454
сапасын реттейтін қоғамдық қатынастар. Қылмыстык кұқық бұзушылық объективтік жағынан
әрекет арқылы — меншік нысанына карамастан мемлекеттік органның немесе мемлекеттік
ұйымның мемлекеттік қызметтерді атқаруга уәкілетті адамы болып табылмайтын қызметшісі немесе
оған теңестірілген адам болып табыл- майтын кызметкердің өз міндеттері
шеңберіндегі жұмысты
орындағаны немесе қызмет көрсеткені үшін материалдық сыйакыны, жеңілдіктерді немесе мүліктік
сипаттагы қызмет көрсетуді заңсыз алу арқылы жүзеге асырылады. Заңсыз алу дегеніміз жұмыс
немесе қызмет көрсетудің белгіленген бағасынан тыс ақы алуы немесе материалдык зат алуы я
болмаса клиенттің есебінен басқа жеңілдіктерді көруі т.б. жатады. Мы- салы, шаштараздың қызмет
көрсету ақысын асыра алуы, тоңазыткыш жөндегіштің жөндеу ақысына коса материалдык зат талап
етуі, оқу орнында сырттай оқитын сагат жөндегіштің қызмет көрсеткені үшін ұстазынан жөндеу
ақысын ала отырып, емтихан бағасын сұрамай-ақ қойдырып алуы т.б. әрекеттер.
Қылмыстық құқық бұзушылық құрамы материалдық. Жэбірленушіге
материалдык залал
келтіріле отырып, заңсыз сыйақы алған уақыттан бастап қылмыс аякталған деп та- нылады. Заңсыз
сыйақы алу қорқытып алумен байланыссыз болуы керек. Қоркытып алу- мен байланысты мұндай
әрекет Қылмыстық кодекстің 194-бабымен саралануға жатады.
Қылмыстык кұқық бұзушылык субъективтік жагынан тікелей қасақаналыкпен, пайдакүнемдік
ниетпен жасалады.
Қылмыстық құқық бұзушылықтың субъектісі - жасы 16-ға толған, есі дұрыс мем- лекеттік
органның немесе мемлекеттік ұйымның мемлекеттік кызметтерді аткаруга
уәкілетті адамы болып
табылмайтын кызметшісі немесе оған теңестірілген адам, сондай- ак мемлекеттік емес ұйымның
баскару кызметтерін аткармайтын қызметкерлері.
Осы кылмыстык кұкык бұзушылык құрамының ауырлататын түрі Қылмыстық кодекстің 246-
бабының 2-тармағында: бірнеше рет жасалған әрекеттер деп көрсетілген. Бірнеше рет жасалған
кылмыс түсінігі Қылмыстык кодекстің 121-бабында көрсетілген. Осы баптың бірінші немесе екінші
бөліктерінде көзделген, ірі мөлшерде сыйакы алумен байланысты не қоркытып алумен ұштаскан іс-
әрекеттер осы құрамның аса ауырлата- тын түрі болып табылады (247-бап, 3-бөлігі). Егер адамның
алған сомасы немесе оған көрсетілген кызметтің құны үш жүз айлық
есептік көрсеткіштен асса
заңсыз сыйакы алу ірі мөлшерде жасалған деп танылады (ҚК-тің 3-бабының 38-тармағы).
Достарыңызбен бөлісу: