ӘДЕБИЕТТЕР
НЕГІЗГІСІ
Ежелгі шығыс философиясы. Т.1. А., «Жазушың, 2005
Антология мировой философии. Т.1, М.,1971
Классики мирового религиоведения. Антология. Под общей ред. А.Н. Красникова. М.,1996
Литература Древнего Востока. Тексты. М.,1984
Васильев Л.С. История религии Востока. М.,1998
Мифология древнего мира. М.,1977
Бойетт Джозеф Г., Бойетт Джимми Т. Путеводитель по царству мудрости: Лучшие идеи мастеров управления. (Пер. с англ.) М., Олимп-Бизнес, 2002
История древнего мира. М.,1983
Библия и Коран. Пророки, праведники, мудрецы (Изд. Подг. Л. Яковлев) М., ЭКСМО, 2002
Малерб М. Религии человечества. М.,-СПб, “Рудомино”, 1997
Малов С. Е. Памятники древнетюрской письменности. М.,1951
Мэри Бойс. Зороастрийцы. Верования и обычаи. М.,1997
Арабо-мусульманская философия в системе мировой философии. М.,1983.
Асқаров А. Ұлы Тұранның ұлдары. А.,1998
Религии мира. История и современность. Ежегодник. М.,1984
1. ВИЗАНТИЯ, ВАВИЛОН, ЕГИПЕТ МӘДЕНИЕТІ
1. Каждан А. Византийская культура (Х-ХІІ вв.). М., 1997
2. Флоровский Г. Восточные отцы Ү-ҮІІІ веков. М.,1992
3. Мейендорф И. Живое предание. Спб, 1997
4. Ксавьер Субири. Интродукция к проблеме бога.//Человек,2002, №3
2. ҮНДІ ФИЛОСОФИЯСЫ
Древнеиндийская философия. Начальный период. М.,1972
Бонгард-Левин Г.М. Древнеиндийская цивилизация, философия, наука, религия. М.,1980
Бродов В.Г. Истоки философской мысли Индии.М.,МГУ, 1990
Дж. Неру. Открытие Индии. Т.3, М.,1988
Махабхаратта. М.,1991
Мифы древней Индии. М.,1972
Судзуки Д. Дзэн-буддизм. Бишкек,1993
Чаттопадхьяя Д. Живое и мертвое в индийской философии. Перевод с англ. М.,1981
3. Қытай философиясы
Актуальные проблемы истории китайской философии. М.,1983
Буддизм и государство на Дальнем Востоке. М.,1987
Бэрр Р. Любовные гадания по И-Цзин.(Пер. с англ.) М., Мир книги, 2002
Даоская йога. М., 1991
Древнекитайская философия. Т.1, М.,1972, Т.2, 1973.
Древнекитайская философия. Эпоха Хань. М.,1990
Древнекитайская философия. Пер. Ян Хиншуна. Т. 1, 1994
ДелюскинЛ.П. Личность в традиционном Китае. М.,1992
История китайской философии. М.,1989
Китайская философия. Энциклопедический словарь. М.,1994
Книга перемен. М.,1993
Конфуций. Я верю в древность. М.,1995
17. Конфуцианство в Китае. М., 1982.
18. Лукьянов А.Е. Дао: Книги перемен. М.,1993
19. Мифы древнего Китая. М.,1991
20. Конфуцианство в Китае. Проблемы теории и практики
21. Переломов Л.С. Конфуций. *Лунь юй*, М.,1998
4. Мұсылман философиясы
Григорян С.Н. Из истории философии Средней Азии и Ирана. М.,1960
Авеста. М.,1993
Бертельс Е.Э. Суфизм и суфийская литература. М.,1965
Гумилев Л. Конец и вновь начало. М.,2000
Иүгінеки Ахмед. Ақиқат сыйы. А.,1985
Идрис Шах. Суфизм. М.,”Наука”,1994
Ислам. Энциклопедический словарь. М.,1991
Суфизм в контексте мусульманской культуры. М.,1989
Стеблева И.В. Поэтика древнетюркской литературы. М.,1976
5. Қазақ тілінде
Дербісалиев А.Б. Қазақ даласының жұлдыздары. А.,1995
Егеубаев А. Кісілік кітабы. А.,1998
Есім Ғ. Араб фәлсафасы. А.,2005
Кунд Фу-цзы.Кеңес пен толғам.Аударма.//Жұлдыз, 1998, 10
Қасабек А. Тарих-философия танымы. А., 2002
Молдабеков Ж. Қазақтану. А.,2003
Молдабеков Ж., Қасабек А. Шығыс философиясы. А.,2001
Орынбеков М. Қазақ даласының ойшылдары. А., 1995
9. Сүлейменов О. АзиЯ. А., 1982
Ежелгі Грек музыкасы
|
|
Ежелгі Грек музыка әдебиеті Еуропа музыка мәдениетінің алғашқы тарихи кезеңін құрап, оның балалық шағы секілді. Антикалық гректің музыкалық мәдениеті өзіндік қайталанбас келбеті мен жеткен жетістіктеріне ие, олар Еуропалық ортағасырлық мәдениеті мен Қайта өрлеу кезеңінде аса айқын көрінеді.
Сегіз ғасырға созылған (б. з. д. V – б. з. III) тарихи уақытта не бары 11 көне грециялық музыка үлгісі бар. Бұл Еуропадағы әуенді жазудың алғашқы қадамы.
Көне Грек мәдениетінің маңызды ерекшелігі, музыканың басқа өнерлермен синкретикалық бірлікте болғанында жатыр. Музыка поэзиямен ажыратылмас байланыста (бұдан - лирика), музыка трагедияның ауыстырылмас қатысушысы, музыка және би – бұның бәрі көне гректік көркем өмірінің сипатты құбылыстары. Көне Грецияда поэтикалық сөзсіз, пастикадан тыс, немесе театрлық әрекетке кірмейтін, әсіресе асаптық музыка өнері жалпы халықтық құрметке бөлінбеді. Яғни ол тек басқа өнерлемен бірге өмір сүрген.
Археологиялық қазбалар нәтижесіндегі мағлұматтар б – ша критомикендік кезеңде Көне Грецияда дамыған музыка мәдениеті орын алған. Систр, үрмелі, лира сияқты аспаптардың суреттері арғы көркем дамудың тек шығыстық әсерден ғана емес, жерілікті ежелгі мәдениеттің негізінде болуын айқындайды. Көне гректік мифтердің де – Орфей, Олимп, Марсия жайлылар – тамырлары ежелгі уақыттарға созылып жатыр.
Грециядағы ерте музыка мәдениеті жайлы құнды мағлұматтары гомерлік эпос хабарлайды. Ол өзі музыка орындаумен байланысты. «Илиадада» тұрмыстық әндержайлы, поэма кейіпкерлері өздері ән салып, би билеп, форминксте ойнағаны баяндалады. «Одисеяда» халық музыканттары арасынан шыққан әнші – жыраулары, аэдтер туралы мәлімденеді. Олар эпостарды шығарып, адамдардың құрметіне бөленіп жүрген екен.
VII – VI ғғ. Көне Грециядағы поэтикалық – музыкалық айқын бағыттары жайлы, әнші – ақындары туралы нақты тарихи нақты мағлұматтар жатады. Бізге таныс көркем мектептердің ең ежелгісі Лесбос аралымен байланысты.Онда поэтиклық жарыстар өткізілетін қала, Спартада өзінің жеңістерімен әйгілі болған поэт және әнші Терпандр (VII ғ. соңы) шыққан. Аңыз бойынша кифарамен қосылып ән айту сол Терпандрдан басталды. Аэдтерге қарағанда кифарашылар музыкалық бастауға көңіл бөлді. Кифародиямен бірге авлодия да дамыды, бұл – авлоспен қосылып ән салу болып табылады. Ал авлистика VI ғ. дамыды, бұл – тек аспаптық жанр.
VII – VI ғғ. эпикалық шығармаларды жеке орындаушылықпен бірге айрықша хорлық жанрлар да дамиды. Мысалы, Крит аралында хорлық әндетулер пластикалық қимылмен біріктіріп (гипорхема), кейбіреулеріне магиялық маңыз берілді. Мысалы, пеан (емдік ән – би). Тиртей Спартадағы мектептің көрнекті өкілі және әскери хорлық әндердің авторы. Спартандықтар музыкаға мемлекеттік, тәрбиелік үлкен маңыз берген. Музыкаға баулу оларда кәсіби үйрету емес, жапы жастарды тәрбиелеуде берілетін. Осыдан эпос теориясы бастау алған.
Көне Грецияда музыка – поэтикалық өнерде лирикалық тақырыпта алға шығарған жаңа бағыт ионийлік Архилок (VII ғ.) және лесбийлік мектептің өкілдері Алкит мен Софокл (VII мен VI ортасы) аттарымен байланысты. «Лирика» сөзі лирада ойнаудан туады. Архилок крузисті қолданған, яғни «әндетуге еніп тұратынды» сүйемелдеу. Осылай вокалдық әуеннің бірге орындалып тұратын «нұсқамен» тоғысу мүмкін болды. VI ғ. лирикалық поэзиясында бірнеше жанрлық түрлер бар: элегиялар, гимндер, үйлену тойы әндері. Анакреонт (VI ғ. ортасы) шығармашылығында аса үлкен орын махаббат лирикасына жатады. Сонымен қатар сколиялар (дастархан басында орындалатын әндер) және партениялар (культтық әндер) және эпиникиялар (жарыстар жеңісшілеріне орындалатын) әйгілі. Пиндар (522 – 448) өзінің партенияларымен танымал. Пиндардың пифийлік одасына кіріспе – біртума ескерткіш. Екінші ескерткіш V ғ. жатады. Еврипидтің «Орест» трагедиясынан үзінді болып табылады. Трагедия – бұрын болған өнерлердің (поэзия – музыка, пластика – музыка) биік синтезі деп айтуға болады.
Трагедияның классикалық ғасыры боп б. з. д. V ғ. саналады: оның соңғы үштен екі бөлігіне ұлы трагиктер – Эсхия (шам. б. з. д. 525 – 456 жж.), Софоклдың (шам. б. з. д. 496 – 406 жж.) және Еврепидтің (шам. б. з. д. 480 – 406 жж.) шығармашылық жолдары жатады.
472 ж. Афинада трагедия қойылатын, Дионистің зәулім театры салтанатты түрде ашылды. Хор трагедиялық сахнада халық атынан қатысқан.
Өзінің мазмұнында грек трагедиясы Эсхилда ежелгі мифологияға сйенсе, тұлғалық – қаһармандық, субъективті бастау Сфокл мен Еврепидте күшейе бастайды.
Трагедия қойылымдары ұлы дионисияларда V ғ. Афинада трагиктердің сайысы сияқты өткен. Актерлар әнші де болған; хор әндетуі пластикалық қимылмен қосылған. Авлос пен кифара, гректердің сүйікті аспаптырымен, ән сүйемелдеді. Бірақ спектакль кілең музыкалық болған жоқ: диалогтар әуенді речитацияға көшті, мелодрамаға – әндетуге. Дрманың әр эпизодын музыкалық – пластикалық хорлық стасималар аяқтады. Реніштер, «жылаулар » кейіпркерлердің коммасына ойнап отырған, актердің хормен қосылып айуын білдіреді.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
