Мағжан ЖҰмабаев педагогика
Ұғым мен суреттеу арасындағы айырма
жүктеу/скачать 1.6 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ойлау мен қиял арасындағы айырма.
- Ұғымның іші һәм ауданы.
- Ұғымның іші мен ауданының арасы.
| Ұғым мен суреттеу арасындағы айырма. Сурет-
теу қашанда болса жалқы болады, яғни бір затты сурет- теу деген сѳз – сол затты белгілі бір орында, белгілі бір уақыттағы түрімен, барлық сындарымен тірілтіп алып келу деген сѳз. Мысалы, адамды суреттеу деген не Сәр- сембайды, не Бейсембайды, әйтеуір дербес бір адам- ды суреттеу болып шығады. Белгілі бір түрсіз жалпы адамды суреттеу мүмкін емес. Ал енді ұғым жалпылықты тілейді. Жалпыламасаң, яғни бір топ заттардың әрқайсысының дербес сында- рын алып тастамасаң, ұғым болмайды. Мысалы, жыл- қы туралы ұғым – әрбір жылқының дербес сыңдарын алып тастасаң, торылығын, кѳктігін, жалдастығын, қай- қылығын сықылды, сонда ғана ұғым болады. Яғни ұғым болу үшін заттардан алып, жалпы зат жасау керек. Бірақ дүниеде жалпы зат болмайды. Мысалы, дүние- де жалпы жылқы жоқ: не кѳк, не қара... Сондықтан ұғым – ойдың ғана ісі. Ұғымды оймен ғана жасауға болады. Ойлау мен қиял арасындағы айырма. Қиял сурет- теулерден жасалады. Ал ойлау болса ұғымдардан жа- салады. Мысалы, Қобыландының Тайбурылы туралы біз ойлаймыз, қиял жүргіземіз. Жалпы жылқы тура- лы біз қиял қыламыз, ойлаймыз. Қиял – суретті, жан- ды кѳрініс, ойлау – белгісі бір тірі суретсіз жалаңаш кѳрініс. Қиял мен ойлау арасындағы айырма – осы. Ұғымның іші һәм ауданы. Бір ұғымды басқа ұғым- дардан айыратын сол ұғымның сындары ұғымның іші деп аталады. Сол ұғымға кіретін заттар ұғымның ауда- ны деп аталады. Мысалы, құс деген – ұғымның сыны, яғни ұша алатындығы, тұмсығы, қанаттары – бұлар іші болады. Ал енді құс деген ұғымға кіретін заттар: тор- ғай, қарға, бүркіт, үйрек... – ұғымның ауданы болады. 102 «Сенімен Болашақ» республикалық қоғамдық бірлестігі Ұғымның іші мен ауданының арасы. Іші мен ау- данын салыстырғанда әр ұғым әр түрлі. Іш пен аудан арасында қарсылық бар, яғни ұғымның іші неғұрлым кең болса, ауданы сонша тар болады. Ал енді аудан неғұрлым кең болса, іш сонша тар болады. Адам һәм қазақ, ағаш һәм қайың деген сықылды. жүктеу/скачать 1.6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|