сурет. Корпоративті басқару кодексінің мазмұны

белгіленген эмитент акционерлерінің жалпы жиналысында қабылданған» талабы 
(эмитенттер Кеңесінің бірінші мәжілісінің хаттамасы 2005 жылдың 21 ақпаны) 
(осы тармақша 2005 ж. 21 шілдесінде Биржа кеңесінің шешімімен қосылған және 
Биржа кеңесінің шешімімен 2005 ж.11 қарашасында өзгертілді). Осындай талап 
«А» және «В» категориясының ресми тізімінде облигацияның қосылуы мен 
болуы үшін қолданылады, бірақ тек акционерлік қоғамның ұйымдастырушылық-
құқықтық үлгісінде жұмыс істейтін эмитентке қатысты. 
Қазақстандағы бірлесіп басқару аумағын реттейтін және ББ Кодексінің 
негізін құратын негізгі заң ҚР «Акционерлік қоғамдар туралы» Заңы болып 
табылады. ҚР АҚ туралы Заңымен сәйкес, акционерлердің жалпы жиналысының 
ерекше құзыретіне «егер осы кодексті қабылдау қоғамның жарғысымен 
қарастырылса, ондай жағдайда бірлесіп басқару кодексінің бекітілуі, сонымен 
қатар оған өзгерістер мен қосымшалар енгізілуі» қарайды. Акционерлер 
деңгейінде, акционерлік қоғамның бірлесіп басқаруының қатынас және реттеу 
жүйесін анықтайтын, негізгі құжатты қабылдау мен келісуінің маңыздылығын 
айқындай түседі. 
Сонымен бірге, ҚР «Акционерлік қоғамдар туралы» Заңында, тек 
директорлар кеңесінің ерекше құзыретіне қатысты сұрақтар орындаушы 
органдардың шешіміне беріле алмайды. Осы жерде директорлар кеңесінің 
фидуциарлы міндеттері деген түсінік пайда болады, яғни бірінші қатарда 
директорлар кеңесінің мүшелері компанияның стратегиялық мүддесін сақтап 
және өз мүдделерін компания есебінен іске асырудан сақтап, акционерлерге ең 
аз тәуекелділікпен барынша көп кірісті қамтамасыз етеді. 
Директорлар кеңесі қоғамның жарғысына сәйкес, оның орындаушы 
органының құзыретіне берілген мәселелерді шешуіне, сонымен бірге, 
акционерлердің жалпы жиналысына қайшы келетін шешімдерді қабылдауға 
құқығы жоқ. Сонымен, директорлар кеңесінің қызметі стратегиялық маңызды 
шешімдер өрісімен шектеледі және орындаушы органға директорлар кеңесін 
ағымдағы жұмыстарға кірістірмеумен қамтамасыз етеді. 
Директорлар кеңесіне ұсыныстар дайындау мен аса маңызды сұрақтарды 
қарастыруға көпшілік компанияларда, ал басқа қоғамдарда мынадай 
сұрақтармен директорлар кеңесінің комитеті құрыла алады: 
1) стратегиялық жоспарлау; 
2) кадрлар мен сыйлық беру; 
3) ішкі аудиті; 
4) әлеуметтік сұрақтар бойынша; 
5) қоғамның ішкі құжаттары қарастырған басқа сұрақтар бойынша.
Әлемдік тәжірибеде комитетті корпоративті басқару бойынша құру үлгілері 
бар екендігін айта кету керек. 
Кодексте комитеттің болуы және олардың жұмысы туралы негізгі ереже 
көрсетілуі керек. 
236 

Орындаушы органға қатыстыны айтсақ, онда оның негізгі құзыретіне – 
ағымды қызметке басшылығы жатқызылады және ол міндетті түрде 
компанияның корпоративті басқару кодексінің ережелерін басшылыққа алуы 
керек. 
Бірлесіп басқару жүйесінде аса маңызды роль атқаратын директорлар 
кеңесіне есеп беруші ішкі аудит қызметі мен акционерлердің жалпы 
жиналысымен бекітілген тәуелсіз ішкі аудит қызметі. 
Қорыта келе, корпоративті басқару кодексінің қолдану мен өңдеу бөліміне 
қатысты қоғам органдарының қызметін былай сипаттауға болады: 
1) 
Акционерлердің жалпы жиналысы қоғамның бірлесіп басқару кодексін 
бекітеді; 
2) 
Директорлар кеңесі өзінің қызметінде корпоративті басқару кодексіне 
толық сүйенеді және қосымша корпоративті басқару бойынша жеке комитет 
құра алады; 
3) 
Орындаушы орган тиімді қызметті қамтамасыз етіп, қоғамның 
корпоративті басқару кодексінің талаптарына сүйенеді. 
Қоғамды корпоративті басқару модельді кодексінің тұсаукесері Эмитенттер 
кеңесінің мәжілісінде 2005 ж. 21 ақпанында ресми түрде өткізілді және сол 
кезден бастап бірлесіп басқару саласындағы мамандар мен реттеуші органдар 
корпоративті басқару кодексін жүзеге асыру мен енгізуде компанияда болатын 
қиындықтар мен туындайтын сұрақтарды бақылап отырды. Осының негізінде 
2007 ж. 3 шілдесінде Эмитенттер кеңесінің мәжілісінде корпоративті басқару 
Кодексіне түсініктеме Жобасы ұсынылды және бекітілді. 
Миноритарлық акционерлер құқығын қорғау бойынша ұсыныстарды ескере 
отырып, Қазақстандық Қор биржасы, Қазақстан Республикасының Қаржылық 
мекемелер мен қаржы нарығын бақылау мен реттеу агенттігінің тілегін ескере 
отырып, мекеменің ағымды жұмысында эмитенттердің жиі қоятын тәжірибелік 
сұрақтарынан шыға отырып Түсініктемелер жетілдірілді. 
Берілген құжат корпоративті басқарудың модельді кодексіне жалпы 
түсіндірмені көрсетеді және Қазақстан Республикасының қолданыста бар 
заңнамасының ережелерін ескере отырып, бірлесіп басқарудың халықаралық 
тәжірибеге тиісті стандарттарына және сарапшылық ұсыныстарға негізделген 
(2007 ж. сәуір айында құрылған нормативті актілер мен заңдар негізге алынды). 
Жеке жақтарын көрсетейік: 
• 
«Акционерлердің жалпы жиналысы» 2-тарауына түсіндірме – 
Акционерлердің жалпы жиналысын ұйымдастыруда кең түсіндірме 
берілді. 
• 
«Директорлар кеңесі» 3-тарауына түсіндірме –ДК қызметінің жалпы 
сұрақтары жазылып көрсетілді, Төрағаның және директорлар кеңесі 
мүшелерінің міндеттері (әрі қарай-ДК), ДК комитеттері, ДК-гі тәуелсіз 
директорлардың рөлі мен мәртебесі, түсінігі. 
• 
«орындаушы орган» 4-тарауына түсіндірме- орындаушы органның 
237 

жетекшісі мен мүшелерінің міндеттері мен құқығы, қызметі (әрі қарай- 
ОО), ОО-н мүшелерінің құрамы мен біліктілігі, компанияның саясаты мен 
бақылауы туралы жазылған. 
• 
«Корпоративті хатшы» 5-тарауына түсіндірме - Корпоративті хатшының 
негізгі және қосымша қызметтерінің толық тізімі берілген (әрі қарай-КХ), 
білікті талаптар, тағайындалу талаптары мен өкілеттілігінің тоқтатылуы. 
• 
«Маңызды корпоративті оқиғалар» 6 тарауына түсініктеме – оқиғаның 
негізгі тізімі, анықтама берілген. 
• 
«Ақпаратты ашу» 7-тарауына түсініктеме – ақпаратты ашу саясатының 
ұстанымы мен міндеттері ашылды. 
• 
«Қаржы-шаруашылық қызметін бақылау» 8-тарауына түсініктеме – осы 
кезеңде атауын «Ішкі бақылау жүйесі» деп өзгерту ұсынылып отыр – 
мақсаттары, міндеттері, қызметтері, анықтамасы, құрастырушы, 
жолдамасы, ішкі бақылау мәдениеті ашылды (әрі қарай-ІБ), тәуекелділікті 
бағалаудың тиімді процедураларын жетілдіру мен енгізу, ІБ жүйесінің 
аспаптары, ақпараттық қамтамасыз ету мен байланысты, мониторнинг 
жүйесін пайдалану.
• 
«Дивиденд, үлесақы саясаты» 9-тарауына түсініктеме – дивиденд төлеу 
тәсіліне, үлесақы мөлшеріне әсер ететін факторларға, үлесақыны 
уақытылы және толық төлемеген жағдайда болатын зардаптар туралы 
түсінік берілді. 
•
• 
«Корпоративті басқарудағы қақтығыстар» 12-тарауына түсініктеме – осы 
кезеңде «Корпоративті қақтығыстар» деп өзгерту ұсынылып отыр, 
медиация процедурасымен нақтыланып отыр. 
Кодекстің өзі сияқты, КБ Кодексіне түсініктеме, қазақстандық 
компаниялардағы бірлесіп басқаруды қолдану процесінің эволюциясына сәйкес 
үнемі жетілдіруді қажет етеді. 

жүктеу/скачать 2.37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: