Тест түрлерінің мынадай түрлері кездеседі

1. 
   Толықтыру тесті (берілген нүктелердің орнының толықтыру)
   
2. 
   Еске түсіру тесті (қайталау бойынша жауап)
   
3. 
   Үйлестіру тесті (екі бағандағы сөзді сәйкестендіру)
   
4. 
   Реттілік тест (рет-ретімен, жүйесімен көрсету)
   
5. 
   Кәсіптік тест (кәсіп бойынша сұраққа жауап)
   
6. 
   Баламалы тест («иә», «жоқ», не «+» деп белгі қою). [11]
   

Бұл тест бойынша санмен белгіленген, жұмбақпен көшірілген бірнеше жауаптары, яғни жұмбақтың шешімі беріледі. Оқушы шешімі дұрыс жауапты шешіп, олардың сандық белгілерін сәйкестендіреді. Жауаптың дұрыс шешімін оқытушы өзіндегі тестпен салыстырып, тексереді.

Бұдан басқа өлшемдік тест деп аталатын тестің тағы бір түрін бөліп шығаруға болад. Өлшемдік тест оқушының білім дәрежесін тексеру үшін жүргізіледі. Бұл тест бойынша бұл сұрақтын бірнеше жауабы беріледі: бірі толық әрі дұрыс, екіншісі жартылай дұрыс, үшіншісі жартысынан азы дұрыс, төртіншісі дұрыс емес. Оқушы осылардың ішінен ең дұрыс жауабын тауып көрсетуі керек.

Тестілер (ағылшын test - сынау, сынама) жеке тұлғаның даралық, психологиялық касиеттерін, сондай-ақ білімін өлшеуге, белгілі бір машығын салыстырмалы шамалармен өлшеуге арналған стандартталған тапсырмалар, психологиялық диагностиканың негізгі әдістемелерінің бірі тестілер, модельдік жағдайлар болып табылады. Олар арқылы индевидтің тән сипаты реакциялары анықталып зерделенетін нышан көрсеткіштерінің жиынтығы есептеледі. Тестілерді әртүрлі негіздер бойынша саралауға болады. Қолданылу мақсаты бойынша кәсіптік, іріктеу, емдік-диагноз, мүдделерін анықтау, өткізілу нысанасына қарай даралық және топтык, мазмұн бойынша жалпы дарындылық тест, арнайы қабілеттер тесті, верьбальді және верьбальді емес, анализдік және синтездік болып жіктеледі.

Пайдаланылатын материалдар бойынша бланкілік (карандаш пен қағаз арқылы орындалатын), заттың (белгілі бір заттар мен амалдау тесті, мысалы бөлшектерден фигуралар құрау), аппаратуралық (арнайы техникалық жарақтарды талап ететін) түрлері болады.

Бақылау кең көлемде бір нәрсені тексеру деген мағынаны білдіреді. Бақылау оқыту процесінде оқушылардың оқу әрекетіне басшылық жасау қызметін атқарады, олардың творчестволық күші мен қабілетінің дамуына ықпал етеді [2].

Бақылау (контроль; франц соntrole) тексеру және белгіленген мақсаттан ауытқулар мен олардың себептерін анықтау мақсатындағы іс-әрекет;

2) Қабылданған шешімдердің іс жүзіндегі жағдайда, сәйкестік дәрежесін анықтайтын басқару функциясы [1].

Педагогикада бақылау оқушының білім сапасын анықтау үшін қажет. Түрлері: тақырыптық бақылау оқу бағдарламасындағы белгілі тақырыптар бойынша жүргізіледі; тараулық (тоқсандық) бақылау тоқсанның аяғында өткізіледі. Қортынды бақылау оқушылардың жыл бойы алған теориялық және практикалық білімдерін анықтау мақсатында қолданылады. Емтихан мен жылдық үлгерім бағаларынан педагогикалық кеңестің шешімі бойынша қортынды шығарылады. [8]

Жеке

Топтық

Жаппай фронтальный

Тексеру түрлері

Тексеру түрлері

Бақылаудың осы аталған түрлерінің бәрінде де тест әдісі жүргізіледі. Бұл әдіс дұрыс жүргізілген жағдайда оқушылардың білім деңгейін толық әрі тез арада анықтап, әр оқушының табиғи қабілетін мүмкіндігінше дәл белгілеудің бірден бір тиімді әдісі ретінде тиімді қолданылуда. [12]

- барлық сыныптағы тест тапсырмаларға бірдей жағдай жасалу

- тест жұмысын өткізу уакытының бір сағаттан аспауы;

• 
  тапсырманы орындау үшін берілген нұсқалар түсінікті, айқын болуы;
  
• 
  оқушылар санына қарай нұсқалар саны бірнеше болуы;
  
• 
  қортынды, аралық күнделікті бақылау түрлеріне қарай тестке
  алынатын тапсырмалар санының көлемі болуы;
  
• 
  алынған материалдар оқушылардың өтілген материалдарының
  негізінде болуы керек.
  

• 
  тестік тапсырмалар бақылау материалының белгілі бір бөлшегі
  болады;
  
• 
  әр тапсырманың реттік номері болады;
  
• 
  тапсырманы орындау үшін арнайы нұсқау беріледі;
  
• 
  сыналушылардың жауабына байланысты тест бір немесе көп ұпаймен
  бағаланады;
  
• 
  тесте екі немесе бірнеше дербес тапсырма берілмеуі керек.
  

Педагогикалык тест-оқушылардың білім, дағды, іскерлікті игеру дәрежесін тексеру әдісі.

Тест әдісінің артықшылығы:

- тексерудің, бақылаудың обьективті болуы;

• 
  тест арқылы бағалау нақты әрі сараланған (дифференцияланған)
  даралық сипатта болуы;
  
• 
  дәстүрлік тексеру әдістерінен тиімдірек болуы;
  

Тестің мәні оның адам қабілеттерін айқындау, өлшеу туралы болуында.

Өлшеу, айқындау түріне қарай тест түрлері

Педагогикалық

Тестің бірнеше түрі болатындығын Ф.Оразбаева өзінің «Тілдік қатынас, теориясы және әдістемесі» деген еңбегінде былай бөледі:

1. 
   Баламалы (альтернативті) тесті
   
2. 
   Таңдамалы тест
   
3. 
   Қосымшалық тест
   
4. 
   Жұмбақтық тест
   
5. 
   Толықтырмалы тест (еске түсіру)
   
6. 
   Өлшемдік тест [13].
   

1. 
   Баламалы (альтернативті) тест. Мысалы: «баланы, ағасын, інісін,
   дәптерді» сөздерінің барлығы табыс жалғауы сөз бе? деп сұрақ
   қойылады. Оған тек «Иә» немесе «жоқ» деп жауап береді.
   
2. 
   Таңдамалы тест. Бұл тест бойынша бір сұраққа бірнеше жауап (3-4)
   беріледі, оның біреуі, дұрыс басқалары қайшы болып келеді. Тіл
   үйренуші оның ішінен ең дұрысын тауып, дәлелдеп, таңдап алуы
   керек. Мысалы қай қатарда жіңішке дауыстылар берілген
   

ә) б, в, г, д; в) ұ, ж, і, б;

г) ы, о, ү, і; Жауабы: б;

3. Қосымшалық тест. Қазақ тілінің жалғамалы ерекшелігін оқушы

Сөйлемдегі қай сөздің қосымшасы түсіп қалған (көп нүктенің орнына т.б.) соны оқушы нөмермен тауып, цифрмен белгілейді.

4. Жұмбақтық тест. Тілдегі сөздерді, олардың мағынасын қолдану
аясын жете білумен байланысты оқушының мүмкіндігін білдіреді,
тестің жауабын шешемін оқушы жұмбақтың мазмұнына, оның
құрамындағы сөздердің ішкі мағнасына ерекше ден қояды, әрқайсына
мән береді, тест бойынша санмен белгіленғен бірнеше жұмбақпен
номерленген бірнеше жауаптар, яғни жұмбақтың шешімі беріледі.
Оқушы дұрыс жауапты тауып, олардың сандық белгілерін сәйкестендіреді. Жауаптың дұрыс шешімін оқытушы өзіндегі теспен салыстырып, тексереді:

Мысалы: 1. Айдалада ақ отау

Аузы, мұрны жоқ отау . 1 .Түтін

2. Ақсандығым ашылды

Ішінен жібек шашылды. 2. Таба нан

3. Көк көйлекті жеңешем

Көлбен -көлбең етеді. 3. Күн

4. Асты тас, үсті тас

Ортасында піскен ас 4.Жұмыртқа

Жауабы: 4, 3, 2, 1.

5. Толықтырмалық тест. Бұл тесте жаттығу құрамындағы сөйлемдердің кейбір сөздерінде тіркестері түсіп қалады. Түсіп қалған сөздер нөмірмен соңынан беріледі, оқушы сөйлемнің мазмұнына қарай қажет сөзді тауып, сөйлемді толықтырады. Мысалы:

Еңбек етсең , тояды қарның ,

1. 
   ерінбей, жарылмай
   
2. 
   ерінбей, тіленбей
   
3. 
   жалықпай, жарылмай
   

1. 
   Заттың санын білдіретін сөздер;
   
2. 
   Заттың атын, қимылын білдІретін сөздер;
   
3. 
   Заттың атын білдіретін сөздер;
   

Жауабы : 3)

Бақылаудың әмбебап әдІсі - тест. Қорытындысьшда дарынды, білгір оқушылар анықталады. Әлсіз оқушылармен жеке жүмыс жүргізІліп, көмек беріледі. Бақылаудың тестік

жүйесінде объективтілік басым екендігіне ешкім күмән келтірмейді [14].

Тест тапсырмалары тексерудің дәстүрлі әдістерін жоққа шығармайды, олармен қатар оқушы білімнің сапасын анықтау үшін қолданылады. Барлық сыныпқа тест тапсырушыларға бірдей жағдай жасалу керектігі, тест жүмысын өткізу уақытыньщ бір сағаттан аспауы, тапсырманы орындау үшін берілгеи иүсқаулар түсінікті, айкын болуы керек. Тест тапсырмалары тек бақылау ретінде емес, оқушыларды үйрету, машықтандыру үшін де тиімді.

Тест арқылы әрбір оқушы білім деңгейін нақты және тез аныктауға болады. Тест сүрақтарын құрастыруда мынадай талаптар қойылады: 1. Тестік тапсырмалар бақылау материалының белгілі бір бөлшегі болады. Әр тапсырманың реттік нөмірі болады. Тапсырманы орындау үшін арнайы нүсқау беріледі.

2. Тестік тапсырма тек болымды түрде беріледі. Сондықтан
сыналушылардың жауабына байланысты тест бір үпай немесе нөл
үпаймен бағаланады

3. Тесте екі немесе бірнеше дербес тапсырма берілмеу. Курделі тапсырма

Тест тапсырмаларының негізгі төрт турі бар :

1. 
   тұйық;
   
2. 
   ашық;
   
3. 
   сәйкестерді табу;
   
4. 
   ұғымдарды ретке келтіру.
   

Түйык тапсырманы орындау үшін мына нүсқауды орындаған жөн: тапсырманы және дурыс жауаптың нөмірін көшіріп жазыңыз.

Мысалы: әрі етістік, әрі есімдІк кызметін атқаратын етістіктің түрі қалай аталады?

а) көсемше б) етіс

ә) есімше в) өзгелік етіс

Жауабы: ә)

Мысалы, мағыыалық жағынан бІр бІріне жуық өзара мәндес сөздерді

дейміз.

III. Сәйкестікті табуға бағытталған тапсырмалар, яғни оқушы қағазы
орналасқан сол жақтағы элементтердің сәйкестігін анықтайды Бүл - тестін
күрделі түрі.

Тесті орындағанда сәйкестіліктІң біреуі дұрыс табылмаса, тапсырма

Мысалы:
1 .Септік жалғау а) терезеде

2. 
   Көптік жалғау ә)оқушымен
   
3. 
   Тәуелсіздік жалғауы б) дәптерлер
   
4. 
   Жіктік жалғау в) үстазым
   

Бүл тестте оң жақтағы элементтердің көбірек болғаны дүрыс.

1. Жүрнақ, 2, Жалғау, 3. Түбір. Жауабы: 1. Түбір; 2. Жүрнақ, 3. Жалғау. Тілдік бөлшектерді үлкеныеи кішісіне қарай ретімен жазамыз [7]

1. 
   Текст (мәтін)
   
2. 
   Буын
   
3. 
   Дыбыс
   
4. 
   Сөз тіркесі
   
5. 
   Сөйлем
   Жауабы: 3,2,5,4,6,1:
   

Тест сұрақтарыы осылайша қазақ тілінің барлық салаларынаы оқушылардың білім деңгейін тексеруге дайьшдауға мүмкІндІк болады. Тест тапсырмалары белгілІ бір тақырыпты бекіту, қайталау, пысықтау кездерінде мұғалім шеберлігіне қарай қолданылады. Оқушылар көбіне өткен материалдарды калай түсінгенің, ойлау белсенділігін, ой қорыту мүмкіндіктерін көрсетеді. Тақырьштың ыңғайына карай, сабақ соңында тесті пайдалану оқушылардың білімІн (барлық оқушылардьщ) бағалауға пайдасы мол болады. Тестілік жүмысты қазақ тілі сабағында пайдалану қажеттілігі арта бермек.

Ал жас мүғалімдерге қиындық кездессе «Білім беру мен тестілеудің мемлекеттік стандарттарының мемлекетін стандарт-тарьшың үлттық орталығы» шығарған «Қазақ тілі тестілер жинағы» кітапшасын пайдалаиып отырса артық болмайды. Білім, білік, дағдыларын тексеру негізінен екі түрлі формада жүзеге асырылады:

1. 
   Ауызша сүрау;
   
2. 
   Жазба жұмыстары.
   

Рейтинг ағылшын тілінде Іогаі - «бағалау» немесе «жетістік өлшемі» деген үғымды білдіреді. Рейтинг жүйесіиің мақсаты:

• 
  оқу-таиым әрекетінің сапасын, нәтижесін арттыру;
  

• 
  оқу-таным әрекетінін сапасын тексеру, бағалаудың тиімділігін
  жетІлдіру және әділдіғін орнықтыру;
  
• 
  оқу-таным әрекетіндегі білім, білік, дағды сапасьш, дәрежесін
  бақылауда жүйелілікті камтамасыз ету;
  

- тексеруде уақытты үнемдеу;

Бүл жүйенің ерекшелігі оқытушының педагогикалық әрекеті мен студенттердің оку әрекетінің сапасын жақсартуға мүмкіндік туғызады, оқу процесішқ барлық кезеңдерінде олардьщ білім, бІлік, дағды нәтижелерін тексеру, бақылау және бағалаудың тиімдІлігін арттырады. [2]

Бақылауда рейтинг-тестІк жүйесІн қолдану ерекшелігі, оқу материалдары логикалық түрғыдан аяқталған бөлік, иемесе тарау болып саналатын модульдерге біріктіріледі. Модульдердін саны оқу пөндерінің мазмүнының көлеміне байланысты белгіленеді. Модульдердің қүрылымы оку материалыньщ белгілі бір бөліктерінен түрады. Әрбір модуль нақтылы міндеттерден және өз бетінше тереңдетіп оқу тақырыптары мен тапсырмаларынан кұрылады.

Рейтинг-тестік бакылау түрлеріне:

а) күнделікті немесе ағымдық

ә) аралық

б) корытынды бақылау жатады

КүнделіктІ немесе ағымдағы бакылау әрбір модульдер бойынша жүргізіледі. Ол оқудың белгілІ бір тараулары немесе бөліктері, болмаса күрделі тақырьттары аяқталған кезенде үйымдастырылады.

Аралық бақылау әрбір модуль (порция) аяқталған кезеңде жүргізіледІ.Осы аралыкта коллоквиум, реферат қорғау, өзіндік жүмыстарын қолдануға болады. Дегенмен де тестік жүмыстарын колдану артықшылығы басым болады. Себебі:

• 
  тест бағалау нәтижесІн накты көрсетеді;
  
• 
  уақытты үнемді пайдалануға мүмкіндік туғызады;
  
• 
  бақылау бір мезгелде барлық оқушыларды қамтуға қол жеткізеді;
  

• 
  тест жүмысын атқару барысында барлық окушылар бірдей тең
  жағдайда болады.
  

• 
  Зачет (сынак) жүмыстары бақылаудың дәстүрлі тәсілдері арқылы
  жүргізіледі.
  
• 
  Емтихан тестік форма негізінде жүргізілдедІ. Тестік тапсырманың
  түрлері бақылау нысанасы мен тапсырманың сипатына сай
  анықталады. Ол бІрнеше нұсқада жасалуы қажет.
  

Қазіргі экономикалық қиыншылықтарға қарамастан отандық білім беру жуйесі белсенді түрде дамып келе жатыр. Жаңадан иновациялық білім біру мекемелерІ қалыптасып, оқу ағарту ісінде жаңа технологиялар пайдаланылуда.

СебебІ, бүрынғы дәстүрлі оқытудьщ әдістері барлық кезде тиімді бола бермейді. Сондықтан студенттерге теориялық білімді ғана емес, практикалық дағдыларды меңгеретін оқытудың жаңа технологиясы жасалынуы керек.

Жоғары оқу орындарында кез келген пәнді оқыту әртүрлі оқу-өдістемелік қүралдарды кеңінен қолдануды талап етеді.

Стандарттың 22-бетіндегІ 8.2 пунктінде «Қазақ тілі» пәні бойынша окушылардыц мІндеті (минимум) дайындық деңгейІне жетуін тексеру пункті былай деп көрсетеді:

"Мемлекеттік стандарт талабы бойынша оқушылардың бІлімін тексеруге ерекше мән беріледІ, Бастауыш сыныпта оқушылардың білім, біліктерін тексеру негізінен екі түрлі формада жүзеге асырылады:

1. 
   ауызша сүрау;
   
2. 
   жазбаша жүмыстары.
   

2. 
   білімді саналы түрде меңгеру дәрежесі:
   
3. 
   баяндау жүйелілігі және сөйлеу мәдениеті.
   

1. 
   көшіріпжазу
   
2. 
   диктант
   
3. 
   грамматикалық талдау.
   

Қортынды бақылау жұмыстары көлемді бағдарламалық материалдар өтіліп болған соң және әрбір тоқсан аяғында, оқу жылынын, I жарты жылдығы біткен соң және оку жылының соңында жүргізіледі.

ТестІк бақылауға қойылатын талаптар:

• 
  тапсырмалар мемлекеттік білім стандартты деңгейіне сәйкес болуы
  керек;
  
• 
  <<Қазақ тілі» пәні бойынша тестілік сынақтар басқа оқу пендері
  бойынша жүргізілетін тестілік бақылаулардан оқшау жүзеге асырылуы
  тиіс;
  
• 
  тест тапсырмалары «Шатастыру сипатынан аулак болуы тиіс»,-
  делінген".[11]
  

Қорыта келгенде тестілеу - тестілеу әдісі мен тест түрлерін қолдану, окушылардың білім, білік, дағдыларын тексеруге арналған казірғІ тандағы өзекті мәселелерінің бірі. Айтылған ойлар әрбір мүғалімнен үлкен шығармашылықты талап етеді. Оқыту процесінде тестілеуді қолдану мақсат емес, тек окыту формалары меи әдістерін толыктырады. Оқыту

барысында бақылаудың тиімдісін, пайдалысын көрсете отырьш. окушыларды дайындау сапасын арітыруымыз керек.

Бақылау жұмыстарын бес жауапты тест арқылы жүргІзген тиімді

екендігі ғылыми тұрғыдан дәлелдеиген.

1. 
   Тестік нұсқаудағы тестілердІң орналасу тәртібі;
   
2. 
   Әрбір тестін қиындық деңгейі тест нұсқасының қиындық деңгейі;
   
3. 
   Сапалык мөлшерІ;
   
4. 
   Тест нұсқасының қолданылу мақсатында сәйкестендіру (ағымдағы,
   мерзімдік қортынды бақылау емтихан т.б.);
   

6) Тест деңгейін айкындау жөніндегі т.с.с. көптеген сүрақтар жауапсыз

Сонымен бүгінгі таңда тест қоры маңызды мәселелердің бірі болмақ. Ал өрбір тест - өз максатында қолданылып, тақырыптық тест блоктарының арасьшан өзінің нақты орнын табуы одан да күрделі мәселе.