Курстық ЖҰмыс тақырыбы:Қасым Қайсеновтың балалар әдебиетіне қосқан үлесі
Қасым Қайсеновтың балаларға арнаған шығармаларының тақырыбы мен идеясы
жүктеу/скачать 49.09 Kb.
|
| 2.3.Қасым Қайсеновтың балаларға арнаған шығармаларының тақырыбы мен идеясы.
К.Қайсеновтың балаларға арналған шығармаларының тақырыптағы басылымдары өмірбаяндық материалдармен таң қалдырады. Яғни, оның шығармаларының мәні өмірдің өзінен алынған. Басқаша айтқанда, Қасымның кейіпкерлері әртүрлі, олар сұрапыл соғыс иелері. И.Витрякпен И.Гаманди, И.Примакпен В.Спижевой мен сол жақты толтырған кейіпкерлер жазушының серіктестері болды. Жазушының балаларға арналған шығармаларының тақырыптарының бірі - «Жаудағы бала». Бұл жазушы өмірінің бір бөлігі, яғни көркем әдебиеттің жүгін арқалайтын шығарма. Оқиға қызықты, кенеттен шиеленісіп кетеді. Бұл солтүстіктегі тіршіліктің дүрбелеңге түсуіне байланысты. Ұлы Отан соғысында анасынан айрылған он жасар Серік қаншама қиындықты басынан өткерді. Өз ұлы Бористі фашистердің құрсауынан құтқаруға тырысып жатқан Анна Иванованың да балаларды анасындай жақсы көретіндігі ешкімді таң қалдырмауы керек. «Анна Ивновна баланы құшақтап, филиалға тығылды.Ол бұл сұраққа бірнеше күн бойы жауап бере алмады. «Біз енді пойызбен жүре алмаймыз. Мен ешкімді жеңе алмаймын. Барлығы шығысқа кетеді. Жақында тамағымыз таусылады, не істеуім керек? Мен қанша қашықтықта жүре аламын? Егер фашистер мені басып алса, не болады?Аш-жалаңаш жүріп, ақыры партизандарға қосылып, жауға қарсы күрескен балалармен партизандар біздің еліміздің сарқылмас қуат-күшін көреміз. Қаламгердің „Жау тылындағы бала” шығармасын көркем публицистика екеніне Ахат Жақсыбаевтың „Қайтпа қайсар” деп аталатын сұхбат-әңгіме кітабы да дәлел болады. Мұнда автордың: „- Қасеке, Сіздің „Жаутылындағы бала” дейтін көлемді повесіңізді кезінде оқығанбыз. Күні бүгінге дейін әсіресе балалардың ұнататын шығармасы. Сол повестегі оқиғалар өмірде болған ба, әлде жазушының қиялынан туған дүние ме?” – деген сауалына Қайсенов: «Сен өзің қызық адам екенсің. Мені өзің сияқты жазушы деп жүрсің бе?! Кітап жазу үшін қиялданып, ойдан кейіпкер, оқиға табатын жазушы деп ойлайсың ба мені?! Оқиға өмірде қалай болды, солай жаздым. Ойдан қосқан ештеңе жоқ» – деп жауап береді. Шығармадағы Серіктің әкесі армияда командир болған. Ол 1941 жылдың мамыр айында әйелін елге жіберіп, баласын шекараға жақын орналасқан өзі қызмет ететін әскери бөлімшеге алдыртады. Бір айдан соң соғыс басталып, Серіктің әкесі майданға аттанады. Офицерлердің отбасын поезға отырғызып, тылға жөнелтеді. Жау олар келе жатқан эшалонды бомбалайды, Серіктің анасы Жамал осы жерде қаза табады. Қаза тапқан анасының жанында отырған Серікті әкесімен бір полкте қызмет атқарған комиссардың әйелі Анна Ивановна өзінің Борис деген ұлымен бірге ертіп алады. Оқиға желісі ары қарай олардың майданда көрген қиыншылықтары мен екі баланың партизандар тапсырмасын қалай орындағаны жайлы баяндалады. «Сөйтіп, барлаушылар тобында әлгі екі бала да біраз тапсырманы орындады. Кейін сол балалар кім болды, қайда жүрді – ол жағын білмеймін. Соғыста талай жақсылар кетті ғой, талайынан айырылып қалдық – деп түйіндейді автор. Бұл қаламгер әскери публицистикасында шынайы шындықты, балалардың ғажайып ерліктерін шебер суреттеулерінің бірі. Жекелеген кейіпкерлердің іс-әрекеті арқылы барша кеңес халықтарының ынтымақтастығын, бірлігін сипаттап береді. Жеңіске жету осындай достық пен бірліктің арқасында ғана мүмкін болғанын дәлелдейді. Қасым Қайсенова әскери шығармаларды талдай отырып мынандай тұжырымдарға келеді: Біріншіден, Қайсеновтың шығармары біздің соғыста қорлау, құлдық пен зорлық-зомбылыққа көне алмайтынын соғыс ақиқатымен көрсетеді. Екіншіден, адамзаттың қадір-қасиетіне нұқсан келтіріп, бүкіл әлемге таралатын фашизмнің күйреуі осындай тәкаппарлықтан, озбырлықтан және шындыққа немқұрайлы қарудан туындайды. Қасым шығармаларында балалар тақырыбын жазудың бір ерекшелігі - жас партизандар отрядының ойдағыдай дамуы, олардың өсуі және тәжірибе жинауы еді. Сонымен қатар, балалар тақырыбы К.Кайсеновтың кез-келген туындысы нанымды суреттеумен және анық жазумен ерекшеленеді. Жазушының әскери публицистикасында балалар тақырыбын жазудан балалар әрдайым мейірімділікке, әділеттілікке, барлық жақсылықтардың атын қажет ететіндігін көреміз. Әрине, олар тағдырдың көптеген кедергілері мен қиындықтарына тап болады. Алайда, Қ.Қайсеновтің әскери шығармаларында мақсатына оңай жету үшін белсенді, еңбекқор азамат болуға ұмтылатын балаларды суреттеуге бағытталған. Бүгінгі балалар соғыста да, адамзат баласын бүлдірген әлемде де жас ұрпақтың, сондай-ақ ересектердің, ата-аналарының, бауырлары мен жарқын болашағына деген ұмтылыстарына бей-жай қарамайды. СоныменҚасымҚайсеновәкерипублицистикасыныңерекшеліктерін: 1.Өмір жаңалықтарын, болмыстабиғатыншеберсуреткерліктүсінікпентүсінген. Көсемсөзүлгілерішындықпенсезімгеқұрылған. Сондықтан да көсемсөзшініңшығармаларыкөркемдікпеншеберліктәсіліндесабақтасып, үйлесімтапқан. Бұлқаламгердіңдүниетанымын, өміргеоптимистіккөзқарасынаңғартады. 2. ҚасымҚайсеновпублицистикасындасоғысшындығынқарасөзбенбейнелеуде, оныңочерктерініңмаңызы, әлеуметтікмәніерекше. 3. Қаламгердіңпублицистікшеберлігіболғаноқиғақұбылысқабайланыстынақты ой айтып, түйіндітұжырымжасауда, әлеуметтікмаңыздыерекшеқұбылыстардыуақытындабаспасөздежариялауыменқұнды. 4. Қаламқайраткерініңпублицистикасындақалыптасқан тіл-стиль ерекшелігідептанылғанқысқасөйлемқұрылысы, нақты ой, көркемсуреттеулерішкісезімтолғанысысияқтысипаттардыкеңіненқолданады 5. Көсемсөзүлгілеріндезаманатынысы, өміршындығыбоямасызкөріністапты. ҚасымҚайсеновпублицистикасыныңтақырыптық, проблемалық, идеялықбағыт-бағдары, ауқымыкең, қомақтыактуальдішығармаларындаолүнқатпаған, өзініңпублицистикалық, тіпті, азаматтықпозициясынбілдірмегеноқиғалар, құбылыстаркемде-кем. Көркемпублицистикасында да олжазбаған, көтермегенмәселе, өмірдіңқырыменсыры, көлеңкеліжақтарыменқалтарыстары, жаңалығыменжақсылығы, өркеніменөскеніжоқдесеболады. Қ. ҚайсеновтіңсоғыстанкейінгіжылдарыасыныпжүргенбесқаруынтастауғаӘлібиЖанкелдиннің: «Шырағым, бұлреспубликадағыеңүлкенмекеме. Әлісоғысбіткенжоқ. Өзіңкөріпкелдің, майдандаотандастарымызқантөгіпжатыр. Ал, бізболсақмұндааянбайқызметістепмайдангерлергеқолымызданкелгеншежәрдемдесуімізкерек. Сен соғысыпкелдің. Ендіолсоғысықұрғырғасенбармайсың. Осыкөптапаншаныңендіқаншакерегі бар? Өзіңніңаты-жөніңжазылғанмынаукішкентайтапаншаданбасқасыносындағыерекшебөлімгетапсырукерек. Анау планшет, дүрбілеріңдіүйіңетастапкетсең де болады»,-дегенсөздерісебепболады. Осымақаладақаламгерөзініңмайданғақашыпкетпекболғанын да қарапайым, әрішебербаяндайды. Мұнданақты факт, публицистикалықкөркемсуретпенбейнелеу бар. Түйіндейкелгенде, ҚасымҚайсеновәскерипублицистикасыбіріншіден, қазақәскерипублицистикасындапартизандарерлігінжазудаөзіндікбағытқалыпастырды; Екіншіден, қаламгерсоғыстыңшындығын, соғыстыңақиқатынайтуғаадалболды. Үшіншіден, публицистеңбектеріжасұрпаққаҰлыОтансоғысы – халыққаһармандығыныңоттышежіресіекенінің бір дәлелі болды. жүктеу/скачать 49.09 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|