Кодексіне түсіндірме жалпы және Ерекше бөліктер алматы «жеті жарғЫ» 2015
сотталгандықты жою мерзімі соңгы қылмыс үшін негізгі және қосымша жаза түрлерін іс
жүктеу/скачать 7.26 Mb. Pdf көрінісі
|
| сотталгандықты жою мерзімі соңгы қылмыс үшін негізгі және қосымша жаза түрлерін іс
жүзінде өтегеннен кейін қайтадан есептеледі. Бул жагдайларда адам екі қылмыстың анагурлым ауыры үшін сотталгандықты жою мерзімі өткенге дейін олар үшін сотталган деп есептеледі. 9. Сотталгандықты жою немесе алып тастау өмір бойына тагайындалган жазаның қосымша түрімен белгіленген шектеулерді қоспаганда, сотталгандыққа байланысты барлық қуқықтық зардаптардың күшін жояды. Қылмыс жасаганы үшін сотталган адам соттың айыптау үкімі заңды күшіне енген күннен бастап сотталғандығы өтелген немесе алып тасталған кезге дейін сотталган болып есептеледі. Сотталғандық осы Кодекске сәйкес қылмыстардың қайталануы, қылмыстардың қауіпті қайталануы айқындалған кезде жэне жаза тагайындау кезінде ескеріледі. Жазадан босатылған, сондай-ақ қылмыстық теріс қылық жасаганы үшін сотталган адам сотталғандығы жок деп танылады (ҚК-тің 79-бабы, 2-бөлігі). Заң бойынша сотталғандық атагы жоқ адамдарга ғана бас бостандығын шектеу (44-бап) жаза түрі тағайындалады. Сотталгандык атақ түзеу мекемелерінің түрін бел- гілеуге (46-бап), адамды ауыр немесе аса ауыр қылмысты қайталаған деп тануға (14-бап) тікелей әсері бар. Сотталғандык атак жауаптылықты және жазаны ауырлататын мән-жайлар ретінде қарастырылады. Мысалы, (54-бап, 1- бөлігі, «1» тармағы). Бұрын сотталғандық көптеген нақты қылмыс кұрамдарының күшейтілген, жетілдірілген белгісі ретінде де көрініс табуы мүмкін. Сотталғандық атақтың кейбір реттерде қылмыстық құкылык емес зардаптары да бар (мысалы, бұрын сотталган деген сөздің өзі онын моральдык беделіне кір келтіреді). Заңда белгіленген тәртіппен қылмыстық жауаптылықтан жэне жазадан босатылғандар бұрын сотталғандар деп саналмайды. Мысалы, Қылмыстық кодекстің 65—69, 70-78-баптары. Жоғарыда көрсетілгендей, сотталгандық атактың құқылык зардабы мэңгілік емес, заңда белгіленген белгілі бір мерзім өткен соң ондай атақ жойылады. Заңда көрсетілген тәсілмен сотталғандықтан арылу жэне оны жою бір мезетте оның заңдылык зардабын жояды. Сотталғандыктан арылу деп қылмыс жасап сотталған адамның айыптау үкімі заңды күшіне енгеннен кейін заңца белгіленген белгілі бір мерзім ішінде ол жөніндегі үкімнің орындалмауын айтамыз. Сотталғандықтан арылу белгілі мерзім өткен соң өзінен-өзі жойылады. Ол үшін соттың арнаулы шешімінің болуы қажет емес. Қылмыстық кодекстің 79- бабының 3-бөлігіне сәйкес соттылық: 3. Сотталгандық: 1) шартты түрде сотталған адамдарга қатысты - пробациялык бақылау мерзімі өткен соң; . 2) бас бостандыгынан айыруға қарағанда жазаның неғұрлым жеңіл түрлерше сотталған адамдарға қатысты — жазаны іс жүзінде өтеген соң, 3) онша ауыр емес немесе ауырлыгы орташа кылмыстар үшін бас бостандыгынан айыруга 234 сотталган адамдарга катысты - жазаны өтегеннен кейін үш жыл өткен соң; 4) ауыр қылмыстар үшін бас бостандығынан айыруға сотталган адамдарға қатысты - жазаны өтегеннен кейін алты жыл өткен соң; 5) аса ауыр кылмыстар үшін бас бостандыгынан айыруга сотталған адамдарға қатысты жазаны өтегеннен кейін сегіз жыл өткен соң жойылады. 4. Егер сотталган адам Қазақстан Республикасының заңында белгіленген тэртіппен жазасын өтеуден мерзімінен бүрын босатылса немесе жазаның өтелмеген бөлігі жазаның негүрлым жеңіл түрімен ауыстырылса, онда сотталгандықты жою мерзімі жазаның іс жүзінде өтелген мерзімі негізге алына отырып, негізгі жэне қосымша жаза түрлерін өтеуден босатылган кезден бастап есептеледі. 5. Егер соттың үкімі бойынша адамға негізгі жазамен қатар қосымша жаза тағайындалса, онда сотталғандықты жою мерзімі негізгі жэне қосымша жаза түрлерін өтеу кезінен бастап есептеледі. Белгілі бір лауазымды аткару немесе белгілі бір қызметпен айналысу күқыгынан өмір бойына айыру түрінде қосымша жаза тағайындалған жағдайларда, онда сотталғандықты жою мерзімі жазаның негізгі түрін өтеу кезінен бастап есептеледі. 6. Адам әртүрлі ауырлык дәрежесіне жататын қылмыстар үшін қылмыстык күқық бүзушылықтардың жиынтыгы бойынша немесе үкімдердің жиынтығы бойынша сотталган кезде, сотталгандык эрбір қылмыс үшін жеке жойылады, бүл ретте жою мер- зімдері қылмыстық қүқық бүзушылықтардың жиынтығы немесе үкімдердің жиынтыгы бойынша жазаны өтеу кезінен бастап есептеледі (ҚК-тің 79-бабы, 1-6-бөліктері). Сотталгандықтан арылу сот тағайындаған жазаның түрі мен мерзіміне байланысты эр түрлі болады. Сотталғандыктан арылу мерзімі негізгі және қосымша жазаны өтеген немесе одан босатылган күннен бастап есептелінеді. Сотталгандықтан арылу мерзіміне ескіру мер- зімі үзілмеген айыптау үкімін орындаудың барлык мерзімі кіреді. Егер үкім заң күшіне енгеннен кейін орындалмай қалса, онда сотталгандық атақ үкімді орындаудың ескіру мерзіміне байланысты жойылады. Егер адам заңда белгіленген тәртіппен жазадан шартты түрде мерзімінен бүрын босатылса немесе оның жазасы негүрлым жеңіл жаза- мен ауыстырылса, сотталғандықтан арылу мерзімі жазаның нақты өтелген уақытынан бастап есептелінеді. Сотталғандыктан арылу рақымшылық немесе кешірім беру актісі арқылы да жүзеге асырылуы мүмкін. Сотталгандықтан арылуды сотталгандық атақты жоюдан ажырата білу керек. Сотталғандық атакты жою Қылмыстық кодексте көрсетілген шарттар негізін- де соттың арнаулы шешімі бойынша жүзеге асырылады. Қылмыстық заңда сотталғандықтан арылудан басқа накты бір жагдайларға бай- ланысты адамның сотталғандық атағын мерзімінен бүрын жою туралы мәселесі де қарастырылған. Егер сотталган адам жазасын өтегеннен кейін өзін мінсіз үстаса, сот оның өтініші бойынша соттылыкты жою мерзімі откенге дейін одан соттылықты алып тастай алады. Бұл норма ауыр немесе аса ауыр қылмыстар үшін бас бостандыгынан айыруға сотталган адамдарга, сондай-ақ қылмыстардың қауіпті немесе аса қауіпті қайталануы жагдайында жаза тагайындалган адамдарга қолданылмайды (79-бап, 7-бөлігі). Егер сотталған адам соттылықты жою мерзімі өткенге дейін тагы да қылмыс жасаса, соттылыкты жою мерзімі тоқтатылады. Бірінші қылмыс бойынша соттылықты жою мер- зімі сонгы қылмысы үшін негізгі және қосымша жазаны іс жүзінде өткеннсн кейін қайта |