социалдык жашоонун негизги катышуучусу катары караган философиялык окуу. Анын
өзгөчөлүгү төмөндөгүчө: Конфуций токтолгон негизги маселелер адамдарды башкаруу жана
коомдо өзүн кантип алып жүрүү керек экендигин негиздеген.
Бул философиянын өкүлдөрү коомду жумшак башкарууну жакташкан. Конфуцийдин өзүңө
каалабаганды, башкаларга жасаба деген алтын эрежеси башкалардан өзгөчөлөнүп турат.
Конфуцийдин жуусу Кытай комунун биримдигине чоң роль ойногон. Бүгүнкү күндө да өз
баалуулугун жогото элек.
Конфуцийдин негизги принциптери:
1. Коом үчүн коомдо жашоо жана бири – бирине жол берүү.
2. Императорго баш ийүү жана адамгерчиликтүү болуу.
•
“ Моизм” негиздөөчүсү Лао – цзы Конфуцианаствого
каршы чыгып, өзүнүн жалпы
сүйүү прицибин киргизген.
•
Доасизм – Доа дэ цзя. Уламыш боюча б. з. ч. VI – V кылымдарда Чжоу
династиясынын
хан сарайында тарыхчы
, мамлекеттик архивдин башкы кызматкери
Лао - цзы ( кытайга – улгайган устат) жашаган. Даоцзынын
негизги идеасы дао
жөнүндө окуу, Дао – нерселердин жаратылыштын жана прициптердин табигый
жашоо жолу. Доа цзы субстанциясы менен бирге дүйнөнүн негизин түзөт дейт. Дүйнө
кудай
тарабынан эмес, Доа тарабынан башталат деген ойду айткан. Адамдар Доаго
жана жаратылыштын табигый көрүнүштөрүнө кийлигишпеши керек. Анткени ал
дайым өзгөрүүдө жана кыймылда.
•
Легизм – ФА цзя. Бул мектеп б. з. ч.VII – II кылымдарда пайда болгон. Легизм (
латын
legis – мыйзам деген сөзүнүн lex деген илик жөндөмөсүнөн алынган). – адамды,
коомду жана мамлекетти башкаруу тууралуу саясий – этикалык конципциянын
авторлору болгон мыйзамчылардын мектеби. Анын негизги өкүлүдөрү болуп Шан Ян,
Шен Бухай Шен Дао, Хань Фэй эсептелишет. Алардын ичинен Шан Ян, Хань Фэй
легизмдин теориялык системасын иштеп чыгышкан.
Легизмде негизинен коомду
мамлекеттик закондорду киргизүү менен бирге башкаруу керек.
Дүйнө жана курчап турган дүйнө Кытай философиясында чагылдырылышы.
1. Кытайды дүйнөнүн борбору катары кабыл алуу.
2. Белгилүү тарыхзый окуяны цыклдык процесс катары кабыл алуу.
3. Асман жана жерде өзүнүн жоопкерчилигин сезүү.
4. Адам, жаратылыш жана космосту бир бүтүн деп кабыл алуу.
5. Аң сезимдин концерватизми өткөндөргө кайрылуу, жаңылануудан коркуу.
6. Коллективден жекече бөлүнүп калбоо.
Достарыңызбен бөлісу: