Курбанбеков бакытжан алимханович

125 
бoлды. Аралық және қорытынды бақылаулар барлық топтарда бірдей 
тапсырмалар бойынша жүргізілді.
Тәжірибелік-эксперимент жұмысымыздың бақылау (оқыту, түзетуші) 
кезеңінде болашақ физика мұғалімдерін даярлауда жасалынған әдістемелік 
жүйе негізінде оқытудың тиімділігіне бақылау жүргізілді. 2017-2018 жылдары 
эксперимент жүргізілетін, эксперимент топ студенттерінде тәжірибелік 
дайындықты жетілдірудің деңгейі анықталды. Болашақ физика мұғалімдерін 
даярлауда физикалық пәндерді оқытудың әдістемесін практикада тексеру, 
зерттеудің ғылыми болжамының дұрыстығына кӛз жеткізу мақсатында 
эксперимент ӛткізілді. Тәжірибе қорытындысында эксперименттік топтардың 
болашақ физика мұғалімдерін даярлауда тәжірибелік дайындықтың бастапқы 
және соңғы деңгейлерін салыстыру арқылы сандық және сапалық талдау 
нәтижелеріне қорытынды жасау жұмыстары орындалды. 
Біз болашақ физика мұғалімдерін даярлауда тәжірибелік дайындықты 
жетілдіру әдістемесінің тиімділігін кезеңдер бойынша тексеруден ӛткіздік. 
Сондықтан бақылау кезеңінде мынадай міндеттер қойылды: 
- тәжірибелік-эксперимент жұмыс барысында алынған эксперимент 
мәліметтерін талдау; 
- осы талданатын материалдарды зерттеудің мақсаты, міндеті және 
болжамымен салыстырмалы түрде тексеру; 
- эксперимент нәтижелерін математикалық, статистикалық ӛңдеу; 
- болашақ физика мұғалімдерін даярлауда физикалық пәндерді оқытуда 
тәжірибелік дайындық деңгейіндегі соңғы ӛзгеріс, жетістікті жүйеге келтіру, 
ӛңдеу; 
Осы жұмыстарды жүргізу үшін экспериментке қамтылатын топтар мен 
олардағы студенттердің саны белгіленді. 
Оқыту кезеңінде ұсынылған әдістемелік жүйенің тиімділігі кешенді 
тексеру арқылы жүргізілді. Олар: студенттердің жаңа әдістемелік жүйе 
бойынша оқытуға дейінгі және кейінгі білім деңгейін анықтау; алған білімдерін 
кәсіби қызметте қолдану дағдыларын меңгеру мақсаттарын қоя білуі; 
қарастырылып отырған тақырып мазмұнының ерекшелігін ескере отырып, 
қойылған мақсатқа сәйкес тапсырмалар құра білуі [131]. 
Бақылау және эксперименттік топтардың біреуінде оқу материалы дәстүрлі 
әдістеме негізінде, ал басқа топта оқу материалы авторлық оқу-әдістемелік 
құралдарды қолдану арқылы беріліп, авторлық әдістемелік жүйе бойынша 
сабақтар ӛткізілді.
5В01100-Физика мамандығы бойынша студенттердің зерттеушілік-
тәжірибелік іс - әрекетін қалыптастыру мотивациясының деңгейін анықтау 
үшін әңгімелесу және сауалнама (Қосымша А) алу жүргізілді.
Бұл сауалнаманың мазмұны мынадай: 
Жалпы физика курсын физикалық тәжірибелер арқылы үйрену сіз үшін 
маңызды ма?
Физикадан алған біліміңізді қай жерде, қандай мақсатта қолданамын деп 
ойлайсыз?

126 
Егер мектепте оқушыңыздың физика пәні бойынша білімі ӛте жақсы 
болып, оның бойынан физика ғылымы бойынша шығармашылық қабілеттерді 
байқасаңыз оған қандай мамандықты таңдауға кеңес берер едіңіз?
Сіз ӛзіңіз үшін физикалық тәжірибелерді қажет ететін зерттеу 
тапсырмаларын орындағанды ұнатасыз ба?
Нәтижеде 
студенттер 
үшін 
кӛбіне 
оқытуда 
дедуктивті 
әдіс 
қолданылатыны, теориялық материалдардың практикада қолданылуы аз 
ашылатыны, әсіресе қолдану саласы ӛте кең пәндерді оқытуда зерттеушілік 
жұмыстарға кӛбіне мән берілмейтіні анықталды.
Бұл зерттеу жұмысы бoлaшaқ физика мұғалімдерінің тәжірибелік 
дайындығын 
қалыптастыруға 
мотивациясын 
арттыру 
деңгейінің 
эксперименттен кейін екі топта да жоғарлағанын кӛрсетеді, алайда ӛсу 
кӛрсеткіштерінде пайыздық айрмашылықтар бар екенін анықтадық. 
Кесте 11 – Бoлaшaқ физика мұғалімдерінің тәжірибелік дайындығын жетілдіру 
әдістемесінің мотивациялық компоненттің кӛрсеткіші (%)
Деңгейлері 
Экспериментке дейін 
Эксперименттен кейін 
Бақылау тобы Эксперимент 
тобы 
Бақылау тобы Эксперимент 
тобы 
Тӛмен 
34 
35 
30 
12 
Орта 
50 
49 
50 
46 
Жоғары
16 
16 
20 
42
Сурет 20 - Бoлaшaқ физика мұғалімдерінің тәжірибелік дайындығын жетілдіру 
әдістемесінің мотивациялық компоненттің даму деңгейінің кӛрсеткіші (%) 
Бұл зерттеу жұмысы бoлaшaқ физика мұғалімдерінің тәжірибелік 
дайындығын 
қалыптастыруға 
мотивациясын 
арттыру 
деңгейінің 
0
10
20
30
40
50
60
Бақылау тобы
Эксперимент
тобы
Бақылау тобы
Эксперимент
тобы
Экспериментке дейін
Эксперименттен кейін
Төмен
Орта
Жоғары 

127 
эксперименттен кейін екі топта да жоғарлағанын кӛрсетеді, алайда ӛсу 
кӛрсеткіштерінде пайыздық айрмашылықтар бар екенін анықтадық.
Эксперименттен соң терең білім алу және болашақ мамандығында 
шеберлігін шыңдау үшін тәжірибелік дайындықты жетілдіру қажет деген 
мотивациясының жоғары деңгейін кӛрсеткен студенттер саны бақылау 
тобында 20% ал эксперимент тобында - 42% артты. Ал,тӛмен деңгей бақылау 
тобында 30% болса , ол эксперимент тобында - 12% болып 
азайды.Экспериментке дейінгі бақылау тобы мен эксперимент топтарындағы 
пайыздық кӛрсеткіштердің айырмашалағы байқалмады 
Экcпepимeнт барысында тәжірибелік дайындықты жетілдіруге арналған 
тапсырмаларды орындау және зерттеу жұмысына қажетті арнайы әдістермен 
жұмыс істеу біліктерін бағалау арқылы анықталды. Әдістеменің іс - әрекеттік 
компоненті нәтижесінде зерттешілік біліктіліктің қалыптасу деңгейін 
анықтауда, біз біліктің іс - әрекет үдерісінде саналы байланыстар тұрақты 
қалыптасып, студент соның негізінде зерттеушілік іс-әрекетін тиімді пайдалану 
арқылы ӛздігінен, жүйелі түрде берілген зерттеу тапсырмаларын сәтті орындай 
алуы қажет деген кӛрсеткішті негізге алдық және аталған кӛрсеткішті анықтау 
сауалнамасын құруда ескердік. Бұл критеридің кӛрсеткіштерін анықтауда біз 
В.А. Усованың пооперациалық анализ әдісін пайдаландық [132].
Пооперациалық анализ әдісі студенттердің зерттеу тапсырмаларын 
орындау барысында зерттеушілік іс-әрекеттің дәстүрлі, алгоритімді 
процедураларының орындалуын үздіксіз бақылап отыруға мүмкіндік береді. 
Тәжірибелік дайындықты жетілдіру нәтижесінде меңгерілген зерттеушілік 
біліктің тұрақтылығы коэффициентін анықтауды тӛмендегі формуланы 
пайдаланып есептедік:
К=m/n (1) 
мұндағы m - нәтижелі орындалған тәжірибелік іс-әрекеттер саны; n – 
межеленген зерттеушілік іс-әрекеттер қызметінің алгоритіміндегі әрекеттер 
саны. Нәтижесінде мынадай кӛрсеткіш анықталды: 
Кесте 12 – Тәжірибелік дайындық кӛрсеткіші 
Деңгейлері 
Тәжірибелік дайындықтың толықтығы коэффициенті
Жоғары 
0,9<к<1,0 
Орта 
0,8<к<0,9 
Тӛмен 
0,7<к<0,8 
Мазмұндық компоненті - пәндік білім, мамандық үшін қажетті дағды 
туралы білік деңгейін, тиісті біліктіліктер мен дағдыларды пайдалану 
мүмкіндігін анықтауға бағытталды. Болашақ физика мұғалімдерін даярлауда 
«Базалық» пәндер және тәжірибелік іс-әрекетті қалыптастыруға мақсатты түрде 
жоспарланған «Мектеп экспериментінің техникасы» элективті пәндерінің 
мазмұнын игертуде, зерттеу тапсырмаларын орындау нәтижесінде қалыптасқан 
зерттеушілік білік пен физикалық заңдылықтарды зерттеу мысалында 

128 
меңгерілген білім кӛрсеткішін анықтау үшін білімді меңгерудің толықтығы 
коэффиценті пайдаландық.
Студенттердің білім деңгейі меңгерілуі қажетті білімінің деңгейін, яғни 
физикалық құбылыстар мен заңдылықтарды зерттеу әдістері туралы білімдері 
мен біліктіліктерін талдау арқылы осы уақытқа дейін «базалық» пәндердіңі 
мазмұнында және «Мектеп экспериментінің техникасы» элективті пәнін оқыту 
үдерісі барысында жиналған баллдары негізінде анықталды. Бoлaшaқ физика 
мұғалімдерінің тәжірибелік дайындығын жетілдіру әдістемесінің мазмұндық 
компоненттің даму деңгейінің экспериментке дейінгі және эксперименттен 
кейінгі кӛрсеткіші тӛменде бейнеленді. 
Кесте 13 – Бoлaшaқ физика мұғалімдерінің тәжірибелік дайындығын жетілдіру 
әдістемесінің мазмұндық компоненттің кӛрсеткіші (%)
Деңгейлері
Экспериментке дейін(адам 
саны) 
Эксперименттен кейін(адам 
саны)
Бақылау тобы Эксперимент 
тобы 
Бақылау тобы Эксперимент 
тобы
Тӛмен 
33 
34 
15 
5 
Орта 
35 
35 
46 
50 
Жоғары
16 
17 
23 
31 
Сурет 21 - Бoлaшaқ физика мұғалімдерінің тәжірибелік дайындығын жетілдіру 
әдістемесінің мазмұндық компоненттің даму деңгейінің кӛрсеткіші (%) 
Бoлaшaқ физика мұғалімдерінің тәжірибелік дайындығын жетілдіру 
әдістемесінің мазмұндық компоненттің даму деңгейінің салыстырмалы 
кӛрсеткішінде анықталғандай, эксперименттен кейін тәжірибелік іс-әрекетті 
дамыту нәтижесінде, пән мазмұнын толық меңгеріп, жоғары деңгейді кӛрсеткен 
0
10
20
30
40
50
60
Бақылау тобы
Эксперимент
тобы
Бақылау тобы
Эксперимент
тобы
Экспериментке дейін(адам саны)
Эксперименттен кейін(адам саны)
Төмен
Орта
Жоғары

129 
студенттер саны бақылау тобында 23% болса, эксперимент тобында 31%-ға 
кӛбейгендігі анықталды. Ал,тӛмен деңгей бақылау тобында 15% болса , ол 
эксперимент тобында - 5% болып азайды.Экспериментке дейінгі бақылау тобы 
мен эксперимент топтарындағы пайыздық кӛрсеткіштердің айырмашалағы 
байқалмады. 
Келесі тәжірибелік эксперимент бoлaшaқ физика мұғалімдерінің 
тәжірибелік дайындығын жетілдіру қалыптастыру әдістемесінің іс-әрекеттік 
компоненттің даму деңгейінің кӛрсеткіші арнайы сауалнама жауаптарын талдау 
негізінде анықталды. Әдістеменің іс-әрекеттік компоненті нәтижесінде 
зерттешілік біліктіліктің қалыптасу деңгейін анықтауда, біз біліктің іс-әрекет 
үдерісінде саналы байланыстар тұрақты қалыптасып, студент соның негізінде 
зерттеушілік іс-әрекетін тиімді пайдалану арқылы ӛздігінен, жүйелі түрде 
берілген зерттеу тапсырмаларын сәтті орындай алуы қажет деген кӛрсеткішті 
негізге алдық және аталған кӛрсеткішті анықтау сауалнамасын құруда ескердік.
Кесте 14 – Бoлaшaқ физика мұғалімдерінің тәжірибелік дайындығын жетілдіру 
әдістемесінің іс-әрекеттік компоненттің кӛрсеткіші (%)
Деңгейлері
Экспериментке дейін(адам 
саны) 
Эксперименттен кейін(адам 
саны)
Бақылау тобы Эксперимент 
тобы 
Бақылау тобы Эксперимент 
тобы
Тӛмен 
38 
37 
29 
10 
Орта 
32 
35 
40 
48 
Жоғары
14 
12 
16 
28 
Сурет 22 - Бoлaшaқ физика мұғалімдерінің тәжірибелік дайындығын жетілдіру 
әдістемесінің іс-әрекеттік компоненттің даму деңгейінің кӛрсеткіші (%) 
0
10
20
30
40
50
60
Бақылау тобы
Эксперимент
тобы
Бақылау тобы
Эксперимент
тобы
Экспериментке дейін(адам саны)
Эксперименттен кейін(адам саны)
Төмен
Орта
Жоғары

130 
Бoлaшaқ физика мұғалімдерінің тәжірибелік іс - әрекетін қалыптастыру 
әдістемесінің іс-әрекеттік компоненттің даму деңгейінің салыстырмалы 
кӛрсеткішінде анықталғандай, эксперименттен кейін, іс-әрекеттік белсенділігі 
жоғары деңгейді кӛрсеткен студенттер саны бақылау тобында 16% болса, 
эксперимент тобында 28%-ға кӛбейгендігі анықталды. Ал,тӛмен деңгей 
бақылау тобында 29% болса , ол эксперимент тобында - 10% болып азайды. 
Экспериментке дейінгі бақылау тобы мен эксперимент топтарындағы пайыздық 
кӛрсеткіштердің айырмашалағы байқалмады 
Эксперименттің басында және соңында дайындығын жетілдіру әр-қайсы 
кӛрсеткіші бойынша алынған нәтижелердің дәлдігі Пирсонның 
2

(хи-квадрат) 
критерийін және Стьюдент t-критерийі арқылы анықталынды.
Бақылаушы және эксперименттік топ студенттерінің тәжірибелік 
дайындық кӛрсеткіштерінің деңгейлері бойынша бӛлінуін салыстыру үшін 
мынадай болжамдар қалыптастырамыз:
0

жүктеу/скачать 3.46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: