме) дамыту Жеке тұлғалық-әлеуметтік тәсілдемені ұсынған Петр Андреевич Соколов (1876 ж. туғ.)1 болатын. Ол мынаны басты негізге алды: адам қоғамның қабыл алуы және осы қоғам мен өзінің мүдделеріне сай өзін жеке тұлға ретінде қалыптастыруы үшін тәрбиеленеді. Адамзат қоғамы адамгершілік нормалары және ережелерімен реттеледі. Демек, өскелең ұрпақты адамгершілікке тәрбиелеу тәрбие қызметінің бағытын анықтайды. Адамгершілік тәрбиесінің нормативтік негіздері тәрбиеленушінің өмір сүру ортасымен, ал тәрбиелеу ерекшелігі – оның өзгешелігімен анықталады. Адамгершілік тәрбиесі идеясы Ағарту дәуірінде даму алды. Осы кезеңде педагогикада адамгершілік тәрбиесі және адамды жекелей тәрбиелеуді барынша дұрыс санайтын идеяларды дамытуға ықпал ететін индивидуалистік ағым пайда болды. 1 ХІХғ. аяғы – ХХғ. басындағы орыс педагогы «Педагогикалық жүйелер тарихы», «Педагогикалық психология», «Педагогикалық психология бойынша оқулықтар» және т.б. педагогикалық шығармалардың авторы Петр Андреевия Соколов философия мен педагогикадағы әлеуметтік ерік-жігер (адамгершілік - ерік-жігер) бағытының алғашқы өкілі ретінде неміс философы Иммануил Кантты атады (1724-1804). Ол Ағарту дәуірінің индивидуалистік моралінің орнына парыз моралін енгізді. И.Кант бойынша ол жалпы ерік-жігердің заңы, жоғары адами ынтымақтастық заңы болып табылды. Мұның мәнісі мынада: «Сенің (өз өміріңнің барлық жағдайындағы) мінез-құлқың жалпыға ортақ ереже бола алатындай болсын»1. Жігерлі адам өзінің қылықтары арқылы жеке мүддесі мен тілегін білдіруде жалғыз еместігін, яғни жалпыға ортақ тұтас қоғамның мүшесі екендігін ешқашан ұмытпауға тиіс. Мұнымен қатар, басқа да орталықтар, басқа «Мендер» бар. Тәрбиеде (және өмірде) адамгершілікті мінез-құлық пен адами ерік-жігерді бірінші орынға қою тікелей И.Канттан басталады. Адам өзінің өмірі мен қызметінде - адами тіршілік иесі, бұл оның өзінің әлеуметтік мінез-құлқын, жеке тұлғалық ерік-жігерін бүкіл адамзаттың мүддесімен біріктіруі әрекетінен көрінеді. И.Канттың ойынша, тәрбиенің бастапқы міндеті - адамның шынайы адамдық табиғатын дамытып, оны адамгершілікті іс-әрекетке дайындау. Оның ұстанатын этикасы бойынша, адамның мінез-құлық ережесі жалпыға ортақ ережеге және оның тәрбиесі жалпы адамзаттық тәрбиеге сәйкес келуге тиіс. Кант тәрбие негізі жекелеген тұлғаларды ғана емес, сонымен қатар, бүкіл адамзатты жетілдіру болуы керек деп санады. Сондықтан, тәрбие тікелей не жанама түрде халықтың барлық топтарын қамтуға тиіс. И.Канттың идеялары неміс философы және педагогы Иоганн Готлиб Фихтенің еңбектерінде өріс алды (1762-1814). Ол ұлттық тәрбие идеяларының негізін салушы болып табылады. Ол үшін өз халқына сену, өз ұлтына деген сүйіспеншілік барлық ұлы істердің ұйытқысы болып табылады. Тәрбие жұмысының өзегі мен тірегі - ұлттық тәрбие. Ұлттық фактор – тәрбие қызметінің әлеуметтік факторы болмақ. И.-Г.Фихтенің әлеуметтік тәрбие саласындағы негізгі идеялары ұлтты сүюге, оған және оның тарихына деген сенімге тәрбиелеуге негізделген. Яғни, И.Г.Фихтенің пікірінше, жеке тұлғаны жоғары адами қасиеттерге тәрбиелеу ұлттық тәрбиемен сәйкестікте болуға тиіс. Баланы тәрбиелеудің мақсаттары мен негізін және құрамдарын әлеуметтік тұрғыда түсіну швейцарлық педагог Иоганн Генрих Песталоццидің (1746-1827) қызметінен көрініс тапты. Ол әлеуметтік педагогиканың негізін салушылардың бірінен саналады. И.Г.Песталоццидің өзекті әлеуметтік-педагогикалық көзқарастары мынаған саяды: – халықтың бейшара тұрмысы оның «адам» деген атының жұтаңдануына, еңбек етуге деген сүйіспеншілігі мен қабілеті, салауатты ақыл-ойы мен мейірбан, бауырмалдық сезімі сияқты жоғары адами қасиеттерінің азая бастауына алып келеді. ___________________________________________________________ 1 Отандық әлеуметтік педагогика: хрестоматия құрастырып, алғысөзін жазған Л.В.Мордахаев. М.: «Академия» баспа орталығы, 2003. 6-б. Тәрбие көрмеген адам ойсыз, парықсыз, жалқау әрі шексіз сараңға айналады. Халықтың шынайы білім алуы оның болмысындағы «адам» деген ұғымды анықтауға, адамдардың бойында жоғары адами сезім мен күш-қуатты молайтуға бағытталған; – кемел адам практикалық қабілеттер мен дағдыларды меңгереді. Бұл қасиеттер рухани адамгершілік тәрбиенің бірден-бір арқауы ретінде қызмет етеді; – идеал адам, бұл барлық адамзатқа ортақ ізгі қасиеттерге ие адамгершілікті тұлға; – тәрбиенің мақсаты – барлық адамдармен бауырластық сезіміне баулу және өнегелі орта құру болып табылады; – тәрбие ұғымын айқындайтын жалпы қағида – табиғатпен келісімде болу. Барша адамзат болмысы табиғатынан дербес әрекет пен өзін-өзі жетілдіруге ұмтылыстан тұрады. Егер жаратылыс адам бойында осындай қасиеттердің дамуына ықпал етуге тиіс болса, онда ол бір жағынан, ата-ана сүйіспеншілігі көмегіне, екінші жағынан, адамзат баласы ғасырлар бойы жинақтаған өнерді танып-біліп пайдалануына сүйенеді. Тәрбие табиғатқа көмекке келуге тиіс. Ол табиғаттың өз ұмтылыстары мен қозғалыс бағытымен келісім жасайды. «Адам өнердің (яғни, тәрбиелеу өнерінің) арқасында ғана адам болады»1. жүктеу/скачать 1.02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|