Лекциялар жинағы жинақтаған: Ражабова Аида 2012-2013 оқу жылы мазмұНЫ мазмұны 2 кіріспе 3
Зертханалық жұмыс № 1 «Delphi интерфейсінің элементтері»
жүктеу/скачать 3 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Project Manager ) Код редакторы (Code Editor ) Құрауыштар палитрасы (Component Palette
- Құрал – саймандар панелі
- Объект бұтақтарының
- Properties
- Объект Инспектірінде
- Тапсырма 4 .
- Form 1. MainMenu 1
- Caption
- Выход
- Выход (
- File – Save Project As …
- . DPR (D elphi PR
- Сурет 1.7 Жоба файлын сақтау терезесі
- Объект Инспектірі және Код Редакторы;
Зертханалық жұмыс № 1 «Delphi интерфейсінің элементтері»Бірінші тәжірибелік жұмыс Delphi ортасы мен осы тіл туралы негізгі ұғымдарға кіріспеден басталады. Сіздер жобамен Delphi ортасының қосымшасы ретінде танысасыздар, ал пішінді құрауыштарынан бағдарлама құрылатын жобаның қалауы ретінде қарастырасыздар. Нақты мысалдарда Delphi ортасында бағдарламалаудың концепциясы тереңдетіліп оқылады, олар: жобаны анықтау, жаңа пішінді құру, пішінге құрауыштарды қосу, осы құрауыштардың қасиеттерін анықтау және бағдарламаның орындалуы. Жұмыстың мақсаты: Delphi ортасымен және оның негізгі терезелерімен танысу. Өзіңнің бірінші қосымшаңды құру және оны сақтауды үйрену. Delphi — Windows жүйесінде жұмыс істеуге арналған бағдарламалаудың көрнекілік тілі. Оның қосымшасы, яғни Delphi ортасында құрылған бағдарлама да Windows жүйесіне арналған. Delphi ортасында бағдарламалау объектілі-бағытталған технологияға сүйенеді. Бағдарламалаудың базалық тілі ретінде Object Pascal тілі таңдап алынған. Delphi ортасында бағдарлама құру жұмысының көп бөлігі құрауыштарды таңдау, оларды тышқанның көмегімен экранға орналастыру және осы құрауыштардың қасиеттерін анықтауға кетеді. Құрауыштар — «құрылысшы блоктар» деп саналады, олардан Delphi ортасының қосымшалары құрылады. Олар өз кезегінде көрінетін болуы мүмкін, олар қолданбалы интерфейстің бөліктері (айналдыру жолағы, басқару батырмалары, меню т.б.), сонымен бірге көрінбейтінде болуы мүмкін — таймер, деректер базасы. Тапсырма 1. Delphi - ді іске қосу Delphi – ді іске қосу үшін 3 әдістің біреуін орындаңыздар:
Тапсырма 2. Delphi интерфейсінің элементтерін оқып – үйрену. Ортаның интегралдық құрылымы (IDE – Integrated Development Environment). Delphi ортасының интегралдық құрылымына қосымшаларды құрайтын және жобаны басқаратын келесі құралдар кіреді:
Delphi 6 ортасын іске қосқанда компьютер экраны сурет 1.3 – де көрсетілгендей көрініс табады. 
Сурет 1.3 Delphi 6 ортасының терезелері мен панельдері Бағдарламалау ортасының негізгі терезесін қарастырайық. Ол терезенің тақырыбы — Delphi 6 – Project 1, яғни Delphi сізге бірінші жобаңызды құруға нұсқау береді және оған Project 1 деген ат тағайындайды. Төмен қарай негізгі меню, 16 батырмадан тұратын құрал-саймандар панельі және құрауыштар палитрасы орналасқан. Негізгі меню бағдарламалау ортасының командаларына қатынасты қамтамасыз етеді, олардың көбі Windows ортасынан және оның қосымшаларынан белгілі, ал қалғандары Delphi – ді оқып – үйренгенде кең түрде талқыланады. Құрал – саймандар панелі негізгі менюде жиі қолданылатын командаларды жылдам орындауға мүмкіндік береді. Құрал – саймандар панельінің батырмалары. 
Жоғарғы сол жақтағы екі батырма Windows ортасының басқа қосымшаларынан белгілі файлды ашуға (Open) және файлды сақтауға (Save) тағайындалған. 
Файл жобасын ашу (Open Project) және файл жобасын сақтауа (Save Project As…).
Файлды жобаға қосу (Add file to project) және файлды жобадан жою (Remove file from project).
New Items диалогтық терезесін ашады. Ол алдын – ала даярланған элементтер жиынынан тұрады және сіздер ол элементтерді өздеріңіздің жасап жатқан қосымшаларыңызға қолдана аласыздар.
Тізімнен модульді таңдау (View Unit).
Ағымды жобадағы пішіннің тізімін шақыру (View Form). Сіз пішінді таңдаған кезде ол активтенеді, ал онымен байланысты модуль Кодтар редакторында активтенеді.
Бағдарламаның орындалуы (Run).
Бағдарламаның орындалуын тоқтату (Pause).
Пішіннің өзіне сәйкес бағдарламаның кодында жазылған модульге ауыстырып қосу және керісінше (Toggle Form / Unit).
Пішіннің жобаға қосылуы (New).
Бағдарламаны жөндегенде оның қадаммен орындалуын қамтамасыз ететін батырмалар (Trace into, Step over). Кейбір батырмалар мен терминдердің не үшін тағайындалғаны Delphi ортасымен жан – жақты танысқанда меңгеріледі. Осы батырмалардың біреуіне біраз уақыт тышқанның курсорын апарып қоя тұрсақ , онда көмек өрісінде анықтама жолы пайда болады, онда берілген батырманы таңдап алғанда қандай әрекет орындалатыны жазылады.
Құрауыштар палитрасының кейбір парақтарын қарастырайық: Standard –Windows – де қосымшасы бар стандартты басқару элементтерін жүзеге асыратын құрауыштар жиынынан тұрады. (батырмалар, тізімдер және т.б.). Additional – қосымша басқару элементтері (графиктер мен диаграммаларды салуға арналған құрауыштар, графикалық көріністерді бейнелеу және т.б.). Data Access – деректер базасына қатынауды жүзеге асыратын арнайы құрауыштар жиынынан тұрады. Data Controls – қолданушымен қарым – қатынас орнататын көрнекілік құрауыштардан тұрады және деректер базасы үшін берілгендерді басқару үрдісін орындайды. Dialogs – стандартты қарым - қатынас құратын құрауыштар (қаріпті таңдау, файлдармен операциялар жасау және т.б.). System – операциялық жүйемен қарым – қатынасты орнататын құрал. VBX –Visual Basic стиліндегі құрауыш.
Бұл құрауыштардың көбі сіздердің алда құратын бағдарламаларыңызда қолданылады. Жоба диспетчері - жобаға кіретін пішіндер мен модульдердің аттарын көруге, жобаға пішіндер мен модульдерді қосуға, жобадан жоюға және т.б. орындауға мүмкіндік береді. Диалог терезесінде келесі бағандар бар: Unit – жоба модульдері. Form – жоба пішіндері. Path – модульдерге жол. Қарым – қатынас терезесіндегі батырмалар: Add – файлды жобаға қосу. Remove – файлды жобадан жою. View unit –модульді көру. View form – пішінді көру. Options – жоба параметрлері. Код редакторы бағдарлама кодынан тұрады, олар бағдарлама кодын құруға және редакциялауға тағайындалған.Код редакторының ағымды менюінің командаларын қарастырайық. Open File at Cursor – атына тышқанның көрсеткіші орналасқан файлды ашады Browse Symbol at Cursor – терезедегі кез – келген модульді, объектіні және айнымалыны көруге мүмкіндік береді Toggle Breakpoint – тоқтату нүктесін тағайындайды Run to Cursor – қосымшаны тышқанның көрсеткішіне дейін орындайды Debug – Evaluate/Modify – айнымалыны өзгерту және көру үшін қарым – қатынас терезесін ашады Debug – Add Watch to Cursor – айнымалыларды бағдарламаның орындалуы барысында көру үшін қосады Read Only – файлда мәтінді редакциялауға тиым салады Объект инспекторы қосымша құрамындағы объектілерді қадағалауға мүмкіндік береді.. Оның көмегімен объектінің қажетті қасиеттері және олардың стандартты оқиғаларға әрекеті тағайындалады (пернеге басу, екі рет шерту, өзгерту және т.б.). Объект бұтақтары Delphi 6 ортасында пайда болған жаңалық болып табылады. Бұл терезеде пішінде, берілгендер модульінде немесе фреймде орналасқан құрауыштар бейнеленеді және олардың арасындағы логикалық қарым – қатынас, мысалы «аталық» – «еншілік» қарым - қатынасы.
Tools – Environment Options меню командасын таңдаңыз. Келесі өрістерге қарама – қарсы таяқшалар қойыңыздар, егер олар Preferences қалташасында тұрмаса: Autosave options тобында (автосақтау опциясы):
Compiling and running тобында(компиляторлау және іске қосу):
OK батырмасына басыңыздар. Тапсырма 3. Delphi – дің негізгі терезелерінің қасиеттерін оқып – үйрену. Delphi – де он негізгі терезе бар. Delphi іске қосылғанда біз төртеуін көреміз: негізгі терезе, негізгі пішіннің терезесі, Объект бұтақтарының терезесі және Объект Инспекторы терезесі. Төртінші терезе — Бағдарламалау Кодының Редакторы — ол ашық тұрады, бірақ пішін терезесінің артына тығылған, оны көру үшін құрал – саймандар панельіндегі Toggle Form/Unit батырмасына шерту керек. Пішін терезесі — Құрауыштар палитрасындағы құрауыштардан бағдарлама жинақталатын негізгі орын. Пішіннің өзі орындауға болатын дайын бағдарлама.
Пішіннің бағдарламасы откомпилируется, экрандағы көмекші терезелер жойылады, пішіннің координаталық торы жоғалады және ол кәдімгі Windows терезесінің қасиетін меңгереді. Осы терезенің қасиетін зерттеңіз. Оның өлшемін өзгертіңіз, экран бойынша жылжытыңыз, жоғарғы сол жақтағы батырманы активтеңіз, терезені бүкіл экранға дейін үлкейтіңіз. Сіз байқағандай, пішін терезесі «жанданды». Alt+F4 батырмаларының комбинациясы Delphi ортасын алғашқы қалпына әкеледі. Инспектор Объектісінің терезесі құраушы немесе пішіннің өзіне тышқанмен шерткенде активтенетін қасиеттерден тұрады. Активтенген құрауштың аты терезенің тақырыбынан кейін орналасады (сурет 1.3. жағдайында ол пішіннің өзі). Терезе екі парақтан тұрады: Properties (қасиеттер парағы) және Events (оқиғалар парағы).
Пішінде батырманың бейнесі пайда болады (сурет 1.4). Бұндай іс-қимыл пішінге құрауышты қосу деп аталады.
Оның айналасында квадраттары бар тіктөртбұрыш жақтау пайда болды. Бұл дегеніміз құрауыш активтенді дегенді білдіреді және Объект Инспектірінде құрауыштың аты пайда болды Button1: TButton. Бұл жағдайда Button TButton типіндегі айнымалы, бастапқы T әрібі тип дегенді білдіреді. 
Сурет 1.4 Пішінге құрауышты қосу TButton типі объект ретінде сипатталған және оның барлық құрауыштары да объект ретінде сипатталған, сондықтан құрауыштардың қасиеттерін басқаратын терезе Объект Инспектірі терезесі деп аталады. Properties парағы 2 бағанаға бөлінген: қасиеттер аты бағанасы және қасиеттер мәні бағанасы. Сол жақ бағанада құрауыштың қасиеттерінің аттарының тізімі, оң жақта — қасиеттердің нақты мәні көрсетілген. Қолданушы кез – келген қасиеттің мәнін өзгерте алады.. Тапсырма 4. «Программа "Тест"» жобасын құру.
Экранда «Программа “Тест”» пішінінің үстіне Form1.MainMenu1 тақырыбымен тағы бір терезе пайда болады; Объект Инспектіріндегі Caption жолына бірінші элемент меню Тест – ті енгізіңіз , ол меню жолағының оң жақ жоғарғы шетінде орналасқан көк тіктөртбұрышқа жазылады. Enter батырмасын басу арқылы менюдің бірінші элементінің бірінші командасын жазуға кірісіңіздер; Caption жолына Тестирование деп жазып, Enter – ді басыңыз.
Меню командаларын бөлуші сызық арқылы топтарға бөлуге болады, ол үшін Результат командысынан кейін , Caption жолына тақырып ретінде алу белгісін енгізіңіздер – “-”.
Меню Тест командасының оң жағында орналасқан тіктөртбұрышты тышқанның көмегімен активтеңіз; Caption жолына Помощь деп жазып, Enter – ді басыңыз; Аналогиялық түрде келесі операцияларға Инструкция және О программе командаларын жазыңыздар.
Сурет 1.5 «Тест» бағдарламасының негізгі менюі
- Выход командасына шертіңіз. Кодтар Редакторы терезесінде жанып - өшіп тұрған тышқанның көрсеткіші бар бағдарламаның коды пайда болады (Delphi ортасы осы оқиғаны өңдеу үшін автоматты түрде бос процедураны құрды ); Тышқанның көрсеткіші тұрған позицияға пернетақтаның көмегімен төмендегі сөзді енгізіңіз: Close;
Сонда мынаны аламыз: procedure TForm1.N5Click(Sender: TObject); begin Close;
end;
Біз «Программа “Тест”» жобасының құрылымдық негізін құрдық. Егер жобаның жұмыс істеу қабілетін тексеретін болсақ, онда менюдің Выход (оған біз арнайы бағдарламалық кодты жаздық) командасынан басқа командалары орындалмайтынын көрдік. Менюдің қалған командаларын әрекетке келтіруді келесі тәжірибелік жұмыстарда қарастырамыз. Тапсырма 5. Жобаны және пішіннің модулінің файлын сақтау.
Сурет 1.6 Негізгі пішіннің модульінің файлын сақтайтын терезе
Осыдан кейін жоба файлын сақтау үшін «Save Project1 As» тақырыбымен келесі қарым – қатынас терезесі пайда болады (сурет 1.7). Үнсіздікпен ол файлға .DPR (Delphi PRoject) кеңейткіші беріледі.
Енді сіздің жобаңыз «Test» деп аталады , ал оның файлдары «Программа_Тест_» папкасында орналасады. Файлдарды жазудың мұндай тізбегі жоба файлы алдын – ала пішіннің бағдарламалық модульінің денесінен тұратын файл сақталмағанша сақталмайтынын білдіреді.
Сурет 1.7 Жоба файлын сақтау терезесі Сонымен сіздер Delphi ортасымен таныстыңыздар: негізгі терезенің құрама бөліктерімен – құрал – саймандар панельімен, құрауыштар палитрасымен, Delphi ортасының негізгі терезелерімен: пішіндер, Объект Инспектірі және Код Редакторы; пішіннің тақырыбын жазуды үйрендіңіздер, меню командаларын енгізу, менюдің Выход командасын шерткенде орындалатын оқиғаның бірінші өңдеуішін құрдыңыздар; жобаны және оның әзірше жалғыз бағдарламалық модульін сақтауды үйрендіңіздер. жүктеу/скачать 3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
. Егер сіз Windows ортасында отырсаңыз , онда Жұмыс стөліндегі Delphi пиктограммасына тышқанның көмегімен екі рет шертіңіз .
ditor files ( Run командасын таңдағанда немесе Delphi – ден шыққанда кодтар редакторында өзгертілген файлдарды сақтайды.);