КӘсіпорынды басқарудағы бухгалтерлік есептің АҚпараттық ЖҮйесін тұРҒызу алматы 2006 мазмұНЫ

Бұл есеп беруде қызмет пен өнімді сатудан түскен және басқа да баптардағы табыстар көрсетіліп кәсіпорын қызмет етуіне байланысты шығындармен салыстырылынады. Нәтижесі есеп беру кезеңіндегі таза пайда немесе таза шығындар болып табылады.

Мұнда, табыстың ең маңызды көзі әдетте бірінші көрсетіледі және ол – сатылу көлемі – тауар мен қызметтерді сатудан түскен табыс көлемі (010). Бұл сомадан шикізатті тауарға айналдыру барысында компанияның көрген шығындары алынып тасталады. Әдетте оларды тауардың өзіндік құны деп атайды – сатуға арналған өнімді өндіру немесе сатып алумен байланысты шығындар (020).

Жалпы пайда – бұл дегеніміз сату көлемінің сатылған өнімнің өзіндік құнынан асқан көлемі(030).
ЖП = өнімді сатудан түскен табыс - өнімнің өзіндік құны
Сату бойынша шығындарын, жалпы және әкімгершілік шығындарын әдетте өнімнің өзіндік құнына енгізбей бөлек топтастырады. Олар әдетте тауардың жылжуына, жарнамасына, қызметкерлердің түрлі топтарына жалақы төлеуге, офистерді ұстауға байланысты шығындарды енгізеді (040). Жалпы пайдадан осы аталған шығындармен амортизациялық шығындарды алып тастасақ негізгі қызметтен алынған пайданы аламыз(050).

Негізгі қызмет бойынша пайда = жалпы табыс – кезең шығындары

Жай қызмет бойынша пайда(шығын)(070) = Негізгі емес қызмет бойынша пайда(шығын)(060) + Негізгі қызмет бойынша пайда(шығын) салық салуға дейін (050)

Ал корпоративті табыс салығы төленгеннен кейін ол мынадай болады:

Жай қызмет бойынша пайда(шығын) салық салудан кейін (090) = жай қызмет бойынша пайда(шығын) салық салуға дейін (070) - Корпоративті табыс салығы бойынша шығын(кейінге қалынған табыс салығы) (080)

Ал таза пайда салық төлеуден кейін қалған сомаға кұтілмеген жағдайлар бойынша пайда мен шығындарды қосқанда таза пайда(шығын) табылады.

Таза пайда (шығын) (110) = жай қызмет бойынша пайда(шығын) салық төлеуден кейін(090) - кұтілмеген жағдайлар бойынша пайда(100)

2.5. Ақша ағымы туралы есеп беру

Ақша туралы есеп беру бухгалтерлік есеп берулер қатарына 1995ж енгізілген болатын. Сонымен еліміздегі есеп беруді есепберудің халықаралық стандарттарына жақындатуға бағытталған қадам жасалды. Жаңа есеп беруде берілетен ақпарат қолданушы үшін кәсіпорынның қаржылық жағдайын анықтауда кеңірек мүмкіндіктер ашты. Ақша ағым көрсеткіштерін қолдану аймағы кәсіпорынды басқарудағы көптеген сұрақтарды қамтиды. Сондықтан халақаралық практикадағы басқарушылардың қолданатын ақша құралдар ағымдарының көрсеткіштерінің есептелу ерекшеліктерімен танысқан жөн./21,85-бет/

Ақша құралдарының ағымы туралы есеп беру кәсіпорынның ақша құралдарының ағымы және де кәсіпорынның ақша құраларын өзгерістерге ұшыратқан басқа да оқиғалар резюмесін бейнелейді. Ақша құралдарының ағымы туралы есеп беру мәліметтерді баланспен қатар пайда мен шығын туралы есеп беруден алады және ол ақшаны қалай тапқанын мен орналастырғанын бейнелейді.

Есеп беруде ақша құралдары нарықтық жағдайда қызмет ететін компанияның бизнесті жүргізу логикасына сәйкес жіктеледі. Біріншіден, кәсіпорын ағымдағы немесе негізгі қызметін яғни тауар мен қызметтерді өндіруді жүзеге асырады. Екіншіден, компания дамып, нарықта тұрақтанып келе өзінің активтер құрылымын өзгерту, нарықтық жағдайларының өзгерісіне бейімдеу үшін инвестициялық қызметті жүзеге асырады. Үшіншіден компания операцияларын қаржыландыру үшін қаржылық қызметпен айналысады. Сонымен біз ақша құралдарының ағымын үшке бөлеміз.

• 
  ағымдағы қызметтен болған ақша құралдарының ағымы
  
• 
  инвестициялық қызметтен болған ақша құралдарының ағымы
  
• 
  қаржылық қызметтен болған ақша құралдарының ағымы
  

Ақша ағымы туралы есеп беру

КӨРСЕТКІШТЕР АТАЛЫМЫ	БАП КОДЫ	өткен мерзімге	есеп беру мерзіміне
I.Ағымдағы қызмет бойынша ақша ағымы
1. Жалпы кіріс	010
2. Шығыс жалпы	020
3. Ағымдағы қызмет бойынша нәтиже	030
II.Инвестициялық қызмет бойынша ақша ағымы
1. Жалпы кіріс	040
2. Жалпы шығыс	050
3. Инвестициялық қызмет бойынша нәтиже	060
III.Қаржылық қызмет бойынша ақша ағымы
1. Жалпы кіріс	070
2. Жалпы шығыс	080
3. Қаржылық қызметтің нәтижесі	090
Жалпы : Ақшаның өсуі(+)/кемуі(-)
Есеп беру мерзімнің алдындағы ақша
Есеп беру мерзімнің соңындағы ақша

Мұндағы:

Ағымдағы қызмет бойынша жалпы шығыс (020) = жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу+ берілген аванстар+ еңбекақыны төлеу+ несиелер бойынша проценттерді төлеу+ бюджетпен есеп айырысу+ зейнетақы қорына төлемдер+ отпуск бойынша борышты өтеу+ басқа да төлемдер

Ағымдағы қызмет бойынша нәтиже(030) = (010) - (020)

Инвестициялық қызмет бойынша жалпы кіріс (040) = материалдық емес активтерді сату+ негізгі құралдарды сату+ басқа да ұзақмерзімді активтерді сату+ қаржылық активтерді сату+ берілген қарыздарды сату+ қаржылық көмек+ басқалары

Инвестициялық қызмет бойынша жалпы шығыс (050) = материалдық емес активтерді сатып алу+ негізгі құралдарды сатып алу+ негізгі құралдарды сатып алу+ басқа да ұзақмерзімді активтерді сатып алу+ қаржылық активтерді сатып алу+ берілген қарыздарды сатып алу+ қаржылық көмек+ басқалары

Инвестициялық қызмет бойынша жалпы нәтиже(060) = (040)-(050)

Қаржылық қызмет бойынша жалпы кіріс (070) = акция мен басқа да бағалы қағаздарды эмиссиялау+ қарыз алу+ қаржылық аренда бойынша төлем алу + басқалары

Қаржылық қызмет бойынша жалпы шығыс (080) = қарызды өтеу+ өзінің акцияларын өтеу+ дивиденттерді өтеу+ басқалары

Қаржылық қызмет бойынша нәтиже (090) = (070) - (080)

Жалпы ақшаның өсуі(кемуі) = (030)+(060)+(090)

Есеп беру мерзімнің соңындағы ақша = Есеп беру мерзімнің алдындағы ақша + Жалпы ақшаның өсуі(кемуі)
Инвестор , несие беруші, иеленушінің көзінше ақша ағымдар көрсеткішінің артықшылықтары:

1. 
   Ақша құралдар ағымының көрсеткіші ликвидті ресурстардың нақты кіріс пен шығыстарын көрсетеді.
   
2. 
   Ақша құралдарының ағымы таза айналым капиталындағы өзгерістерді есепке алады және олар компанияның операциялық циклінің қажеттіліктерін анықтайды.
   
3. 
   Ақша құралдарының ағымы көрсеткіштері компанияның инвестицияға деген қажеттіліктері мен оның қаржыландыру мүмкіндігін көрсетеді.
   

Кәсіпорын басқарушылары кәсіпорынның ағымды және стратегиялық мүмкіншіліктерін жоғары дәрежеде дәл анықтай алатындай көрсеткіштер жүйесін таңдап алу керек.

Басқарушыларға қаржыландыру көздерінің құрылымы ерекше мәнге ие. Осыған байланысты негізгі көрсеткіштерді қарастырып өтейік. Біріншіден ол тәуенсіздік коэффициенті және ол мына формула бойынша есептеледі.
Кт = (қаржыландырудың өзіндік көздері)/(жалпы баланс)
Яғни баланс баптарын пайдалана отырып оны былай жазуға болады:
Кт=(220-бап)/(жалпы баланс)
Егер бұл көрсеткіш 50 пайздан асса, онда кәсіпорынның жай және ұлғаймалы ұдайы өндірісті жүргізу үшін жеткілікті меншікті капиталы бар дегенді білдіреді.

Келесі көрсеткіш қаржылық тұрақтылық коэффициенті. Ол былай есептелінеді:

Ктұр =(Меншік капитал + Ұзақмерзімді несиелер мен міндеттемелер)/(жалпы балан) немесе

Ктұр =((220-бап)+(250-бап))/(жалпы баланс)

Қаржыландыру коэффициенті меншікті және меншік емес капиталдарының арақатынасын көрсетеді және мына формула арқылы есептелінеді:

Кқ = (меншікті капитал)/((ұзақ мерзімді несиелер мен міндеттемелер ) + +(қысқа мерзімді несиелер мен міндеттемелер))

Немесе
Кқ =(220)/((250)+(320))

Инвестициялау коэффициенті негізгі құралдар мен басқа да айналымнан тыс активтерге бағытталатын қаржылық ресурстардың үлесін анықтауға мүмкіндік береді. Бұл жерде ескеретін жай қаржыландыру көзі ретінде меншікті капиталмен қатар ұзақмерзімді несиелер мен міндеттемелерді ескеру кеоек. Есеп мына формула бойынша жүргізіледі:

Кқ = ((меншікті капитал)+(ұзақмерзімді несиелер мен міндеттемелер))/((негізгі құралдар)+(басқа да айналымнан тыс активтер))

Немесе
Кқ = ((220-бап) + (250-бап))/((030-бап)+(060-бап))

Ка = (жарғылық капитал)/(меншікті капитал)

Немесе
Ка = (150-бап)/(220-бап)
Кәсіпорынның тартылғын капиталы мен өзіндік капиталының арақатынасы кәсіпорынның міндеттемелерді өз уақытында оындау мен ағымдағы есепайырысуларды жүзеге асыру мүмкіншілігін бейнелейді.

Меншікті капиталдың бір бірдігіне келетін тартылған капиталдың коэффициенті былай есептелінеді:

Сату рентабельдігі мына формула бойынша есептелінеді:

Ра = (Таза пайда)/(негізгі құралдардың орташа бағалануы)

Кт = ((негізгі құралдар мен басқа да айналымнан тыс активтер)+(запастар мен шығындар))/((ұзақмерзімді несиелер мен міндеттемелер)+(қысқамерзімді несиелер несиелер мен міндеттемелер))

Негізгі құралдың үлестік қатысу коэффициенті былай есептелінеді:

Ақпарат тізімді есеп-шот фактурасы, бұйрық, көшірмелер бекітіледі.

Қазақстан Республика президентінің бұйрығы бойынша салық төлеуші міндетті түрде тиелген өнімді және сол өнімнің сатылғаны туралы есеп-шот арқылы тіркеуден өткізуі қажет.
2.2.2. Шығыс құжаты
Жоғарыда айтылған құжаттар бойынша өнімнің түсіні және есеп-қисап туралы ақпараттық тізімі болады. Баланс үшін ең бастысы айналым ведомсті болып табылады.

Ақпараттық тізімде ең негізгі болып айдың басындағы және соңындағы жіберілген өнімнің өзіндік құны саналады. Басты сальдо және соңғы сальдо.

Накладная – бұл құжат арқылы өндірілген өнім бір адамнан екінші адамға беріледі. Берілетін тауардың анықтама құжаты бір адамнан алынып екінші адамға жазылып берілетін 2 данадан тұратын құжат. Ол құжатта қол қойылады және мөр басылады. Бір данасы тауарды беретін адамда қалады, ал екінші данасы затты алушы адамда қалады.