Мамандығы: 07161300 Автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету
жүктеу/скачать 0.55 Mb.
|
ТЕЖЕГІШТЕРАвтомобильдің тежегіш жүйесі деп - автомобильдің қозғалыс жылдамдығын азайтуға, оның толық тоқтауына және орны да ұстап тұруына арналған құрылғылардың, аспаптардың және бөлшектердің жиынтығын айтады. Тежегіш жүйе ұзақ еңіспен қозғалғанда тұрақты жылдамдықты ұстап тұруға мүмкіндік береді. Автомобильдің жақсы тежегіш қасиеттерінің кез келген жол жағдайларында және жақсы пайдаланушылық көрсеткіштерге жету үшін қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін маңызы зор. Сенімді тежегіштердің болуы автомобильге үлкен жылдамдықтарда қозғалуына мүмкіндік береді. Тежегіш жүйелерге мынадай талаптар қойылады: тежегіштер іске қосылған соң, жылдам іске қосылу; тежегіш күштің автомобильдің барлық көпірлеріне және дөңгелектеріне бірқалыпты таралуы; тежегіш күштің барлық дөңгелектердегі тежегіш күші бар тежегіш педальдарына пропорционал таралуын қамтамасыз ету; тежелудің қажетті бірқалыптылығын қамтамасыз ету; тежеу кезінде автомобильдің тұрақты, сырғусыз қозғалысын қамтамасыз ету; тежегіш механизмдерді және олардың жетегін реттеудің жоға ры тұрақтылығы; тежегіш механизмдерден жылудың жақсы шығарылуы. Тежегіш жүйе тежегіш механизмдерден тұрады, олар күштік берілістің және тежегіш механизмдердің жұмысын қамтамасыз ететін тежегіш жетектің тежелуін қамтамасыз етеді. Автомобиль дерде көп жағдайда тежегіш жүйелердің келесі түрлері бар: жұмыс, автомобильдің қозғалысын реттеуге және оның қажет ті тиімділікпен тоқтауына арналған; тұрақ, тоқтаған соң автомобильді орнында ұстап қалатын. Тұрақ тежегіш жүйелерінде жұмыс тежегіш жүйесінің немесе трансмиссиялық тежегіш жүйесінің тежегіш теханизмдері қолданылады; қосалқы, ұзақ уақыт бойы тұрақты қозғалыс жылдамдығын ұстап тұруға немесе оны реттеуге арналған. Ауыр автомобильдерде қосалқы тежегіш жүйе ретінде әдетте шығару жүйесі жабылған кезде піспектерге қарсы қысым ретінде әсер ететін моторлық тежегіш қолданылады. Автобустарда және карьердегі самосвалдар да қосымша тежегіш ретінде арнайы гидравликалық және электр механизмдер пайдаланыла алады; қосалқы, тежегіш жүйесі істен шыққан кезде, автомобильді қажетті тиімділікпен тоқтатуға арналған. Қосалқы тежегіш жүйелері әдетте жұмыс тежегіш жүйелердің бір бөлігі болып табы- лады және олармен ортақ тежегіш механизмдерді және тежегіш дискілерді пайдаланады. Тежеудің екі әдісі қолданылады: Тежегіштермен ғана тежеу. Бұл жағдайда тежегіш жүйе автомобильдің қозғалыс жылдамдығын баяулатады; отын берілмеген жағдайда, тежегіш жүйесі және қозғалтқыш арқылы тежеу. Тежеу кезінде тежегіш механизміндегі үйкеліс күштердің жұмысы автомобильдің қозғалысын бәсеңдетуге немесе оны толық тоқтатуға жұмсалады, ал жеделдету процесі кезінде алынған ки нетикалық энергия жылуға айналып, қоршаған ортаға таралады. Қозғалтқышпен тежеген жағдайда, соңғысы трансмиссияға қосылған болып қалады, және оның иінді білігі жетекші дөңгелектер арқылы айналады. Осындай тежелу тежегіштермен жұпта немесе тежегіштерсіз бола алады. Қозғалтқышпен тежеу ұзақ еңі стерде қозғалыс жылдамдығын бәсеңдету үшін, сондай-ақ қысқа мерзімді тежеулер үшін қалалық жағдайларда қозғалған кезде қолданылады. Тежеудің осындай тәсілі тежегіш жүйенің жүктелуін және тозуын азайтады. Қозғалтқышпен тежеу қарқындылығы қосылған беріліске, дроссель клапандарының ашылу дәрежесіне және тұтанудың жағылуына байланысты. Тежегіш механизмдер бөлінеді: орналасуына қарай - дөңгелекті және трансмиссиялық; айналатын бөлшектердің пішініне қарай - барабандық, дискілі және тегершікті; үйкелетін беттердің пішіні бойынша - қалыпты және таспалы. Қозғалмайтын және қозғалатын айналмалы бөлшектер арасындағы үйкеліс күштерінің әсерінен тежелетін фрикциялық тежегіштер ең таралған. Дискілік тежегіште үйкеліс күштері айналатын дискінің бүйір беттерінде, барабандық - айналатын цилиндрдің ішкі бетінде, ал тегершікті - айналатын цилиндрдің (жүкарба тежегіші) сыртқы бетінде түзіледі. Тежегіштерге қойылатын ең толық талаптарға барабандық және дискілік тежегіштер сәйкес келеді. Олар көптеген жеңіл және жүк автомобильдерінде, сондай-ақ автобустарда қолданылады. Соңғы жылдары автомобиль қозғалысы кезінде жақсы салқындатылатын дискілі тежегіштер жиірек пайдаланылып келеді. Тежегіш жетек механикалық, гидравликалық және пневматикалық болуы мүмкін. Механикалық жетектің құрылысы қарапайым, оның құны жоғары емес, бірақ қажетті тежегіш әсерін алу үшін жүргізушіден бұлшық ет энергиясының көп шығыны қажет. Осындай жетектің тежегіш жолы өте үлкен. Қазіргі уақытта механикалық жетек тек тұрақ тежегіш жүйелерінде қолданылады. Гидравликалық жетектің құрылысы күрделірек және де ол қымбатырақ. Жетектің негізгі кемшілігі қажетті тежегіш әсерін алу үшін бұлшықет энергиясының көп шығыны қажет, сондықтан оны тек жеңіл автомобильдерде және жүккөтергіштігі аз және орта жүк автомобильдерде ғана қолдануға болады. Екінші ірі кемшілігі оның «ауадан қорқуы» болып табылады. Тіпті жетекке аз мөлшерде ауа кірген жағдайда тежегішті толығымен істен шығарады. Гидравликалық жетегі бар тежегіштерді басқаруды жеңілдету үшін күшейткіштер қолданылады. Вакуумасты, вакуумдық, және пневматикалық күшейткіштер ең көп таралған. Пневматикалық жетектің құрылысы ең күрделі. Ол гидравликалық жетектен әлдеқайда күрделі және қымбат, бірақ қажетті тежегіш әсерін алу үшін бұлшықет энергиясын жұмсауды қажет етпейді. Осындай жетектің гидравликалық жетекпен салыстырғанда кемшілігі тежегіштердің ұзақ іске қосылу уақыты болып табылады. жүктеу/скачать 0.55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|