Лекция сабақтардың НҰСҚаулары мамандық 5 кредит Құрастырушы
Болмыс ұғымының тарихына келетін болсақ
жүктеу/скачать 421 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Оның енбектері
| Болмыс ұғымының тарихына келетін болсақ:
Негізінде дәстүр бойынша болмыс ұғымы Элеа қаласынан шыққан антика заманының Парменид атты философтың пікірлерінен басталады. (б.э.д. 540 ж.ж. Ежелгі Грекияда өмір сүрген Парменидтің Табиғат туралы атты шығармасының біршама бөлігі бізге жеткен; осы енбегінде Парменидтің философиясының негізгі ережелері берілген. Оның шәкірті және ізбасары Зенон Элейский атты атақты ойшыл болды. Парменидтің негізгі ойлары бойынша: 1. Болмыстан басқа ештеңе жоқ. Сонымен қатар, ойлау және ойлау қабілеті де ол Болмыс, өйткені ештеңе туралы ойлауға болмайды да мүмкін емес; 2. Болмыс ешкіммен немесе ештеңе тудырмайды; әйтпесе ештеңе жоқ Бейболмысты қабылдауға тура келеді, бірақ ештеңе жоқ; 3. Болмыс жемқорлыққа және өлімге душар болмайды; әйтпесе ол ештеңеге айналар еді, бірақ Бейболмыс жоқ; 4. Болмыстың болашақ және өткені жоқ. Болмыс - бұл таза бар нәрсе. Болмыс қозғалыссыз, бірқалыпты, мінсіз және шектеулі; шар формасына ие . Парменидтің Тезисі осылайша: «Болмыс бар, бейболмыс жоқ та болуы мүмкін емес». Бейболмыста өмір сүру мүмкін емес, өйткені бейболмыс туралы ойлау да мүмкін емес (өйткені мұндай ой қарама-қайшылықты болады; Болмыс Парменид бойнша біркелкі, екі немесе одан да көп «тіршілік» болуы мүмкін емес. Әйтпесе, оларды бір-бірінен Ешнәрселік емес бөлуге тура келеді (олай болу мұмкін емес); Ешқандай қозғалыс пен көптік жоқ және Жаратылыс біреу болғандықтан, пайда болу да, жойылу да жоқ деп жариялайды. Шындықтың өлшемі ретінде Парменид бойынша ол ой мен акылды қарастыра отырып, Парменид сезімдердің дәл еместігін анықтады. Лаертес Диоген нтика автора философтар туралы жазған авторы. Парменидтін ойларын осылайша жеткізеді: « Парменид ақиқат өлшемін ақыл деп атады; ал «сезімді танымының», - деді ол, «жоғы анықтады» деген сөздері анық. Парменид асыл және ауқатты отбасынан шыққан; Парменид сонымен қатар Элеа полисінің заң шығарушысы ретінде танылған. Атақты ойшыл философ Парменид адамгершілік тұлға ретінде құрметтелген. Парменидтің екі жолы - «ақиқат жолы» және «пікір жолы» әлемнің болмыстын екі бейнесі философиядағы белгілі ұғым. Мәңгілік болмыс әлемі және оған қарама-қайшы Пікірлер әлемі Парменидтің ойларының маныздысы.. Парменидтің пайымдауынша, ақиқатқа жетелейтін бір ғана жол бар ол: «бар нәрсе бар, ал жоқ нәрсе жоқ». Парменид бойнша Шынайы Болмысты біз тек ойлау акыл ой ғана арқылы тани аламыз Келесі ойшыл Гераклит Афины мен Эфес билеушілерінің билігінен айрылған ұрпақтарының бірі Эфес қаласынаң шыққан атақты философ Гераклит б з 544 ж.омір сұрген - ежелгі диалектика дегең ұғымының алғашқы тарихи немесе бастапқы түрінің негізін қалаушы . Гераклитті «қараңғы тұңғыұйп» ойшылы деп аталыңған, оның философиялық жүйесі кейінгі ұрпақтың назарына ұсынылған диалектика негіздері болды Оның щығармаларының тек бірнеше ондаған үзінділері сақталған жалғыз жұмысы - «Табиғат туралы» кітабы, бұл Гераликтің енбегі үш бөлімнен тұрады («Табиғат туралы», «Мемлекет туралы», «Құдай туралы»). Гераклиттің әйгілі «Бәрі ағып жатыр, бәрі өзгереді» деген атақты сөйлемнің авторлығымен байланысты Табиғатың алғашқы бастамасың Гераклит «Логос» деп атайды. Логос сөздің әртүрлі мағыналары бар, олардың негізгілері «ақылға қонымды сөйлеу», «ақиқат», «заң». Грек саясатының демократиялық құрылымы адамның ойлауындағы осы мағыналарды мықтап байланыстырды: барлық әлеуметтік мәселелерді осында саясат иелерінің жалпы жиналысы шешеді және сөз биліктің негізгі құралына айналады. Ақылды, шынайы сөз - Логос - заңға айналады. Гераклиттегі Әлемнің жоғарғы заңының «Логос» деп аталуы таңқаларлық емес (дегенмен, Гераклитті демократиялық жүйенің жақтаушыларына жатқызуға да болмайды).Ол қөбінесе аристрократия билігің жақтаушысы Гераклиттің Логосы заттардан бөлек болмайды, оның ілімі бойнша логос ол материалды бөлшегі емес, Гераклиттен Логосына ол барлық заттар тауелді . Гераклит бойнша Логос бірде әлемнің билеуші Акылы, Бірде Құдай, Бірде Зевс деп те атайды. Бірақта Гераклиттең Логос Құдайы діни құдайына ұқсамайтың феномен. Ақылды және даналы деп осы Логостың ұғынұ қабілеті мол және маныздысы ол өз іс-әрекетінде осы Логысты басшылыққа алатын Адам деп тұсінгең. Гераклит өз енбегіңде Алайда, ақылды адамдар мен данышпандар сирек кездесетініне, шағымданады. Оның енбегі келесі сөздермен басталды: «Бұл логосты әрдайым түсінбейтін бұл адам, оны тыңдамай тұрып, бір рет естіген сөз (логотип). Барлық адамдарға бұл сөздер (логотиптер) тікелей ұшырасса да, олар ... ұйықтап жатқан адамдар секілді есінде жоқ сияқты, адамдар не істеп жатқандарын білмейді » дейді. Логос арқылы құрылған ғарыштын, Гераклитте образдық бейнесі - бұл Гераклиттің оты. «Бұл Ғарышты ешбір құдай жаратқан жоқ, адамдардың ешқайсысы да жаратқан жоқ, бірақ ол әрдайым тірі от болып келеді, солай бола береді және солай мәнгі болады деген Гераклиттің сөздері өте танымал. Әлем Гераклитке диалектика түрғыдаң бір-біріне қарама-қайшы болып көрінеді. Гераклиттің ілімі бойнша заттардың үздіксіз хаотикалық қозғалысының артында мәңгілік және өзгермейтін тәртіп жасырылған, әр заттың жеке және ерекше келбеті артында болмыстың жалпы заңдылығы жатыр. Диалектика.жеке заттар әлемінде, Логос қарама-қарсы ұстанымдарды біртұтас тұтасқа біріктіру арқылы өзін көрсетеді осыны диалектика деп атаған Гераклитте біз. қарама-қайшылықтың ұқсастығына көптеген тапқыр мысалдар келтіргең ойшыл екенін танимыз: Платон б.э.д. 427 ж д., Афина - б.з.д. 347 ж е., - ежелгі грек философы, Сократтың шәкірті, Аристотельдің ұстазы. Платон ақсүйектер тегі отбасында дүниеге келді, оның әкесі Аристон (465-424), аңыз бойынша, Аттиканың соңғы патшасы Кодрп, анасы Периктиона ы Афины реформаторы Солонның ұрпағы болды. Платон - шығамалары, толықтау көлемде сақталған атақта антика заманының ұлы саяси ойшыл философы. Оның енбектері жүйелі түрде төрт толқа біріктірілген. Олар: сократтық, орта (платондың және ортаплатондық) және кейінгі топтар. Платонның ілімі бойынша идеалды әлемі ғана шынаый болып келеді де ал Заттар Әлемі осы идеалды әлемінің қөрнісі ғана. Платоның ілімі бойнша тек идеялар әлемі шынайы Болмысқа жатады да, ал нақты заттар тек идеялардың көлеңкесі мен болмысы бар мен болмыстығы жоқ арасындағы нәрсе болып келеді. Нағыз шынайы Болмысты қөру тұсіңү және ұғынү ол Платоның ілімі бойнша құрделі таным процессі. Осы тұрғыдан Платон озінің диалектика әдісің ұсына отырып шынай Болмысың тек осы ерекше диалектика әдісімең ғана жетуге болатының дәлелдейді. Платон идеялар әлемін адам дүниеге келмес бұрын, оның өлмейтін жаны мекендейтін құдай патшалығын жариялады. Платоның ілімі бойнша Адам жаны күнәкар жерге түседі, бұл жерде адам жаны уақытша адам денесінде, зындандағы тұтқын сияқты, идеялар әлемін еске алады да сол әлемге ұмтылады. Болмыс бірдейлі де өзгермейді. Сондықтан бола отырып, болмыс сонымен қатар бір-біріне қарама-қайшылықты: ол бірлі және көпті, мәңгілі және өтпелі, өзгермейлі және мәнгі болып келеді. Космогониялық ілімде Платон барлық заттардың соңғы элементтерің айтады. бөлінбейтін үшбұрыш немесе геометриялық тұрғыдан тұсіңдіреді. Платонның пікірінше, Идеалды болмысты тек ерекше ойлау тәсілі арқылы ойлауға болады және бұл әдісті Платон Диалектика деп атады. Неғізіңде Болмыс философиядағы ең маныздылығы келесіснең байқайсыс Ол Платоның осығаң қарай Мемлекет теориясың Таным теориясын тәрбиелеу Эстетика Этика ілімдерің осы идеалар болмысы аркылы дамытады. Мысал, эстетика дегеніміз сұлұлыққа әдемілік туралы ілім. Ал Идея болмысына тек сізде осы әдемілік пен сұлүлыққа құштар ғана болсаныз осы Идея болмысын игрі аласыз. Және құштарлық пен бірге Платон Эрос құшіне де ұлкен қөніл бөлген болатың. Эрос естерінізде болсы махаббат құдайы Себебі сіздің бойнызда білім өқұ аркылы осы идея болмысы туралы образы мен бірге осы идеяларына сұйспеншілік пен маххабат сезімі туындамасы Платон бойнша сіз және сіздің жаныныз еш қашаң дене тұтқынынаң шығу мүмкің емес деп есептейді. Полития іліміңдегі негізгі Платоның ойы ол грек полистегі азаматтарың осы идея болмысына ие болғызу және осы арқылы демек Адам ұшің ең манызды нәрселерге итермелеу. Осы Платон ұшің мемлект құруылының ең маңызды мақсаты. Демек азаматтарды тәрбиелеу арқалы баққытты қылу. Ал Бақыт Платон тұсіңігі бойнша ол Идея Болмысың( осыған мынаңдайлар кіреді ол Мемлекет, әдемілік; сұйспеншілік; қамқорлық, ) сұйю, осығаң адамдардың оз омірің бағыттау Платон ұшің адамға ең жоғары жақсылық ол Идея Болмысына ие болу ең маңызды болып есептеледі. Міне Платон адамдардың қабілітерің де осы болмысқа ие болу мүмкіңшіліктері мен қабілетіне қарай бөледі Олар 1 Жанның ақылға қонымды бөлігінен асып түсүү адамдар 2. Жаннын Афективтік қонымды бөлігінен асып түсүү адамдар 3. Құмарлыққа қонымды бөлігінен асып түсүү адамдар Адам бойндағы осылардың басымдылаулары арқылы адамдар Платон бойнша 1 Ақылды дана.2. Жаунгерлер.3. Қарапайм іскер қара жұмыс адамдары деп боледі. жүктеу/скачать 421 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|