«лингвомәдениеттану» курсы бойынша дәрістердің ҚЫСҚаша мазмұНЫ
жүктеу/скачать 498 Kb.
|
| Конвенционалды белгілер, аты айтып тұрғандай, адамдардың өзара келісімге келуі нәтижесінде қалыптасқан белгілер. Ол белгілерді басқашалай, шартты белгілер деп те атай аламыз. Мысалы, мектептегі қоңырау үні, зілзала кезіндегі дабыл соғу, шіркеу звонницасының үні, жұма намаз алдындағы азан шақыру, жедел жәрдем мәшинесінің үстіндегі қызыл айшық крест және т.т. Конвенционалды белгілерді өз алдына тағы да сигнал, индекс деп тарамдатып жіберуге тағы болады. Сигнал, немесе ишаралар әрбір мәдениетке сай қалыптасады. Оларды адам бала шағынан көріп-біліп, үйреніп өседі. Мысалы, біздер үшін бас шайқау ишарасы – әлденемен немесе әлдебіреумен келіспеу дегенді білдірсе, болгарлар үшін ол, керісінше, мақұлдау ишарасы болып табылады. Ал индекстер – ақпаратты сығыңқы түрде орналастыру үшін белгілі бір жағдайларда арнайы пайдаланылатын белгілер. Әдетте, атауынан-ақ, біз пошта индексін еске түсіреміз, карталардағы, схемалардағы, графиктердегі белгілерді де индекске жатқызамыз.
Белгіні онтология терминдерімен анықтау қиынның қиыны. Ол – үнемі анықтамадан ысырылып шығу күйінде болатын сусымалы шындық. Вербалды, немесе табиғи тілдік белгілер – адамзат мәдениетінің іргетасы. Ол мәдениеттің семиотикалық негізін құрайды. Сонымен, тілді орталық семиотикалық (белгілік) жүйе деп жалпылама анықтама береміз. Осы жерде семиотика, сол сияқты, онымен бірдеңгейлес семиозис, семиология деген терминдерге тоқталып кету абзал. Семиотика мен семиологияны синоним деуге де болады, өйткені олардың зерттеу пәні біреу ғана, ол – белгі. Бірақ, ғылыми жұмыстарда бұл екі терминнің қолданысқа түскендігі олардың арасындағы нәзік айырмашылықты анықтауды қажет қылады деп білеміз. Семиотика ғåðìèíiн (ãðåк. semeion - áåëãi) àëғàø ðåғ Äæ. Ëîêê “Àäàì àқûë-ïàðàсàғû æàéûíäà” (“Îïûғ î ÷åëîâå÷åсêîì ðàçóìå”) àғғû åңáåãiíäå áåëãiëåð ғóðàëû æàëïû ғûëûì ìàғûíàсûíäà қолäàíғàí áîëàғûí. Сол мағынасынан аса алшақтай қоймаған күйде қазірде семиотика áåëãiëåð æүéåсiíiң (ғàáèғè ғiëäiң, æàсàíäû ғiëäiң, ғүðëi сèãíàëäûқ æүéåëåðäiң, êîìïüþғåðëiê áàғäàðëàìàëàðäûң ғ.á.) қàсèåғғåðií çåðғғåéғií ôèëîсофиялық-теориялық ғûëûìè пән дегенді білдіреді. Ол ÕÕ ғ.-äà äүíèåãå êåëãåí êèáåðíåғèêà, ìәäåíèåғғàíó, âèðғóàëèсғèêà сûíäû ïәíàðëûқ êүðäåëi ғûëûìäàðғà æàғàäû. Семиотикаíûң íåãiçãi ïðèíöèïғåðií àëғàøқûëàðäûң áiði áîëûï àìåðèêàí ëîãèãi ×.С. Ïèðс қàëûïғàсғûðäû. Ô. äå Сîссþðäiң ûқïàëûìåí семиотика ëèíãâèсғèêàëûқ áàғûғ àëäû. 1960-70 æж. семиотикаíûң екі iði ìåêғåái қàëûïғàсғû: ôðàíöèÿëûқ (Êëîä Ëåâè-Сғðîсс, Àëüãèðäàс Ãðåéìàс, Öâåғàí Ғîäîðîâ, Ðîëлàí Áàðғ, Þëèÿ Êðèсғåâà) æәíå ìәсêåóëiê-ғàðғóëûқ (Þ.Ì. Ëîғìàí, Ç.Ã. Ìèíö, È.À. ×åðíîâ - Ғàðғóäàí; Â.Í. Ғîïîðîâ, Âÿ÷. Âс. Èâàíîâ, Á.À. Óсïåíсêèé, È.È. Ðåâçèí – Ìәсêåóäåí). Міне, қысқаша анықтамалық мағлұмат осындай болмақ.
жүктеу/скачать 498 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|