Кодексіне түсіндірме жалпы және Ерекше бөліктер алматы «жеті жарғЫ» 2015
- 6 о л і м. КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАРДЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ
жүктеу/скачать 7.26 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Осы бөлімнің күші қолданылатын кәмелетке толмагандар деп қылмыстық қуқық бузушылық жасаган уақытқа қарай жасы он төртке толган, бірақ он сегізге толмаган адамдар
| 6- 6 о л і м. КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАРДЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ
ЖАУАПТЫЛЫҒЫ 80- 6 а п. Кәмелетке толмағандардың қылмыстық жауаптылығы 1. Осы бөлімнің күші қолданылатын кәмелетке толмагандар деп қылмыстық қуқық бузушылық жасаган уақытқа қарай жасы он төртке толган, бірақ он сегізге толмаган адамдар танылады. 2. Қылмыстық қуқық бузушылық жасаган кәмелетке толмагандарга жаза тагайындалуы мүмкін не оларга тәрбиелік ықпалы бар мәжбүрлеу шаралары қолданылуы мүмкін. Жаңа Қылмыстык кодексте кәмелетке толмағандардың кылмыстык жауаптылығы жеке дараланып, арнаулы бөлімде көрсетілген. Бұл мемлекеттің әділеттік жэне ізгілік принциптерін басшылыкка ала отырып, кәмелетке толмагандардың жас жагынан және акыл-ойы жөнінен толық жетілмеген- дігін ескере отырып, оларды арнаулы қамқорлыққа алуының көрінісі болып табыла- ды. Осыған орай қылмыстық заң кәмелетке толмағандарға ересектермен бірдей талап қоймайды. Кәмелетке толмағандардың психологиясын ескере отырып, оған қылмыстык жауаптылыктың ерекше жағдайларын белгілеу кылмыстык жазаның максаттарына жетудің бірден-бір оңтайлы жолы болып табылады. Сондықтан да кәмелетке толмагандарға қылмыстык заң жаза болып табылмайтын тәрбиелік сипаттағы мэжбүрлеу шараларын кеңінен колдануды белгілеген. Қылмыстық кодекстің 80-бабының І-бөлігіне сэйкес, «Кэмелетке толмағандар деп қылмыстық қүқық бұзушылық жасаған кезге қарай жасы он төртке толған, бірақ он сегізге толмаған адамдар танылады». Яғни, қылмыстық жауаптылыққа тартылатын ең төменгі жас - 14-ке толу. Ресейдің, Австрияның, Германияның, Жапонияның қылмыстык заңдарында да осы- лай көрсетілген. Кэмелетке толмағандардың қылмыстық жауаптылығы Францияның Қылмыстық кодексінде - 13, Нидерландтарда, Португалияда - 12, Жаңа Зеландияда Ю, Ирландия кұқығында - 7 жас деп көрсетілген. Қазакстан Республикасы Қылмыстық кодексі бойынша 14-ке толмаған адамдар қылмыстық жауаптылыққа тартылмайды. 14- ке толмаған жасөспірімдер өзінің істеген іс-әрекетінің қоғамға кауіптілігін, мэнін жете түсінбейді жэне өзінің іс-әрекетін басқара алмайды. Егер кэмелетке толмаған адам Қылмыстык кодексте көзделген жасқа толса, бірак психикасының бұзылуына байланысты емес психикалық дамуы жағынан артта қалуы салдарынан онша ауыр емсс немесе ауырлыгы орташа қылмыстық құқық бұзушылыкты жасау кезіндегі өзінің іс-эрекетінің (әрекетсіздігінің) іс жүзіндегі сипаты мен қоғамдық кауіптілігін толық көлемінде түсіне алмаса не оған ие бола алмаса, қылмыстык жауапка тартылуға тиісті емес (15-бап, 3-бөлігі). Кәмелетке толмаған адамның (14, 16 жас) есінің дұрыстығын жоққа шығармайтын психикасының бұзылуы оларды кылмыстық жауаптылықтан босатпайды, бірак бұл мэн-жайды сот жаза тагайындау кезінде жеңілдететін мән-жай ретінде ескереді жэне ол Қылмыстық заңда көзделген медициналық сипаттағы мэжбүрлеу шараларын тағайындау үшін негіз болады (ҚК-нің 16-бабы, 1,2- бөліктері). Қылмыс жасаған кезде 18-ге толған адам кәмелетке толмаған деген атакка ие бола ал- майды. Бірақ та Қылмыстық кодекстің 90-бабының талабына сэйкес, он сегіз бен жиырма бір жас аралығындағы қылмыс жасаған адамдарға жасаған әрекетінің сипатын және жеке басын ескере отырып, сот ерекше жағдайларда оларға кәмелетке толмағандарға арналған арнаулы тәрбие немесе емдеу, тэрбиелеу мекемесіне орналастыруды қоспағанда, осы болімнің ережелерін қолдана алады. Мұндай ретте коғамға кауіпті істелген іс-эрекетгің мэні 18 бен 21 жас аралыгындағы адамның жас мөлшеріне байланысты және психикалык жете дамымауынан болуы қажет. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының «Қылмыстық жаза тагайындаған ке- зде соттардың заңдылықты сақтауы туралы» 1999 жылғы 30 сәуірдегі каулысының 8-тармағында: Кәмелетке толмағандарға жаза тагайындау мәселесін қараған кезде соттар қылмыстык жазаның 237 тек ҚК-нің 81-бабында көрсетілген түрлері ғана қолданылатындығына жэне олардың мерзімдері мен мөлшері сол бапта белгіленген шеңберден аспайтындығына на- зар аударуы керек. Сондай-ақ ҚК-нің 82 және 83-баптарында көрсетілген жағдайларды да косымша ескере отырып жэне әрі нақты жағдайда істің жэне кәмелетке толмаған сотталушының жеке басының жағдайларын талқылап, оларға ҚК-нің 85-бабында көрсетілген тэрбиелік эсері бар мэжбүрлеу шараларын колдану мүмкіншілігін карастыру кажет», - деп ескертілген. Кэмелетке толмагандардың психикалык жағдайы мен жас ерекшеліктеріне байла- нысты оларға тағайындалған жаза түрлері де ересектерге қарағанда жеңіл болып бел- гіленген. Кәмелетке толмағандарға қатаң қылмыстық шаралар (өлім жазасы, өмір бойы бас бостандығынан айыру жазалары) тағайындалмайды. Кәмелетке жасы толмағандар статусының ерекшеліктеріне байланысты оларға белгілі бір лауазым атқару қүқығынан айыру; мүлікті тәркілеу; бас бостандығынан немесе әскери кызметінен шектеу сиякты жазалар тағайындалмайды. Төменде Қылмыстық кодекстің 81- бабын келтіріп отырмыз. жүктеу/скачать 7.26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|