اللَّهُمَّ صَلّ عَلَى مُحَمَّد سَيّد الْمُجَّاهدينَ اللَّهُمَّ صَلّ عَلَى مُحَمَّد سَيّد الْمُشَاهدينَ

1. 
   Җомга хөтбәсе һәм догалары.
   

Җомга намазында ике хөтбә укылыр. Беренче хөтбә — фарыз булган хөтбә. Икенче хөтбә исә — сөннәттер. Хөтбәне укучы кеше (хатыйб) җомганың элек сөннәтен мөнбәргә якын бер җирдә, мөнбәрнең каршында укыр. Укып бетергәч әкрен генә мөнбәргә чыгар, йөзе белән җәмәгатькә туп-туры утырыр. Мөәзин икенче азанны әйтер. Мөәзин азан әйткәндә, кирәк булса, укы­ячак хөтбәне күздән кичерер.

Хатыйбның мөнбәргә чыкканда укыячак дога­лары турында Пәйгамбәребездән (с.г.в.) килгән риваятьләр юк. Ләкин хатыйбның мөнбәргә гүзәл чыгуы, матур, күркәм күренүе һәм мөнбәргә чык­канда кайбер догаларны укуы урынлы дип санала.

Хөтбәдә догаларны уку мәҗбүри саналмый. Хатыйб, бернинди дога укымыйча да, бары тик "Бисмилләһ" кенә әйтеп мөнбәргә чыга һәм үзе теләгән догаларны укый ала.

Мөәзин азан әйтеп бетерүгә укылачак беренче хөтбә:
اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ وَالْإِنْسَ وَالْجَانَّ، وَأَنْطَقَ لِسَانَ الْإِنْسَانِ بِأَنْوَاعِ الْفَصَاحَةِ وَالْبَيَانِ،وَ نَوَّرَ قُلُوبَ أَهْلِ التَّوْحِيدِ وَالْإِيمَانِ، بِأَنْوَارِ الْإِسْلاَمِ وَالْإِيقَانِ، وَأَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ وَمَوَاعِظِ ءَايَاتِ الْقُرْآنِ. كَمَا قَالَ اللهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى: اَلرَّحْمَنُ. عَلَّمَ الْقُرْآنَ. خَلَقَ الْإِنْسَانَ عَلَّمَهُ الْبَيَانَ. وَفَضَّلَهُ عَلَى سَآئِرِ الْحَيْوَانِ. وَأَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ غَافِرُ الذُّنُوبِ وَالْعِصْيَانِ. وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ بِالْحُجَّةِ وَالْبُرْهَانِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَعَلَى ءَالِهِ وَأَصْحَابِهِ أَجْمَعِينَ. أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ. كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلاَلِ وَالْإِكْرَامِ.
"Әл-хәмдү лилләәһилләзии халәкас-сәмәәвәәти вәл-әръда вәл-инсә вәл-җәәннә, вә әнтака лисәәнәл-инсәәни би әнвәәгыйль-фәсаахәти вәл-бәйәән, вә нәввәра кулүүбә әһлит-тәүхииди вәл-иимәәни би әнвәәрил-исләәми вәл-иикаан, вә әръсәлә расүүләһүү бил-һүдәә вә диинил-хәккый вә мәвәәгыйзый әәйәәтиль-куръәән. Кәмәә кааләллааһү тәбәәракә вә тәгааләә: әр-рахмәән, галләмәл-куръәәнә халәкал-иңсәәнә галләмәһүл-бәйәән. Вә фәддаләһүү галәә сәә-ирил-хәйвәән. Вә әшһәдү әлләә иләәһә илләллааһү вәхдә-һүү ләә шәриикә ләһүү гаафируз-зүнүүби вәл-гыйсъйәән. Вә әшһәдү әннә мүхәммәдән габдүһүү вә расүүлүһүү бил-хүҗҗәти вәл-бүрһәән, салләллааһү галәйһи вә галәә әәлиһии вә әсъхәәбиһии әҗмәгыйин. Әгуузү билләәһи минәш-шәйтаанир-раҗиим. Күллү мән галәйһәә фәәниүв-вә йәбкаа вәҗһү раббикә зүл-җәләәли вәл-икраам".

(Аллаһы Тәгаләгә чиксез мактаулар булсын! Ул күкләрне һәм җирне, кешеләрне һәм җеннәрне барлыкка китергән; телләргә гүзәл, матур итеп сөйләү һәм аңлату мөмкинлеген биргән; тәүхид һәм иман әһелләренең күңелләрен ислам һәм иман нурлары белән нурландырган; туры юлга күрсәтү, хак дингә өйрәтү һәм Коръән аятьләре белән вәгазьләү өчен пәйгамбәрләр җибәргән. Бөек Аллаһы Тәгалә Үзе әйткән:

"Рәхимле Аллаһ. Ул Коръәнне өйрәтте. Кешене барлыкка китерде. Ул кешегә сөйләү, уку-язу, аңлау-аңлатуны өйрәтте һәм аны хайваннардан югары дәрәҗәгә күтәрде."

Бердәнбер, тиңе булмаган Аллаһыдан башка илаһ юклыгына гуаһлык бирәм. Ул гөнаһ һәм хаталарны Кичерүче. Мөхәммәд галәйһиссәләм Аның колы һәм дәлилләр белән килгән пәйгамбәре икәнлегенә гуаһлык бирәм. Аның якыннарына һәм барлык сәхабәләренә Аллаһының рәхмәте һәм сәламе булсын.

Җәннәттән таш атып куылган шайтаннан Аллаһыга сыенам. Җир өстендә булган һәр җан иясе һәм һәрнәрсә – һәлак булучы. Фәкать олуглык һәм хөрмәт иясе булган Раббыңның заты гына калучы).

Хәзер татарча вәгазь сөйләнер. Вәгазьне бик озайту яхшы булмас. Татарча өлеше бетүгә түбәндәге рәвештә матур итеп тәмамлый торган җөмләләр укыр һәм утырыр.

(Аллаһ безгә һәм сезгә бөек Коръәннән бәрәкәт иңдерсен, аның аятьләреннән һәм хикмәтле зикерләрдән файда бирсен. Чынлыкта Ул Гөнаһларны Гафу Итүче, Рәхимле, Киңкүңелле, Хөрмәтле, догаларны Ишетүче).

Утырыш: бу утыру вакытында хатыйб, теләсә, шул доганы укыр:
اَللَّهُمَّ اغْفِِِِرْ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُسْلِمَاتِ الْأَحْيَاءِ مِنْهُمْ

وَ الْأَمْوَاتِ إِنَّكَ أَنْتَ مُجِيبُ الدَّعَوَاتِ وَ مُنْزِلُ الْبَرَكَاتِ وَ رَافِعُ الدَّرَجَاتِ

وَ قَاضِي الْحَاجَاتِ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.

"Әллааһүммәгъфир лил-мүэминиинә вәл-мүэминәәти вәл-мүслимиинә вәл-мүслимәәтил-әхйәә-и минһүм вәл-әмвәәти. Иннәкә әнтә мүҗиибүд-дәгавәәти вә мүнзилүл-бәракәәти вә раафигуд-дәраҗәәти вә каадыйүл-хәәҗәәти бирахмәтикә йәә әрхәмәр-раахимиин".

(Аллаһым, тере һәм үлгән мөэмин һәм мөэминәләрнең, мөслим һәм мөслимәләрнең гөнаһларын гафу ит! Дөреслектә, Син – догаларга Җавап Бирүче, бәрәкәт Иңдерүче, дәрәҗәләрне Күтәрүче, барлык хаҗәтләрне Үтәүче, йә рәхимлеләрнең Рәхимлесе!

Хатыйб бу кыска утырыштан соң торып басар һәм икенче хөтбәне беренчесенә караганда бераз әкрен тавыш белән укыр:
إِنَّ الْحَمْدَ لِلَّهِ نَحْمَدُهُ وَنَسْتَعِينُهُ وَ نَسْتَغْفِرُهُ وَنُؤْمِنُ بِهِ وَنَتَوَكَّلُ عَلَيْهِ وَنَعُوذُ بِاللهِ مِنْ شُرُورِ أَنْفُسِنَا وَمِنْ سَيِّئَاتِ أَعْمَالِنَا مَنْ يَهْدِهِ اللهُ فَلاَ مُضِلَّ لَهُ وَمَنْ يُضْلِلْ فَلاَ هَادِيَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ. إِنَّ اللهَ وَ مَلاَئِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ. يَاأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا. اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ بِعَدَدَ مَنْ صَلَّى وَصَامَ. اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ بِعَدَدِ مَنْ قَعَدَ وَقَامَ. صَلِّ وَسَلِّمْ عَلَيْهِ وَعَلَى جَمِيعِ الْأَنْبِيَاءِ وَالْمُرْسَلِينَ. وَعَلَى مَلاَئِكَتِكَ الْمُقَرَّبِينَ وَعَلَى أَهْلِ طَاعَتِكَ أَجْمَعِينَ مِنْ أَهْلِ السَّمَوَاتِ وَالْأَرصِينَ. وَارْحَمَنَا مَعَهُمْ وَاحْشُرْنَا مَعَهُمْ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.
"Иннәл-хәмдә лилләәһи нәхмәдүһүү вә нәстәгыйинүһүү вә нәстәгъфируһүү вә нүэминү биһии вә нәтәвәккәлү галәйһи вә нәгуузү билләәһи мин шүруури әнфүсинәә вә мән сәййиәәти әгъмәәлинәә мән йәһдиһилләәһүү фәләә мүдыйллә ләһүү вә мән йүдълил фәләә һәәдийә ләһүү вә әшһәдү әлләә иләәһә илләллааһү вәхдәһүү ләә шәриикә ләһүү вә әшһәдү ән-нә мүхәммәдән габдүһүү вә расүүлүһ. Иннәллааһә вә мәләәикәтәһүү йүсаллүүнә галән-нәбиййи. Йәә әййүһәлләзиинә әәмәнүү саллүү галәйһи вә сәллимүү тәслиимәә. Әллааһүммә салли галәә мүхәммәдин вә галәә әәли мүхәмәдин вә галәә җәмиигыйль-әнбийәәи вәл-мүрсәлиин. Вә галәә мәләәикәтикәл-мүкаррабиинә вә галәә әһли таагатикә әҗмәгыйинә мин әһлис-сәмәвәәти вәл-әрадыйинә вәрхәмнәә мәгаһүм вәхшүрнәә мәгаһүм бирахмәтикә йәә әрхмәр-раахимиин".

(Аллаһы Тәгаләгә барлык мактаулар булсын, Аннан гына ярдәм һәм гөнаһларны гафу итү сорыйбыз. Аңа иман китерәбез һәм барлык эшләребездә Аңа тапшырылабыз. Үзебезнең яманлыкларыбыздан һәм гамәлләребезнең начарлыгыннан Аллаһыга сыенабыз. Аллаһы Тәгалә туры юлга күндергән кешене беркем дә юлдан яздыра алмас, Аллаһ юлдан яздырган кешене исә беркем дә туры юлга күндерә алмас. Бердәнбер, тиңе булмаган Аллаһыдан башка илаһ юклыгына һәм Мөхәммәд галәйһиссәләм Аның колы һәм пәйгамбәре икәнлегенә гуаһлык бирәм.

"Чынлыкта Алллаһ һәм Аның фәрештәләре Пәйгамбәргә (галәйһиссәләм) салават әйтә, әй иман китерүчеләр, сез дә аңа салават әйтегез".

Аллаһым, Мөхәммәд галәйһиссәләмгә һәм аның якыннарына, намаз укучылар һәм ураза тотучылар саны кадәр рәхмәтең һәм сәләмең булсын! Аллаһым, Мөхәммәд галәйһиссәләмгә һәм аның якыннарына, утырып һәм басып торучылар саны кадәр рәхмәтең һәм сәләмең булсын! Аңа һәм барлык пәйгамбәрләргә, сөекле фәрештәләргә, җирдә һәм күкләрдә булган барлык итагатьлеләргә Аллаһының рәхмәте һәм сәләмнәре булсын! Алар белән безгә дә рәхмәтеңне бир, безне дә алар белән Үзеңнең рәхмәтеңдә җыйсаң иде, йә рәхимлеләрнең Рәхимлесе!)

2. 
   Ике зур бәйрәмдәге намаз.
   

Мөхәммәд галәйһиссәләм корбан бәйрәме һәм ураза беткән көнне барчабызга да бәйрәм намазына чыгарга кушкан. Бәйрәм намазы ике рәкәгатьтән тора. Беренче рәкәгать башында намазга керешү тәкбиреннән соң "Сүбхәәнәкә"догасын укыгач һәм икенче рәкәгатьтә рөкүгъкә китәр алдыннан кулларны күтәреп янә өчәр мәртәбә "Әллааһү әкбәр" дип тәкбир әйтелә. Дүртенче тәкбир белән рөкүгъкә кителә. Рәкәгатьләрдә "Фатиха" сүрәсен һәм үзенә билгеле булган башка сүрә, яки аятьләр укыла.

Бу көн иң беренче намаздан башлана, ә аннан соң имам түбәндәге ике хөтбәгә ун-унбишәр минут кушып халыкка вәгазь сөйли. Әгәр Корбан гаете булса, гает намазыннан кайткач корбанлыгы булганнар корбан чала.

Бәйрәм намазының хөтбәсе җомга хөтбәсеннән аермасы тәкбир әйтүдән гыйбарәт.

(Аллаһ Бөек! Аллаһ Бөек! Аллаһыдан башка илаһ юк! Аллаһ Бөек! Аллаһ Бөек һәм барлык мактаулар Аңа!

Дан Сиңа! Синең Затың тиңдәше булудан һәм бетү, юкка чыгудан өстен. Мәртәбәле һәм Гүзәл Сыйфатларын дәлилләп биргән, Кодрәте белән яңгыр болытларын барлыкка китергән.

Аллаһ Бөек! Аллаһ Бөек! Аллаһыдан башка илаһ юк! Аллаһ Бөек! Аллаһ Бөек һәм барлык мактаулар Аңа!

Дан Сиңа, Синең Затыңның асылы акыл һәм фәһемне гаҗәпкә калдыра, Синең сыйфатларыңны аңларга теләү хакыйкый галимнәрне аптырашта калдыра.

Аллаһ Бөек! Аллаһ Бөек! Аллаһыдан башка илаһ юк! Аллаһ Бөек! Аллаһ Бөек һәм барлык мактаулар Аңа!

Дан Сиңа, колларыңа айлар һәм ел фасыллары белән Юмартлык Күрсәтүче, бу айларда байлыгы булган колларыңа Изге Йортка (Кәгъбә) хаҗ һәм таваф кылуны Боеручы!

Аллаһ Бөек! Аллаһ Бөек! Аллаһыдан башка илаһ юк! Аллаһ Бөек! Аллаһ Бөек һәм барлык мактаулар Аңа!

Аллаһ Үзенә тиңдәш һәм бала барлыкка китермәгән. Мөлкәтендә Аның белән уртаклашучы юк, түбәннәрдән Аның дусты юк. Аллаһыны мактыйбыз һәм олылыйбыз!

Аллаһыдын башка илаһ юклыгына ачык итеп раслап һәм дәлилләп гуаһлык бирәм. Әфәндебез Мөхәммәд Аның колы һәм Кыямәт көнендә Бөек, Хөрмәтле Аллаһының әмере белән гөнаһлыларга шәфәгатьче булачак илчесе икәнлегенә гуаһлык бирәм. Аның җирдәге исеме – Мөхәммәд (Мак-талучы), күктәге исеме – Әхмәд (Мактаулы). Аның килүе – Аллаһының рәхмәте, аңа бирелгән шәригать бөтен сүзләре һәм гамәлләре белән аңа кадәр булган барлык диннәрне гамәлдән чыгара. Аңа, аның гүзәл әхлаклы һәм матур холыклы гаилә әгъзаларына һәм сәхабәләренә Аллаһы Тәгаләнең сәламе һәм рәхмәте булсын!

Әй кешеләр! Белегез, бүгенге көн – барыбыз өчен дә кадерле көн һәм гүзәл бәйрәм, бөтен халыклар өчен бөек көн. Бу көн бер-береңә котлау, ярдәм һәм изгелек итү, туганлык җепләрен ныгыту белән олылана. Дөреслектә, Бөек Аллаһы Тәгалә Үзенең: "Корбан чалыгыз..." – дигән сүзе белән безгә Корбан чалырга боерды. Үзенең Хәлиле Ибраһим галәйһиссәләмгә иң мәшһүр улын (Исмәгыйль галәйһиссәләмне) корбан итәргә боерды һәм ул җәннәттән хөрмәтле фәрештәләр җиткергән бәрән белән йолып алынды.

Аллаһының Рәсүле әмеренә буйсынып, малларыгызның иң яхшысын, олылап, корбанга чалыгыз! Аллаһының Илчесе әйткән: "Корбанлыкларыгызны олылагыз! Дөреслектә, сез аларга сират күпереннән атланып чыгарсыз". Аллаһы Тәгалә безгә һәрбер фарыз намазы артыннан тәшрикъ көннәрендә – Гарәфә көненең таңыннан тәшрикъ көннәре беткәнче – тәшрикъ тәкбирен әйтергә боерган. Аллаһы Тәгалә әйткән: "Билгеләнгән көннәрдә Аллаһыны искә алыгыз!"

Җәннәттән таш атып куылган шайтаннан Аллаһыга сыенам: "Әй иман китерүчеләр, Аллаһының газабыннан куркыгыз, тәкъва булыгыз һәм үзегезгә карагыз! Ахирәт өчен ни әзерләдегез? Дөреслектә, Аллаһ сезнең һәр гамәлегезне Белүче").

Хәзер халык аңлый торган телдә вәгазь сөйләнер. Вәгазь өлеше бетүгә имам түбәндәге рәвештә матур итеп тәмамлый торган җөмләләр укыр һәм утырыр.

(Аллаһ безгә һәм сезгә Бөек Коръәннән бәрәкәт иңдерсен, аның аятьләреннән һәм хикмәтле зикерләрдән файда бирсен. Аллаһыдан гөнаһларны ярлыкавын сорыйм, Ул минем, сезнең һәм хәзерге вакытта булган барлык мөселманнарның гөнаһларын кичерсә иде. Дөреслектә, Аллаһ Гафу Итүче, Рәхимле, Киңкүңелле, Ишетүче, Күрүче!)

Утырыш: бу утыру вакытында хатыйб, теләсә, шул доганы укыр:
اَللَّهُمَّ اغْفِِِِرْ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُسْلِمَاتِ الْأَحْيَاءِ مِنْهُمْ

وَ الْأَمْوَاتِ إِنَّكَ أَنْتَ مُجِيبُ الدَّعَوَاتِ وَ مُنْزِلُ الْبَرَكَاتِ وَ رَافِعُ الدَّرَجَاتِ

وَ قَاضِي الْحَاجَاتِ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.

"Әллаһүммәгъфир лил-мүэминиинә вәл-мүэминәәти вәл-мүслимиинә вәл-мүслимәәтил-әхйәә-и минһүм вәл-әмвәәти. Иннәкә әнтә мүҗиибүд-дәгавәәти вә мүнзилүл-бәракәәти вә раафигуд-дәраҗәәти вә каадыйүл-хәәҗәәти бирахмә-тикә йәә әрхәмәр-раахимиин".

(Аллаһым, тере һәм үлгән мөэмин һәм мөэминәләрнең, мөслим һәм мөслимәләрнең гөнаһларын гафу ит! Дөреслектә, Син – догаларга Җавап Бирүче, бәрәкәт Иңдерүче, дәрәҗәләрне Күтәрүче, барлык хаҗәтләрне Үтәүче, йә рәхимлеләрнең Рәхимлесе!)