Кафедра меңгерушісі Джарасова Г. С

3 жаттығу

1. 
   1 жаттығуда жасалған мәліметтер схемасымен жұмыс істеу режиміне кіру.
   
2. 
   Тышқан курсорын кез келген бір 1:М байланысына алып келіп, байланыс параметрлері терезесінде «Мәліметтердің біртұтастығын қамтамасыз ету» және «Байланысқан өрістерді каскадты түрде жаңарту» жалаушасын белгілеу.
   
3. 
   Бағынышты кестемен жұмыс істеу режиміне кіру.
   
4. 
   Бағынышты кестемен біртұтастық шектеулерін бұзу арқылы жұмыс істеу, мысалы, байланыс өрісінің мәнін басты кестеде жоқ мәнге өзгерту.
   
5. 
   Аccess программасының мәліметтер біртұтастығын қалай қамтама­сыз ететінін зерттеу.
   
6. 
   Байланыс параметрін «Каскадты түрде жаңарту» жалаушасын алып тастау арқылы өзгерту.
   
7. 
   3-5 пунктте көрсетілгендей түрде бағынышты кестемен жұмыс істеу.
   
8. 
   Мәліметтер схемасын сақтау.
   

4 жаттығу

1. 
   1 жаттығуда жасалған мәліметтер схемасымен жұмыс істеу режиміне кіру.
   
2. 
   Тышқан курсорын кез келген бір 1: М байланысына алып бару, параметрлер байланысы терезесінде «Мәліметтердің біртұтастығын қамтамасыз ету» және «Байланысқан жазбаларды каскадты түрде жою» жалаушаларын белгілеу.
   
3. 
   Басты кестемен жұмыс істеу режиміне кіру.
   
4. 
   Басты кестемен мынадай әрекет орындау, мысалы, басты кестедегі бағынышты кестемен байланысы бар жазбалардың біреуін жою.
   
5. 
   Аccess программасының мәліметтер біртұтастығын қамтамасыз етуін зерттеу.
   
6. 
   «Байланысқан жазбаларды каскадты түрде жою» жалаушасын алып тастау арқылы байланыстар параметрлерін өзгерту.
   
7. 
   3-5 пункттерде көрсетілгендей түрде басты кестемен жұмыс істеу, мысалы, басты кестенің бағынышты жазбалары бар кез келген бір жазбасын өшіру.
   
8. 
   Мәліметтер схемасын сақтау.
   
9. 
   Басты және бағынышты кестелерді қарап отырып, Аccess программасының мәліметтер біртұтастығын қалай қамтамасыз ететінін зерттеу.
   

5 жаттығу

1. 
   1 жаттығуда жасалған мәліметтер схемасымен жұмыс істеу режиміне кіру.
   
2. 
   Тышқан курсорын кез келген бір 1:1 түріндегі байланысқа апарып, байла­ныс­тар параметрлері терезесіндегі «Мәліметтердің біртұтастығын қамтама­сыз ету» жалаушасын белгілеу.
   
3. 
   Бағынышты кестемен жұмыс істеу режиміне кіру.
   
4. 
   Біртұтастық шектеулері бұзылған бағынышты кестемен жұмыс істеу, мысалы, басты кестеде жоқ мәнді бағынышты кесте байланыс өрісіне енгізу.
   
5. 
   Аccess программасы мәліметтер біртұтастығын қалай қамтамасыз ететінін зерттеу.
   
6. 
   Байланыс параметрлерін «Мәліметтердің біртұтастығын қамтамасыз ету» жалаушасын алып тастау арқылы өзгерту.
   
7. 
   3-5 пункттерде көрсетілгендей түрде бағынышты кестемен жұмыс істеу.
   
8. 
   Мәліметтер схемасын сақтау.
   

6 жаттығу

1. 
   1 жаттығуда көрсетілгендей түрде мәліметтер схемасымен жұмыс істеу режиміне кіру.
   
2. 
   Тышқан курсорын кез келген бір 1:М байланысына апарып, байланыстар параметрлері терезесіндегі «Мәліметтердің біртұтастығын қамтамасыз ету» жалаушасын белгілеу.
   
3. 
   Біріктіру (Объединение) батырмасын басу.
   
4. 
   Ашылған терезеде байланыстың қай түрі орнайтынын тағайындау.
   
5. 
   Аccess программасы мәліметтер біртұтастығын қалай қамтамасыз ететінін зерттеу.
   
6. 
   Мәліметтер схемасын сақтау.
   

1. 
   Мәліметтер схемасы не үшін қажет?
   
2. 
   Белгілі бір саладағы объектілер арасында байланыстың қандай түрлері болады?
   
3. 
   Аccess-те қандай байланыстар қолданылады?
   
4. 
   Біріктіру байланысы дегеніміз не?
   
5. 
   Біріктіру байланысын қалай орнатуға болады?
   
6. 
   Аccess-те мәліметтер схемасын жасаудың қандай түрлері бар?
   
7. 
   Мәліметтердің біртұтастығы деген не?
   
8. 
   Аccess-те мәліметтердің біртұтастығы қалай сүйемелденеді?
   
9. 
   Аccess-те кестелер арасындағы байланыс қалай орнатылады?
   
10. 
    «Байланыс» терезесінде қандай әрекеттер орындауға болады?
    
11. 
    Аccess-те орантылған байланысты қалай жоюға болады?
    
12. 
    Аccess-те орнатылған байланысты қалай өзгертуге болады?
    
13. 
    «Мәліметтердің біртұтастығын қамтамасыз ету» жалаушасы не үшін қажет?
    
14. 
    «Байланысқан өрістерді каскадты түрде жаңарту» жалаушасы не үшін қажет?
    
15. 
    «Байланысқан жазбаларды каскадты түрде жою» жалаушасы не үшін керек?
    
16. 
    Мәліметтер схемасына жаңа кестені қалай қосуға болады?
    
17. 
    Мәліметтер схемасындағы кестені қалай жоюға болады?
    

Сұраныстарды қолдану МБ-нан ақпараттарды алудың ең жылдам тәсілі болып табылады. Сұраныс бір немесе бірнеше өзара байла­нысқан кестелерден керекті мәліметтерді таңдап алуға, есептеулер жүргізуге және нәтижелерді кесте түрінде алуға мүмкіндік береді. Access-те тұтынушыға қолайлы болып саналатын үлгі бойынша сұраныстар қалыптастыру – QBE (Query By Example) мүмкіндігі бар, оның көмегімен күрделі сұраныстарды оңай құрастыруға болады. Сұранысты бастапқы МБ кестелері арқылы, басқа сұра­ныс­тар нәтижесінде алынған кестелер және құрылған сұраныстар негізінде де тұрғызуға болады. QBE сұраныстары пайдаланылатын кестелер мен сұраныс бланкы бар мәліметтер схемасынан тұрады. Сұраныстар құру үшін мәліметтер схемасында көрсетілген кестелердің керекті өрістерін тышқан арқылы белгілеп алып, сұраныс бланкына тасымалдап, жазбаларды таңдап алу шарттарын енгізсе болғаны. Әрбір кесте өрістері тізімінің бірінші орнында «кестенің барлық өрістері» деген мағынаны білдіретін * символы бар, оны таңдасақ, сұранысқа барлық өрістер енгізілетін болады.

Сұраныс құру үшін «Сұраныстар» («Запросы») парақшасындағы Жасау (Создать) батырмасын шерту керек. Сондағы сұраныстарды жасау режимін таңдау терезесі 69-суретте көрсетілген.

69 сурет. Сұраныстарды жасау режимін таңдау терезесі

Бірінші тәсілде алдымен сұранысқа мәлімет алынатын барлық кестелерді белгілеп алу қажет, яғни кестенің атында, содан соң Үстемелеу (Добавить) батырмасында тышқанды шерту керек. Сұраныс терезесіне сұраныс тұрғызуға керекті мәліметтер схемасы шығады. Терезенің төменгі бөлігінде Өріс (Поле) қатарында өрістерді көрсету қажет. Мұнда керекті өрістерді бірнеше тәсілдермен таңдауға болады. Кесте өрістері тізімі ішінен қажетті біреуін сұраныстың бос бағанасына тасымалдауға болады немесе кесте өрістері тізімінен қажетті өрісті таңдап алып, тышқанның сол батырмасын екі рет шертсе болғаны. Тышқан курсорын сұраныстың төменгі бос бағанасына алып барып, тышқан оң батырмасы арқылы өрістер тізімін ашып, қажет өрісті таңдап алуға болады. Сұраныстағы Кесте аты (Имя таблицы) қатарында өрістері таңдалынып алынған кестелер көрсетіліп тұрады. Сұрыптау (Сортировка) қатарында мәліметтерді ретке келтіру тәсілдерінің бірін таңдап алуға болады: Өсуі бойынша / Кемуі бойынша/ Қажеті жоқ (В порядке возрастания/ В порядке убывания/ Отсутствует). Егер берілген өріс экранда көрсетілуі тиіс болса, Экранға шығару (Вывод на экран) қатарындағы квадратта тышқанды шерту қажет. Таңдау шарттары (Условие отбора) қатарында мәліметтерді ішінен керектілерін таңдап алу шарттарын (фильтрлер үшін сипатталғандай) енгізуге болады. 71-суретте «Авто» және «Авто иесі» кестелерінен тұрғызылған сұраныс келтірілген.

72-суретте құрастырылған сұраныстың соңғы нұсқасы көрсетілген. «Авто» кестесінен Нөмірі, Маркасы, Түсі өрістері, ал «Авто иесі» кестесінен Фамилия және Телефон өрістері алынған. Мәліметтер Маркасы өрісі бойынша сұрыпталған. Кестелердегі жазбаларды таңдап алу шарттары мынадай болуы тиіс: немесе "волга" маркасындағы автомобильдер, немесе түсі "ақ" автомобильдер. Экранда сұранысқа кіретін барлық өрістер көрсетілетін болады. «Авто» кестесінің бастапқы түрі 55-суретте, ал сұраныс құру арқылы алынған мәліметтер 73-суретте көрсетілген.

Таңдап алу шарттары қатынас (салыстыру) операторлары мен операнд­тардан (мәндерден) тұрады. Операндтар ретінде мыналар қолданылады:

- литералдар – тікелей мағынасы бойынша қабылданатын мәндер, мысалы, сан, қатар, күн;

- тұрақтылар - өзгермейтін мәндер, мысалы, True, Иә, 1200;

- идентификатор - өріс мәніне сілтеме жасау, басқару элементі немесе сипаттамалар түріндегі өріс қасиеттері, мысалы, Идентификатор.Қасиет немесе [Кесте аты]![Өріс аты].

Шарттарды құрастыру кезінде нақты мәндер мен қатынас белгілерін тікелей көрсету керек ( < , >, <= , > = , < >). Символдық мәндер тырнақшалармен қоршалып көрсетіледі. Бір қатарда келтірілген шарттар "ЖӘНЕ" белгісімен, ал әртүрлі қатарлардағы шарттар - "НЕМЕСЕ" белгілерімен біріктіріледі. Интервалға қатысты мәнді тексеру үшін Beetwen... And конструкциясы қолданылады, мысалы: Beetwen 5 And 100 - (5, 100) аралықтарындағы мәндер. Егер мәнді көрсетілген мәндер тізіміне кіргізу керек болса, IN операторын қолдану керек, мысалы , IN ( 100, 200, 500 ) – қажетті мән 100, 200 немесе 500 мәндерінің бірі болуы тиіс. Құрама шарттар құру үшін And, Not, Or операторларын қолдануға болады. Шарттарды саймандар тақтасындағы Құрастыру (Построить) батырмасын немесе жанама (контекс­тік) менюдегі Құрастыру жолын таңдау арқылы Өрнек құрастырушысы (Построителя выражений) көмегімен де құру мүмкіндігі бар.

74-суретте сұранысқа жаңа кесте қосу кезінде шақырылатын жанама меню көрсетілген. Оны шығару үшін тышқанның оң жақ батырмасын кестелер орналасатын сұраныстың жоғарғы аймағындағы бос орында шерту керек.

74 сурет. Жанама (контекстік) менюді шақыру

78-суретте есептелінетін өрнегі бар «Зауыт» кестесінің негізінде құрылған сұраныс көрсетілген. Бұл өрнек зауыттың бір ай ішінде шығаратын автомобильдерінің санын анықтайды. Ол Жылғы Авто саны (ЧислоАвто­Вгод) өрісінің негізінде құрылған және сұраныста ол былай болып жазылады:

Тұтынушы таңдап алу шарты ретіндегі өрістің нақты мәнін сұранысты орындау кезінде енгізуіне болады. Ол үшін сұраныс параметрінің атын тік жақшаларда беру қажет, мысалы, [автомобиль түсі]. Сұранысты орындау кезінде бұл ат Параметрдің атын беріңіз (Введите значение параметра) атты сұхбаттасу терезесінде пайда болады. Осындай сұраныс түрі 81-суретте көрсетілген. Сұраныс «Авто» кестесінің Нөмірі, Маркасы, Қуаты өрістерін пайдалану жолымен құрылған. Жазбалар тұтынушы енгізген шарттарға сәйкес кестеден таңдалып алынады – ол автомобиль қуатының мәні. Қажетті автомобиль қуаты (150 қуатты) енгізілетін терезе 82-суретте көрсетілген. 83-суретте осы сұраныс арқылы алынған мәліметтер көрсетілген.

Қарапайым сұраныс құру мысалын қарастыралық. 85-суретте қарапайым сұраныс құру кезіндегі сұхбаттасудың бірінші қадамы көрсетілген. Мұндағы өрістер «Авто» кестесінен алынады. Олар Нөмірі, Маркасы, Бағасы, Қуаты және Сатып алынған мерзімі өрістері. Сұхбаттасудың екінші қадамында (86 сурет) сұраныстың қандай болатыны – жазбалардың барлығы шығарылатын көрнекті (подробный) ме, әлде нәтижелік (итоговый) пе, сол көрсетіледі. Мысалда көрнекті басылым келтірілген. Сұхбаттасудың үшінші қадамында сұраныстың аты енгізіледі (84 сурет). 85-суретте қарастырылып отырған қарапайым сұраныс негізінде «Авто» кестесінен алынған мәліметтер көрсетілген.

Айқасқан сұраныс құру мысалын қарастырайық. 91-суретте сұраныс құруға қажетті кестені сұрайтын («Авто» кестесі) сұхбаттасудың бірінші қадамы келтірілген. Екінші қадамда жолдардың тақырыбы ретінде алынатын өріс таңдалады – ол Маркасы өрісі (92 сурет). Үшінші қадамда бағаналардың тақырыбы ретінде алынатын өріс таңдалады – ол Түсі өрісі (93 сурет). Сұхбаттасудың төртінші қадамында есептеулер жүргізілетін өріс (Бағасы өрісі) және есептеу функциясы (қосындысын шығару) көрсетіледі (94 сурет). Сұхбаттасудың соңғы қадамында сұраныстың аты енгізіледі (95 сурет). 96-суретте «Авто» кестесінен айқасқан сұраныс негізінде алынған мәліметтер көрсетілген. «Авто» кестесінің бастапқы түрі 88-суретте келтірілген.