WinRAR ды іске қосу үшін WinRAR белгішесіне тышқанмен екі рет шертеміз немесе WinRAR белгішені белгілеп батырмасын басу арқылы. Бұдан басқа "Пуск" мәзіріндегі "Программы" тобына, кейін WinRAR тобынан WinRAR пунктін таңдау арқылы іске қосамыз.
Іске қосылған соң WinRAR өз терезесінде ағымдағы папкада (бума) орналасқан бумалар мен файлдар тізімін көрсетеді.
Сізге архивтеу қажет болған файлдар жайласқан папкаларға бару керек. Тұрған дискіңізден басқа дискіге ауысу үшін батырмаларын басу арқылы, құралдар панелінен дискілер тізімін ашу арқылы, немесе терезенің сол жақ бұрышында орналасқан дискінің кішкене белгішесін шерту арқылы өтесіз. Тұрған папкадан жоғарғысына өту үшін мынадай пернеліктерді қолданыңыз: (BS), , құралдар панелінде орналасқан  "Вверх" батырмасын екі рет шертеміз. Өзіңіз қалаған папкаға кіру үшін сол папка үстін белгілеп , пернесінің бірін немесе тышқанның сол жақ батырмасын екі рет жылдам басу арқылы. Сол дискінің түбірлі папкасына бірден өту үшін Сіз өзіңіз архивке алатын файлдар орналасқан папканы тауып алған соң, архивтелетін файлдарды немесе файлдар тобын белгілеңіз. Белгілеуді басқару пернелерімен немесе пернесін басып тұрып тышқанның сол жақ батырмасын шерту арқылы (Windows жүйесінің басқа программалыры сияқты). WinRAR терезесінде файлдарды белгілеп алу үшін басқа мынадай да пернелерді қолданса болады: <Пробел> немесе және <–> пернелері арқылы файлдар тобын белгілеуді, белгілеуді алып тастауды іске асырады.
Б ір немесе бірнеше файлдарды белгілеп, "Добавить"  батырмасын басыңыз(бұл команданың орнына немесе "Команды" мәзірінен "Добавить файлы в архив" қолданса болады). Пайда болған диалогтық терезеге архив атын көрсетіңіз немесе бұрынғы атымен қалдырсаңыз да болады. Бұл жерден жаңа архивтің форматын (RAR немесе ZIP), сығу әдісін, бөлік көлемін және басқа да параметрлерін көрсетеміз. Архивті жарату үшін "OK" батырмасын басамыз.
Архивтеу жүріп жатқан мезетте мәліметтер терезесі көрінеді. Егер сіз сығу процесін болдырмауды қаласаңыз, "Отмена" батырмасын басамыз.
Бағыттаушы (Проводник) терезесінде немесе Жұмыс столында архивтеу процесі
Архивтеуді тікелей Windows бетінде істеуге болады. Бағыттаушы терезесінде немесе Жұмыс столында архивтейтін файлыңызды белгілеңіз. Белгіленген файлға тышқанның оң батырмасын басып, шыққан мәзірден "Упаковать в архив..." командасын таңдаңыз. Шыққан диалогты терезеден архив атын немесе бұрынғы атының қайталануына үнсіз келісіңіз. Бұл жерден жаңа архивтің форматын (RAR немесе ZIP), сығу әдісін, бөлік көлемін және басқа да параметрлерін көрсетеміз. Архивті жарату үшін "OK" батырмасын басамыз. Архивымыз белгіленген файл тұрған жерде жаратылады.
Файлдарды қосымша сұрақ сұратпай-ақ архивке алуға болады. Ол үшін " Упаковать в <имя архива>" командасын істетіңіз. Бұл жағдайда архив параметрлері үнсіз өзі қойылады.
Файлдарды архивтеудің және бір тәсілі – файлдардың белгішелерін архиватор терезесіне тасымалдау жолымен амалға асырылады. Бұл жағдайда файлдар осы архивке қосылады.
Шифрлеу
ІІ – кредит
Зертханалық жұмыс № 1
Тақырыбы: Microsoft Word терезесімен танысу. Word – та мәтіндерді пішімдеу
Мақсаты: Microsoft Word терезесімен жұмыс істеуді үйрену.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері
Елтаңба. Елтаңбада елдің тарихы, дәстүрі, рухы танулы. Елтаңбаның ортасында шаңырақ тұр. Шаңырақ әлемнің біртұтастығын, мемлекеттік бастауы – отбасы ошағын бейнелейді. Елтаңбаның екі жағында қанатты пырақ бейнеленген. Ол – мәңгілік өмір, шексіз даму және Қазақстан секілді бір шаңырақ астында өмір сүріп жатқан халықтардың рухани байлығының белгісі. Елтаңба төбесінде бес бұрышты жұлдыз бар. Әр адамның өмірінде жол көрсетер өз жұлдызы болады. Мемлекеттің де осындай жұлдызы болу керек. Елтаңбаның авторлары – сәулетшілер Жандарбек Мәлібеков пен Шота Уәлиханов. Ту – ортасында шұғылалы алтын күн астында қалықтап ұшқан қыран бейнеленген, сабының тұсында ұлттық өрнек нақышталған тік жолағы бар көгілдір түсті мата. Тудың біркелкі көгілдір түсі бейбітшіліктің, тыныштық пен жарқын болашақтың белгісі саналатын бұлтсыз ашық аспанды еске салады. Шұғылалы алтын күн тыныштық пен байлықты бейнелейді. Тудан қыранның орын алуы егемендік алған Қазақстан қыран сияқты биікте болсын, ғұмыры ұзақ болсын деген ойдан туған. Ал ою - өрнек тудың қай елдікі екенін аңғартады. Тудың авторы – суретші Шәкен Ниязбеков. Әнұран. Белгілі ақындар М. Әлімбаев, Т. Молдағалиев, Қ. Мырзалиев, Ж.Ж.Дәрібаева жазған сөз мәтіні таңдап алынды. Айналдырған үш шумақ өлеңде бүкіл қазақ халқы тұрған жоқ па? Мұнда қазақ халқының намысшыл, қаһарман халық екендігі, талай қиындықты бастан кешіргендігі, осы жолда ерлікпен күресіп, өз тәуелсіздігін сақтап қалғандығы жайлы айтылады.
-
Microsoft Word программасын іске қосыңыз.
-
Жоғарыдағы мәтінді теріңіз.
-
Пішім → Азат жол (Формат → Абзац) командасының көмегімен келтірілген тапсырмалар бойынша мәтінді пішімдеңіздер:
-
Мәтіндегі Жандарбек Мәлібеков пен Шота Уәлиханов және суретші Шәкен Ниязбеков деген сөздерден кейін Enter батырмасын басып, мәтінді азат жолдарға бөліңіз.
-
1- ші азат ерекшелеп алып, оны Пішім → Азат жол (Формат → Абзац) командасының көмегімен келесідей пішімдеңіздер:
Туралау(Выравнивание) – ені бойынша, оң жақтан шегіну – 1см, бірінші жолдан шегіну – 1,5см, Аралық(Интервал) бөліміндегі алдыңғы (перед) және кейінгі (после) өрістеріне 18пт. және 12пт. мәндерін, жоларалық интервал – бір жарым параметрлерін енгізіңіз;
-
2- ші азат ерекшелеп алып, оны Пішім → Азат жол (Формат → Абзац) командасының көмегімен келесідей пішімдеңіздер:
Туралау(Выравнивание) – оң жаққа, сол жағынан 2см шегіну, Аралық (Интервал) бөліміндегі алдыңғы (перед) және кейінгі (после) өрістеріне 12пт. мәнін, жоларалық интервал – қалыпты (одинарный) параметрлерін енгізіңіз;
-
3- ші азат ерекшелеп алып, оны Пішім → Азат жол (Формат → Абзац) командасының көмегімен келесідей пішімдеңіздер:
Туралау(Выравнивание) – сол жаққа, Аралық (Интервал) бөліміндегі алдыңғы (перед) және кейінгі (после) өрістеріне - 12пт. мәнін, жоларалық интервал – қалыпты (одинарный) параметрлерін енгізіңіз;
-
Пішім → Қаріп (Формат → Шрифт) командасының көмегімен келтірілген мәтінді пішімдеңіздер:
-
Мәтіннің тақырыбына келесі параметрлерді тағайындаңыз: Қаріп (Шрифт) – KZ Arial, Мөлшері (размер) – 14пт, Түсі (Цвет) – қара түс, Аралық (интервал) – тығыздалған.
-
Негнізгі мәтінге келесі параметрлерді тағайындаңыз: Қаріп (Шрифт) – KZ Times New Roman, Мөлшері (размер) – 14пт, Түсі (Цвет) – қара түс, Аралық (интервал) – тығыздалған.
-
Әр азат жолдың басындағы Елтаңба, Ту, Әнұран деген сөздерге келесі параметрлерді тағайындаңыз: Қаріп (Шрифт) – KZ Arial, асты сызылған, Мөлшері (размер) – 16пт, Түсі (Цвет) – көк түс, Аралық (интервал) – сиретілген.
-
Мәтінде кездесетін кісі аттарына келесі параметрлерді тағайындаңыз: Қаріп (Шрифт) – KZ Arial, курсив, Мөлшері (размер) – 14пт, Түсі (Цвет) – қара түс, Аралық (интервал) – кәдімгі.
Дайын болған құжатты \өз қаптамаларыңызға сақтаңыз.
-
Құжатты қайта ашып, бірінші тұрған қатарды көшіріп, текст соңына қойыңыз.
А) қатар белгіленеді.
В) Правка → Копировать
С) Текст соңына Меңзер қойылады.
Д) Правка → Вставить
6. Көшірілген бірінші қтарды текстің басынан санағанда төртінші қатардан кейін жаңа қатарға қойыңыз.
7. Қойылған қатарды жойыңыз. Ол үшін қатар белгілініп, Delete пернелігі басылады.
8. Тексттің бәрін белгілеп, жойыңыз. Ол үшін Правка → Выделить все командасын орындап, Delete пернелігі басылады.
9. 8 – дегі орындалған амалды артқа қайтарыңыз. Ол үшін Правка → Отменить... командасы орындалады.
10. Құжатты дайындаңыз.
Зертханалық жұмыс № 2
Тақырыбы: Кестелермен жұмыс істеу
Төмендегі жұмыстарды орындаңыздар:
-
Ò¼ìåíäåãiäåé òàáëèöà º½ðûï, îíû òîëòûð
ð/ñ
|
Àòû-æ¼íi
|
òó¹àí æûëû
|
Ìåêåí-æàéû
|
ºàëà
|
ê¼øå
|
1.
|
|
|
|
|
2.
|
|
|
|
|
2. Òàáëèöàíû» ¸ðáið áà¹àíûíäà¹û ¸ðiïòåðäi» ò¾ði, ò¾ñi, ¼ëøåìi, ñòèëi ¸ð ò¾ðëi áîëñûí.
-
Êåç-êåëãåí 3 ½ÿøûºòû» åíiíi» ½çûíäûºòàðûí ¼çãåðò.
-
Òàáëèöàíû» ñûçûºòàðûíû» ò¾ñòåðií, ò¾ðëåðií, ºàëû»äûºòàðûí ¸ð ò¾ðëi åòiï ¼çãåðò.
-
Òàáëèöàíû» ¸ð æîëûí ¸ð ò¾ðëi ò¾ñïåí áîÿï øûº.
-
²àëà æ¸íå ê¼øå áà¹àíäàðûíû» åíi áiðäåé áîëàòûíäàé åòiï ¼çãåðò.
-
Òàáëèöàíû» ê¼øiðìåñií àë.
-
Òàáëèöàíû» áàðëûº áà¹àíûí áåëãiëåï, àâòîìàòòû ò¾ðäå ôîðìàòòà.
-
Ò¼ìåíäåãi òàáëèöà ôîðìàñûí æàñà
N
|
Ôàìèëèÿñû, àòû
|
Ñûíຠêiòàïøàñûíû»
№
|
Ðåéòèíã
|
Ñûíàº
|
½ïàé
áëîê ñàíû
|
îðòà áà¹à
|
áà¹à 0.4
|
í¸òèæåñi
|
îºûòóøû
ºîëû
| -
|
|
|
|
|
|
|
| -
|
|
|
|
|
|
|
| -
|
|
|
|
|
|
|
| -
|
|
|
|
|
|
|
| -
|
|
|
|
|
|
|
| -
|
|
|
|
|
|
|
| -
|
|
|
|
|
|
|
| -
|
|
|
|
|
|
|
| -
|
|
|
|
|
|
|
| -
|
|
|
|
|
|
|
|
Зертханалық жұмыс № 3
Òàºûðûáû: Ñóðåòòåðìåí, îáúåêòiëåðìåí æ½ìûñ iñòåó. Құжатты ºà¹àç¹à áàñûï øû¹àðó.
Ìàºñàòû: Ñóðåòòåðìåí æ½ìûñ iñòåóäi ¾éðåíó.
Òåîðèÿëûº ì¸ëiìåò:
Құжатты áåçåíäiðó, ¸ðò¾ðëi ôèãóðàëàð ñûçó ¾øií Ðèñîâàíèå º½ðàëäàð ïàíåëiíäåãi батырмаларды, ¸ðò¾ðëi ñóðåòòåðäi ºîþ ¾øií Âñòàâêà – Ðèñóíîê –Êàðòèíêè – Ãðàôèêà êîìàíäàëàð òiçáåãií îðûíäàó êåðåê.
Ðèñîâàíèå º½ðàëäàð ïàíåëiíäåãi êíîïêàëàðäû» àòºàðàòûí ºûçìåòi:
-
ò ¾çó ñûçûº ñûçàäû.
-
ñ òðåëêàëû ò¾çó ñûçûº ñûçàäû.
-
ò iêò¼ðòá½ðûø ñûçàäû.
-
ý ëëèïñ íåìåñå øå»áåð ñûçàäû.
-
-
- ê¼ðñåòiëãåí ¾ëãiäåãiäåé ¸ðò¾ðëi ôèãóðàëàð ñûçàäû.
-
-
Æî¹àðûäà¹û батырмалар àðºûëû ôèãóðà ñûçó ò¼ìåíäåãi ðåòòå iñêå àñàäû:
-
1. ²àæåòòi батырманы òûøºàí àðºûëû òà»äàó, á½ë êåçäå òûøºàí ê¼ðñåòêiøi +
ôîðìàñûíà åíåäi;
-
áåëãiëåíãåí ôèãóðàíû» iøií ºàíäàé äà áið ò¾ñêå áîÿó ¾øií ºîëäàíûëàäû.
-
áåëãiëåíãåí ôèãóðàíû» ñûçû¹ûíû» ò¾ñií ºàíäàé äà áið ò¾ñêå ¼çãåðòó ¾øií ºîëäàíûëàäû.
-
áåëãiëåíãåí ôèãóðàíû» ñûçûºòàðûíû» òèïií ¼çãåðòó ¾øií ºîëäàíûëàäû.
-
ø òðèõ ñûçûºòàðäû» ò¾ðií òà»äàó ¾øií ºîëäàíûëàäû.
-
ñ òðåëêàëàðäû» ò¾ðií òà»äàó ¾øií ºîëäàíûëàäû.
-
áåëãiëåíãåí ôèãóðà ¾øií ê¼ëå»êåëåðäi» ò¾ðií òà»äàó
-
á åëãiëåíãåí ôèãóðàíû êå»iñòiê ôèãóðàñûíà àéíàëäûðó.
-
 WordArt îáúåêòiñiìåí æ½ìûñ iñòåó ¾øií ºîëäàíûëàäû. Á½ë батырманы òà»äà¹àíäà ò¼ìåíäåãiäåé òåðåçå øû¹àäû.
 
Êåðåêòi ñòèëüäi òà»äàï, ÎÊ
êíîïêàñûí áàññຠÈçìåíåíèå
òåêñòà WordArt äåãåí òåðåçå
øû¹àäû. Îñû òåðåçåäå ºàæåòòi
øðèôòi, ¼ëøåìäi òà»äàï òåêñò
æàçûï ÎÊ êíîïêàñûí
áàññຠòà»äà¹àí ñòëèëüäå
òåêñò æàçûëàäû. Ìûñàëû
 WordArt-ïåí æàçûë¹àí òåêñòi áåëãiëåãåí êåçäå ñóðåòòåãiäåé òåðåçå øû¹àäû. Îñû òåðåçåäåãi êîìàíäàëàð àðºûëû æàçûë¹àí òåêñòi» ôîðìàòûí ¼çãåðòóãå áîëàäû.
-
á åëãiëåíãåí ôèãóðàíû åðêiìiçøå àéíàëäûðó ¾øií ºîëäàíûëàäû.
-
á iðíåøå ñóðåòòi òà»äàï, áåëãiëåó ¾øií ºîëäàíûëàäû.
Áiðíåøå ñóðåòòi áiðiêòiðiï, áið îáúåêò ðåòiíäå ºàðàñòûðó ¾øií ñóðåòòåðäi êîìàíäàñûíû» ê¼ìåãi àðºûëû áåëãiëåï àëûï Äåéñòâèÿ – Ãðóïïèðîâàòü êîìàíäàñûí îðûíäàó êåðåê. Àë ºàéòà á¼ëøåêòåó ¾øií Äåéñòâèÿ – Ðàçãðóïïèðîâàòü êîìàíäàñûí îðûíäàó êåðåê.
Æàçûë¹àí òåêñêå êíîïêàñû àðºûëû ðàìêà ºîþ ¾øií ìûíàäàé ºàäàìäàðäû îðûíäàó êåðåê:
-
Åãåð òåêñò æàçûëìàñà, òåêñòi æàçûï àëó.
-
êíîïêàñû àðºûëû òåêñòi» ¾ñòiíå ðàìêà ñûçó. Á½ë êåçäå òåêñò ðàìêàíû» àñòûíäà ºàëûï ê¼ðiíáåé ºàëàäû.
-
Ðàìêàíû áåëãiëåï àëûï Äåéñòâèÿ – Ïîðÿäîê - Ïîìåñòèòü çà òåêñòîì êîìàíäàñûí, ðàìêàíû» ñûçûºòàðûíû» ò¾ñií, ò¾ðií òèiñòi êíîïêàëàð àðºûëû òà»äàéìûç.
-
íàäïèñü - äîêóìåíòòi» êåç-êåëãåí æåðiíå, ñóðåòòi», òåêñòi» áåòiíå ò¼ðòá½ðûøòû ðàìêàìåí
-
øåêòåëãåí òåêñò æàçó ¾øií ºîëäàíûëàäû.
  ÂñòàâêàÐèñóíîêÊàðòèíêè… êîìàíäàñû îðûíäàë¹àí êåçäå ýêðàí¹à ñóðåòòåãiäåé òåðåçå øû¹àäû. Ãðàôèêà á¼ëiìií. òà»äàï, ºàæåò ñóðåòòåð òîáûíàí êåðåêòi ñóðåòòi áåëãiëåï àëûï, Âñòàâèü êíîïêàñûí áàñàìûç. Ñîë êåçäå ýêðàí¹à áåëãiëåíãåí ñóðåò øû¹àðûëàäû. Ýêðàíäà¹û ñóðåòòi òûøºàí êíîïêàñû àðºûëû áåëãiëåï àëñàº, (¸äåòòå ñóðåò ýêðàí¹à ºîéûë¹àí êåçäå áåëãiëåóëi áîëàäû) ñóðåòòi» øåòòåðiíäå êiøêåíå êâàäðàò áåëãi ê¼ðiíiï ò½ðàäû. Îñû áåëãiëåðãå òûøºàí ê¼ðñåòêiøií ¸êåëñå, òûøºàí ê¼ðñåòêiøiíi» ôîðìàñû åêi æàººà ºàðà¹àí êiøêåíå ñòðåëêà ò¾ðiíå àóûñàäû. Ñîë êåçäå òûøºàí êíîïàñûí áàñûï æûëæûòñà, ñóðåò ¼ëøåìi ¼çãåðåäi. Îñûëàé ñóðåòòi ºàæåò ¼ëøåìãå ºîþ¹à áîëàäû. Ñóðåòòi áåëãiëåãåí êåçäå òûøºàí ê¼ðñåòêiøiíi» ôîðìàñû ò¼ðò æàººà ºàðà¹àí ñòðåëêà ò¾ðiíäå áîëàäû. Á½ë êåçäå òûøºàí êíîïêàñûí áàñûï ò½ðûï æûëæûòñà, ñóðåòòi» îðíû àóûñàäû. Ñóðåò áåëãiëåíóëi ò½ð¹àí êåçäå ÔîðìàòÐèñóíîê… êîìàíäàñû áåðiëñå (íåìåñå ñóðåòòi áåëãiëåï àëûï, òûøºàííû» î» æຠêíîïêàñûí áàñûï, êîíòåêñòi ò¸óåëäi ì¸çiðäåí ôîðìàò ðèñóíêà… êîìàíäàñû áåðiëñå), ýêðàí¹à äèàëîãòûº òåðåçå øû¹àðûëàäû. Îë òåðåçåäå ñóðåòêå ºàòûñòû ñóðåòòi ðàìêàëàó, ðàìêàíû» ñóðåò æîº æåðií áîÿó æ½ìûñòàðûí æ¾ðãiçó ¾øií Öâåòà è ëèíèè áàñòûðìàñû ºîëäàíûëàäû. Ñóðåòòi» áàñòàïºû ¼ëøåìiíå ñ¸éêåñ íåìåñå ñóðåò ¼ëøåìiíi» ïðîïîðöèÿñûí ñàºòàï, ñóðåòòi» ¼ëøåìií, ìàñøòàáûí ¼çãåðòóãå Ðàçìåð áàñòûðìàñû ºîëäàíûëàäû. Ñóðåòòi» құжат ïàðà¹ûíäà¹û ò½ð¹àí îðíûí àíûºòàó íåìåñå ê¼ðñåòó Ïîëîæåíèå áàñòûðìàñû àðºûëû îðûíäàëàäû. Ðèñóíîê áàñòûðìàñûíäà Îáðåçêà á¼ëiìi àðºûëû ñóðåòòi æàí-æà¹ûíàí êåñiï òàñòàó¹à áîëàäû. Àë èçîáðàæåíèå á¼ëiìiíäå ñóðåòòi» ò¾ñiíi» ê¼ðiíiñií (ÿðêîñòü, êîíòðàñò, öâåò) ¼çãåðòóãå áîëàäû. Äîêóìåíòêå ºîéûë¹àí ñóðåòòi» æàçûë¹àí òåêñòåðãå ºàòûñòû îðíàëàñóûí ðåòòåó ¾øií Îáòåêàíèå áàñòûðìàñûí ïàéäàëàíàìûç. Ìûñàëû, ñóðåòòi» ¾ñòiíå òåêñò æàçó ºàæåò áîëñà, Îáòåêàíèå áàñòûðìàñûíäà¹û íåò áåëãiñií òà»äàï, ÎÊ êíîïêàñûí áàñàìûç, ñîäàí ñî» ñóðåòòi áåëãiëåï àëûï, Ðèñîâàíèå º½ðàëäàð ïàíåëiíäåãi (á½ë ïàíåëü ¸äåòòå ýêðàííû» ò¼ìåíãi æà¹ûíäà îðíàëàñàäû) ÄåéñòâèÿÏîðÿäîêÏîìåñòèòü çà òåêñòîì êîìàíäàñûí îðûíäàéìûç.
Пернетақтада æîº ñèìâîëäàðäû құжатқа ºîþ ¾øií Âñòàâêà –Ñèìâîë êîìàíäàñûí îрыíäàñຠò¼ìåíäåãiäåé òåðåçå øû¹àäû.
Øðèôò äåãåí æåðäå øðèôòi» ò¾ðëåðií àóûñòûðà îòûðûï, îíû» ò¼ìåíãi æà¹ûíäà¹û òàáëèöàäà êåðåêòi ñèìâîëäû içäåï òàóûï òûøºàí àðºûëû áåëãiëåï Âñòàâèòü êíîïêàñûí áàññàº, ñîë ñèìâîë меңзер îðíàëàñºàí æåðãå ºîéûëàäû.
Зертханалық жұмыс № 4
Тақырыбы: PowerPoint программасында автомазмұн шеберінің көмегімен презентация даярлау.
-
PowerPoint 2000 программасын іске қосыңыз. (Пуск → Программы → Microsoft PowerPoint)
-
Ашылған PowerPoint сұхбат терезесінде Автомазмұн шебері (Мастер автосодержания) ауыстырып-қосқышын орнатыңыз (Егер бұл терезенің көрінуі жасырын сөндірілсе, онда шеберді Файл→Создать) командасымен іске, ашылған терезеден Автомазмұн шебері бөлімін таңдаңыз).
-
Автомазмұн шебері (Мастер автосодержания) терезесінде Ары қарай (Далее) батырмасын шертіңіз.
-
Келесі терезеден Жалпы баяндама (Общий доклад) жолын таңдап Ары қарай (Далее) батырмасын шертіңіз.
-
Презентация стилін таңдау кезеңінде экранда ауыстырып-қосқышын орнатыңыз.
-
Презентация параметрін таңдау кезіндетақырып терезесінде Сырдария университеті атауын енгізіп Төменгі колонтитул (Нижний колонтитул) терезесінде қайталалаңыз. Ары қарай (Далее), сосын Дайын (Готово) батырмасын шертіңіз.
-
Ашылған құрылым терезесінің жұмыс өрісінде 5 – пен 9 – ға дейінгі слайдтарды (Deelete пернесімен) жойыңыз. Презентацияда 4 слайд қалдырыңыз.
-
Бірінші слайдқа өтіп, зерттеудің авторы ретінде өз атыңызды ендіріңіз.
-
Слайд терезесіне ауысып, тақырып блогын таңдап және басқару аспаптар панелінің көмегімен мәтінді ортаға туралап қойыңыз. Слайдтың жоғарғы бөлігінде тақырыбы бар мәтіндік блокты тышқанның және меңзерді басқаратын пернелердің көмегімен, қызыл сызықтан жоғары ортаға туралап орналастырыңыз. Автор атауымен берілген мәтіндік блокқа да дәл осы амалдарды орындаңыз, бірақ оны қызыл сызықтан төмен орналастырыңыз.
-
Титулдық слайдта жалаушаларды құру колонтитулын жойыңыз. Вид →Колонтитулы →Не показывать на титульном слайде).
-
Екінші слайдқа көшіңіз. (құрылым терезесінде немесе PageDown перенесімен) «Кіріспе» тақырыбының орнына Сырдария университетінің артықшылықтары мәтініні енгізіңіз:
-
Маркерлі тізімге ауысып, үлгінің орнына келесі мәтінді енгізіңіз:
-
Мыңдығын студенттерге жаппай білім беру;
-
Алдыңғы қатарлы білімді мамандар даярлау;
-
Әрбір студентке жеке жағдай жасау;
-
Білім беруде ең озық компьютерлік технологияны пайдалану.
-
Мәтіндік блоктарды өз қалауыңызша түзетіңіз.
-
Үшінші слайдқа ауысыңыз. Неге мен Сырдария Университетін қаладым? Тақырыбын енгізіңіз. Екінші мәтіндік блокты өшіріңіз.
-
Аспаптар панелінен кестені қосу (Добавить таблицу) құралын таңдап, интерактивтік өріске созу арқылы кесте өрісінің өлшемін 5х2 – ге қойыңыз.
-
Кестенің сол бағанын толтырыңыз (жоғарыдан төмен): Оқыту сапасының жоғарылығы; Оқу төлемінің қолайлылығы; Кітапхана фондының құндылығы; Тиімді таңдау; тағы басқалары. Кестеңіздің оң жақ бағанына келесі мәндерді толтырыңыз. (жоғарыдан төмен) 85%; 40%; 82%; 67%. Тышқанды созу арқылы оң бағанды ерекшелеп, аспаптар панеліндегі ортада (По центру) батырмасының көмегімен ортаға орналастырыңыз.
-
Төртінші слайдқа ауысыңыз. Абитуриенттердің мамандық таңдау көрсеткіші мәтінін енгізіңіз. Екінші мәтіндік блокты өшіріңіз.
-
Аспаптар панелінен Диаграмманың қосылуы (Добавление диаграммы) батырмасын шертіңіз. Пайда болған Презентация мәліметтер кестесі (Презентация – Таблица данных) терезесінің сол жақ бағанына келесі мамандық аттарын енгіңзіңіз (жоғарыдан төмен қарай): қолданбалы математика; мектептегі математика; математика; информатика; физика; тағы басқалар. Квартал атаулы ұяшықтарды мына мәндермен ауыстырыңыз (солдан оңға қарай): 2000-2001; 2001-2002; 2002-2003; 2003-2004.
-
Мәліметтері бар ұяшыққа келесі мәндерді енгізіңіз (жоғарыдан төмен, оңнан солға қарай):
-
28, 41, 63, 88;
-
42, 69, 78, 76;
-
55, 75, 89, 93;
-
64, 82, 89, 98;
-
60, 66, 76, 81;
-
Бірінші слайдқа ауысыңыз. Тақырыпты таңдап, тышқанның оң жақ батырмасын шерту арқылы интерактивті менюді ашып, одан Анимацияны баптау (Настройка анимации) бөлімін таңдаңыз. Тақырып1 (Заголовок1) жолына қарама қарсы орналасқан Анимацияға арналған объектілер (Объекты для анимации) терезесіне жалауша қойыңыз. Өз қалауыңыз бойынша әсерді таңдап, ОК батырмасын шертіңіз.
-
Бірінші слайдқа өтіп, презентацияның көрсетілуін іске қосып, (Показ слайдов – Начать показ), слайдтардың демонстрациясы кезінде жіберген қателерді тексеріңіз. Дайын болған презентацияны өз папкаларыңызға менің университетім деген атпен сақтап қойыңыз.
Зертханалық жұмыс № 5
Тақырыбы: Microsoft Internet Explorer браузерінің бастапқы бетін баптау.
-
Internet Explorer программасын іске қосыңыз. (Пуск – Программы - Internet Explorer)
-
Еегр іске қосылғаннан кейін программа қандай да бір Web бетті жүктеуге тырысса, тоқта (стоп) батырмасын шертіп, жүктеуді тоқтатыңыз. Адрес жолындағы жазбалар бойынша броузер бастапқы бет ретінде қолданған беттің URL – адресін орнатыңыз.
-
Сервис – Шолушы қасиеттері (Сервис – Свойства обозревателя) командасын орындаңыз. Ашылған Шолушының қасиеттері сұхбат терезесінде Жалпы (Общие) қыстырмасын ашыңыз.
-
Үй беті (Домашняя страница) панелінде Адрес өрісін іздеп тауып, осы өрістегі жазба бойыншаброузер бастапқы бет ретінде қолданған беттің URL – адресін орнатыңыз.
-
Бос беттен (С пустой) батырмасын шертіңіз. Бастапқы беттің Адрес өрісінде about:blank жазбасы шыққанын байқаңыз. Бұл қайта қосқанда, программа бастапқы бет ретінде ешқандай Web бетті жүктемейтінін көрсетеді.
-
Қолдану (Применить) батырмасын шертіп, одан соң Шолушының қасиеттері сұхбат терезесін ОК батырмасымен шерту арқылы жабыңыз.
-
Программа терезесін жабыңыз.
-
1-ші бөлімде көрсетілгендей программаны қайта қосыңыз.
-
Программаны қайта қосқаннан кейін ешқандай бастапқы беттің жүктелмейтіндігін және Адрес өрісінде about:blank хабарламасы жазылғанына көз жеткізіңіз.
-
Программа терезесін жабыңыз.
ІІІ – кредит
Зертханалық жұмыс №1
Тақырыбы: “WINDOWS жүйесіндегі Excel программасы”
-
Excel программасын іске қосыңыз. Жаңа жұмыс кітабын
даярлаңыз. Жаңа ат пен сақтап қойыңыз.
-
Таңбашасына шерту арқылы қолданылмаған жұмыс парағын таңдап алыңыз немесе жаңасын құрыңыз. (Вставка-Лист). Жаңа парақтың таңбашасына екі рет шертіңіз және он Автотолтыру деп. атаңыз.
-
А1:В7 ауқымына әр түрлі бүтін сандар енгізіңіз.
-
Осы ауқымды ерекшелеп Альп, оған Түзету-Тазарту-Ішіндегі (Правка-Очистить - Содержимое) командасын орындаңыз. Болван өзгеріске назар аударыңыз.
-
 батырмасын басу арқылы бұрын енгізген мәндерді байта қалпына келтіріңіз.
-
А1:В7 ауқымын ерекшелеп Альп, он Түзету – Көшіру (Правка - Копировать) командасының көмегімен алмасу буферіне орналастырыңыз.
-
Алмасу буферіндегі мәліметтерді G5 ұяшығына апарып қойыңыз. (Правка - Вставить).
-
G5 :Н8 ауқымын ерекшелеп Альп, Түзету-Қиып Алу (Правка - Вырезать) командасының көмегімен қиып Альп, С8 : D12 ауқымына апарып қойыңыз.
-
С15:L15 ауқымын автотолтыру көмегімен 2003 санымен толтырыңыз, ол үшін 2003 санын С15 ұяшығына енгізіп, сол ұяшықты ағымдық етіп алыңыз да, тышқанның нұсқағышымен толтыру маркерін L15 ұяшығына дейін созыңыз.
-
Осылайша 2004 санын А15 : А25 ауқымына тігінен толтырыңыз.
-
Құжаттты сақтап қойыңыз.
Зертханалық жұмыс №2
Енгізуде автоматтандыру құралдарын пайдалану.
-
Excel программасын іске қосыңыз. Бұрын даярланған жұмыс кітабын ашыңыз.
-
Таңбашасына шерту арқылы қолданылмаған жұмыс парағын таңдап алыңыз немесе жаңасын құрыңыз (Вставка - Лист). Жаңа парақтың таңбашасына екі рет шертіңіз және он ы Әр айдағы қосымша шығын деп. атаңыз.
-
А1 ұяшығын ағымдық етіп, келесі мәтінді енгізіңіз: Айлар.
-
В1 ұяшығын ағымдық етіп, келесі мәтінді енгізіңіз: Шығындар.
-
А2 ұяшығын ағымдық етіп, келесі мәтінді енгізіңіз: Январь 2004. Enter пернесін басыңыз. Мәтіннің автоматты түрде дата болып танылғандығына көз жеткізіңіз. Жоғары (Вверх) пернесін басыңыз. Өзіңіздің қалауыңыз бойынша, Пішім – Ұяшықтар (Формат - Ячейки) командасын орындаңыз және дата жазбаларының басқа пішім ін көрсетіңіз.
-
Тышқан нұсқағышын ағымдағы ұяшықтың қоршауының оң жақ төменгі бұрышында орналасқан толтыру маркеріне орналастырыңыз. Тышқанның оң батырмасын басып, А2-ден А25-ке дейін төмен түсіріңіз.
-
Тышқанның батырмасын жіберіңіз. Ашылған меню ден Айлар бойынша толтыру бөлімін таңдаңыз. А бағанында барлық айлармен қоса, 2004 жылдың желтоқсаны кіргеніне көз жеткізіңіз.
-
Берілген мысалда алғашқы айдың шығыны 200 теңге деп алып, ал әрбір кейінгі айда шығын 10% өсті деп. есептеңіз. В2-ні ағымдық ұяшық етіңіз. Оған 200 санын енгізіңіз. Enter пернесін басыңыз.
-
В2 ұяшығына тышқанның оң батырмасын басып, жанама меню ден ұяшықты пішімдеу бөлімін таңдап аламыз. Сан (Число) қыстырмасынан Қаржылық (Денежный) нұсқасын таңдап алып, ОК батырмасын басыңыз . Осы сан қаржылық сома ретінде жазылғандығына көз жеткізіңіз.
-
Тышқанның оң батырмасымен толтыру маркеріне шертіп,қоршауды В2 ұяшығынан бастап, В25-ге дейін қамтитындай етіп созыңыз. Тышқанның батырмасын жіберіңіз. Ашылған меню ден Прогрессия бөлімін таңдап алыңыз.
-
Тип панеліндегі ауыстырып-қосқышты Геометриялыққа қойыңыз, Қадам (Шаг) өрісіне 1,1 мәнін енгізіңіз. ОК батырмасын басыңыз.
-
С1 ұяшығына Өсу қортындысы мәтінін енгізіңіз.
-
С2 ұяшығының ағымдық етіңіз, оған =В2 ұяшығының мәніне тең екенін білдіреді. Егер В2 ұяшығындағы мән өзгерсе, С2 ұяшығында да өзгереді.
-
С3 ұяшығына шертіңіз. Формула жолындағы Формуланы өзгерту (Изменение формулы) белгісін шертіңіз. В3 ұяшығына шертіңіз. Бұл ұяшыққа сілтеме формулалар жолында орналасқандығына көз жеткізіңіз. “+” пернесін басыңыз. С2 ұяшығына шертіңіз. Enter пернесін басыңыз.
-
С3 ұяшығын тағыда ағымдық етіңіз. Тышқан нұсқағышын толтыру маркеріне апарыңыз, тышқанның сол жақ батырмасын басып қоршауды С2-С25 ұяшықтарын қамтитын етіп созыңыз.
-
С бағанындағы кез-келген бір ұяшыққа шертіңіз, ол жерде қандай формула жазылғанын көріңіз. Бұл формулалардың барлығы салыстырмалы адрестеу принципі бойынша түзетілгендігіне көз жеткізіңіз.
-
Құжатты сақтаңыз.
Зертханалық жұмыс №3
Диаграмма тұрғызу.
-
Excel программасын іске қосыңыз. Бұрын даярланған жұмыс кітабын ашыңыз.
-
“Әр айдағы қосымша шығын” жұмыс парағын ашыңыз.
-
Созу әдісі бойынша А2: С25 ұяшықтар ауқымын ерекшелеңіз.
-
Аспаптар панелінде “Диаграмма шебері” белгісін шертіңіз.
-
Тип тізімінен Гистограмма бөлімін таңдап алыңыз (мәліметтерді бағандық диаграмма түрінде көрсету үшін). Түр (Вид) палитрасының бір інші бағанындағы төменгі бөлімді таңдаңыз (Үштік гистограмма). Ары қарай (Далее) батырмасын басыңыз.
-
Осылайша ұяшықтар ауқымы Алдан –ала ерекшеленгендіктен Диаграмма шебері (Мастер диаграмм) мәліметтер қатарының орналасуын автоматты түрде анықтайды. Диаграммадағы мәліметтер дұрыс таңдалғанына көз жеткізіңіз.
-
Қатар (Ряд) қыстырмасында Қатар1 (Ряд1) бөлімін таңдап алып, Атау (Имя) өрісіне, сонан соң В1 ұяшығына шертіңіз. Осылайша Қатар2 бөлімін таңдап алып, Атау (Имя) өрісіне және С1 ұяшығына шертіңіз. Ары қарай (Далее) батырмасын басыңыз.
-
Тақырыпшалар (заголовки) қыстырмасын таңдап алыңыз. “Диаграмма тақырыбы” өрісіне “Шығындар диаграммасы” мәтінін енгізу арқылы диаграмманың тақырыбын енгізіңіз. Ары қарай батырмасын басыңыз.
-
Ауыстырып –қосқышты “Бөлек” (Отдельном) жағдайына қойыңыз. Өз қалауыңыз бойынша осы қосылған жұмыс парағына ат қойыңыз. “Дайын” (Готово) батырмасын басыңыз.
-
Жаңа жұмыс парағында диаграмма тұрғызылғанын байқайсыз. Тышқан нұсқағышын диаграмма элементтерінің біреуіне апарып көріңіз. Ашылған терезеден белгіленген диаграмма элементтің нақты мәні шығатындығын көресіз.
-
Өсу қортындысы қатарының қайсыбір элементін шертіп, бүкіл қатардың ерекшеленгенін байқайсыз.
-
Пішім Ерекшеленген қатар (Формат – Выделенный ряд) командасын орындаңыз. Түр (Вид) қыстырмасын ашыңыз.
-
Бояу әдістері (Способы заливки) батырмасын басыңыз. Дайындық (Заготовка) ауыстырып – қосқышын орнатыңыз, ашылған терезеден ОКЕАН бөлімін таңдап, Диогнальдық штрихтау1 типін енгізіңіз. ОК батырмасын басыңыз. Содан кейін мәліметтер қатарының түрі қалай өзгергендігін байқайсыз.
-
Өз қалауыңызша “Шығын” мәліметтер қатарының көркемдік жағын немесе диаграммаың басқа элементтерін өзгертіңіз.
-
Құжатты сақтап қойыңыз.
Зертханалық жұмыс № 4
Тақырыбы: Негізгі кестелерді құру.
Екінші кесте кітапханадағы оқулықтарды тіркеуге арналсын.
1. Microsoft Access программасын іске қосыңыз. Пайда болған Microsoft Access терезесінде аңа мәліметтер базасы (Новая база данных) ауыстырып – қосқышын орнатыңыз. ОК батырмасын басыңыз.
2. Жаңа мәліметтер базасы файлы (Файл новой базы данных) сұхбат терезесінде “Менің құжаттарым” (Мои документы) қаптамасын таңдап алып, файлға “Отырар кітапханасы” деп ат беріңіз. Файл типі ретінде Microsoft Access мәліметтер базасы алынғанын көресіз. Құру (Создат) батырмасын басыңыз. Жаңа Отырар кітапханасы мәліметтер базасының терезесі ашылады.
-
Кестелер панелін ашыңыз.
-
Конструктор режимінде кесте құру белгісіне екі рет шертсеңіз кесте құрылымын даярлау бланкісі ашылады.
-
Бірінші кесте үшін төмендегідей өрістерді енгізіңіз:
өріс атауы өріс типі
-
оқырманның аты –жөні мәтіндік
-
кітаптың аты мәтіндік
-
кітаптың аты мәтіндік
-
кітаптың авторы мәтіндік
-
кітаптың номері мәтіндік
-
кітап алған уақыты мерзім/уақыт
-
бағасы қаржылық
-
Кітаптың номері өрісі мәтіндік өріс екеніне көңіл аударыңыз, өйткені олардың сандық мағынасы жоқ. Кітап номерлерін бір-біріне қосуға, көбейтуге салыстыруға болмайды.
-
Болашақ “Оқулықтар” кестесімен байланыс орнату үшін түйінді өріс беруіміз қажет. “Кітаптың аты” өрісін қайталанбайтын өріс ретінде таңдап алуыңызға болады. Бірақ өте үлкен мәліметтер базасында аттары бірдей әр түрлі кітаптар кездесуі мүмкін. Сондықтан біз “Кітап аты” және “Кітаптың авторы” өрістерінің комбинациясын түйінді өріс ретінде пайдаланамыз. Бланкінің жоғарғы бөлігіндегі өрісті ерекшелеп алыңыз (Shift). Тышқанның оң батырмасын шерту арқылы жанама менюді ашыңыз және одан “Түйінді өріс” (ключевое поле) бөлімінін таңдап алыңыз.
-
Конструктор терезесін жабыңыз. Терезені жабу кезінде кестеге Оқырмандар деп ат беріңіз.
-
5-9 бөлімдердегі амалдарды қайталап, Оқулықтар кестесін құрыңыз. Оған төмендегідей өрістер енеді:
өріс атауы өріс типі
-
кітаптың аты мәтіндік
-
кітаптың авторы мәтіндік
-
баспасы мәтіндік
-
шыққан жылы мерзім/уақыты
-
кітаптың номері мәтіндік
-
көлемі сандық
-
бағасы қаржылық
Зертханалық жұмыс №5
Кестеаралық байланыстарды құру.
-
Microsoft Access программасын іске қосыңыз.
-
Microsoft Access терезесінде Мәліметтер базасын ашу (Открыть базу данных) ауыстырып-қосқышын қосыңыз, өткен сабақта құрылған Отырар кітапханасы базасын таңдаңыз. ОК батырмасын шертіңіз.
-
Отырар кітапханасы: Мәліметтер базасы терезесінде Кестелер (Таблицы) панелін ашыңыз. Онда бұрын құрылған Оқырмандар және Оқулықтар кестелерінің таңбашаларының бар екендігіне көз жеткізіңіз.
-
Аспаптар панелінен Мәліметтер схемасы (Схема данных) батырмасын іздестіріңіз. Егер қиындықтар болса меню жолындағы команданы табыңыз. Сервис – Мәліметтер схемасы (Схема данных). Мәліметтер схемасы терезесін ашу үшін, осы тәсілдерін кез-келгенінің қолданыңыз. Осы терезенің ашылуымен бір уақытта Кестелерді қосу (Добавление таблицы) сұхбат терезесі ашылады, бұл қосымша кестеден аралық байланысты құратын кесте таңдауға болады.
-
Қосу (Добавить) батырмасын шерту арқылы Оқырмандар және Оқулықтар кестелерін таңдаңыз- Мәліметтер схемасы терезесінде осы кестелердің өріс тізімдері ашылады.
-
SHIFT пернесін басып тұрып Оқырмандар кестесіненекі өрісті ерекшелеңіз: Кітаптың аты әне кітаптың авторы.
-
Осы өрістерді Оқулықтар кестесінің өріс тізіміне әкеліңіз. Тышқан батырмасын жіберген сәтте, Байланысты өзгерту (Изменение связей) сұхбат терезесі шұғыл түрде ашылады.
-
Байланысты өзгерту (Изменение связей) терезесінің оң жақ панелінен байанысқа қосылатын Оқырмандар кестесінен Кітаптың аты және Кітаптың авторы өрістерін таңдаңыз.
-
Байланысты өзгерту (Изменение связей) сұхбат терезесін жауып, Мәліметтер схемасы (Схема данных) терезесінен пайда болған байланысты көріңіз. Байланыс сызығын тышқанның сол жақ батырмасын шертіп ерекшелеп алуға болады, ал тышқанның оң жақ батырмасын шерту арқылы, байланысты үзуге әнередакциялауға мүмкіндік беретін жанама меню ашылады.
-
Мәліметтер схемасы терезесін жабыңыз. Microsoft Access программасын жабыңыз.
Қолданылатын әдебиеттер тізімі
-
Жаңа ақпараттық технологиялар. Б.Бөрібаев, Е. Балапанов, Г. Мадьярова, Р. Дузбаева. Алматы 2001 ж “ Ғылым” ғылыми баспа орталығы.
-
Информатика М.Қ. Байжұманов Л.Қ. Жапсарбаева Алматы 2004 ж.
-
Информатика для юристов и экономистов. Под редакцией С. В. Симоновича.
-
Хаританова И. Самаучитель Ассеss 2000. Санкт-Петербург: Питер, 2001,383 с.
-
Борланнд Р. Знакомство с Windows 98.-M.: Microsoft Press, Русская редакция, 1997,376 с.
-
Павлова Н.Т. Компьютерный курс лекций. Астана 2001.,38 с.
-
Лентьов Ю. Microsoft Office 2000: краткий курс. Санкт-Петербург: Питер, 2000, 288 с.
-
Сагман С. Эффективная работа с Power Point 7.0. Санкт-Петербург: Питер, 1997,496 б.
-
Пфаффенберген Б.Эффективная работа с Microsoft Internet Explorer 4.0. Санкт –Петербург,1998,416 с.
-
Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Информатика және компьютерлік техника. Алматы,” Мектеп”, 2002, 453 б.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
“Сырдария” университеті
“Жаратылыстану” факультеті
“Информатика” кафедрасы
Достарыңызбен бөлісу: |
