Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

ЛЕКЦИЯНЫҢ ҚЫСҚАША КУРСЫ.

от30марта1995 г. »

2. Закон «О банках и банковской деятельности РК»

от 31 августа 1995 г., с учетом изм. и доп. -і

3. Закон о валютном регулировании от 24декабря 1996 г. с учетом изм. и доп.

4. Закон о рынке ценных бумаг от 05.03.1997 г. с учетом изм. и доп.

5. Закон о переводах и платежах денег от 28.07.1998 г.

6. Закон «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» от 24 апреля 1995 г.№ 2235 с изменениями и дополнениями.

7. Руководство по банковскому кадзору: НациональныйБанкРК,1995г.

8. Ключевые принципы эффективного банковского надзора. Базельский комитет по банковскому надзору. Перевод с англ. Базель, сентябрь 1997 г.

9. Правила выдачи, отзыва, разделение на создание, реорганизацию банка, лицензии на проведение банковских операций и иной банковской деятельности, их аннулирования и приостановление, дачи, отзыва согласия на открытие, слияние и открытие представительств банка №50 от 29.02.1996 г. с учетом изм. и доп.

10. Правила применение Государственного классификатора РК - единого классификатора назначение платежей № 388 от 15.09.1999 г.

1. Банктерді ашу және олардың қызметін ұйымдастыру ҚР-ғы коммерциялық банктер өз қызметінде 1995 жылы 30 наурызда қабылданған "ҚР Ұлттық банкі" және 1995 жылдың 31 тамызында қабылданған "ҚР- ғы банктер және банктік қызмет туралы" ҚР зандарын басшылықка алады.

Коммерциялық банктер - банктік жүйенің екінші деңгейін білдіреді. Олар банктік ресурстарды шоғырландыра отырып, заңды және жеке түлғаларға кең колемде банктік операциялар мен қаржылық қызметтерді жүзеге асырады.

Қазіргі коммерциялық банктер жүйесі 1990 жылдың аяғынан бастап қалыптасты, яғни қазақстандық банктік жүйенің небары он төрт жылдық тарихы бар. Коммерциялық банктердің соңғы сегіз жылдағы сандық қүрамы кестеде берілген.

90-шы жылдың басында банктердің саны 200-ден асты, прине бұл, олардың экстенсивті жағынан дамуын сипаттаса, сол жылдың орта кезінен бастап, күні бүгінге дейін панктеріміздің саны біртіндеп азаюда, әрине бұл қүбылысты, олардың интенситвтік өсуімен байланыстыруға болады.

Лицензияның озіндік стандартты формасы бар және онда коммерциялық банктердің айналысатын қызмет түрі Казылады. Қазақстандағы берілетін лицензияның дамыған міст елдерден айырмашылығы әмбебаптығы болып табылады.

ҚР-ғы банк қызметінде мемлекеттік органдар банктердің мамандануын белгілемейді, мысалға, инвестициялық, шютекалық қызметтерді жүзеге асырады жоне т.б. Қазақстандық банктер бағалы қағаздар нарығында да тікелей к.атысуға толық құқылы.

Банктік операцияларды жүзеге асыруға алатын лицен-шядан басқа ҚР Ұлттық банктен валюталық операцияларды лүзеге асыруға Бас лицензия алады. Бас валюталық лицензия оларға өз қызметін жүзеге асыруы үшін қажетті саналатын Оанктср қатарымен корреспонденттік қатынастар орнатуға, сондай-ақ дамыған шет елдерде өз филиалдары мен окілеттігін ашуға қүқық береді.
Лекция 2.

Банктік қадағалауды ұйымдастырудың шетелдік тәжірибесі

Жоспар:

1. 
   Қазақстан Республикасы екінші деңгейдегі банктер
   
2. 
   Ұлттық банк халықаралық банктік тәжірибеде
   

от30марта1995 г. »

2. Закон «О банках и банковской деятельности РК»

от 31 августа 1995 г., с учетом изм. и доп. -і

3. Закон о валютном регулировании от 24декабря 1996 г. с учетом изм. и доп.

4. Закон о рынке ценных бумаг от 05.03.1997 г. с учетом изм. и доп.

5. Закон о переводах и платежах денег от 28.07.1998 г.

6. Закон «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» от 24 апреля 1995 г.№ 2235 с изменениями и дополнениями.

7. Руководство по банковскому кадзору: НациональныйБанкРК,1995г.

8. Ключевые принципы эффективного банковского надзора. Базельский комитет по банковскому надзору. Перевод с англ. Базель, сентябрь 1997 г.

9. Правила выдачи, отзыва, разделение на создание, реорганизацию банка, лицензии на проведение банковских операций и иной банковской деятельности, их аннулирования и приостановление, дачи, отзыва согласия на открытие, слияние и открытие представительств банка №50 от 29.02.1996 г. с учетом изм. и доп.

10. Правила применение Государственного классификатора РК - единого классификатора назначение платежей № 388 от 15.09.1999 г.

1995 жылы 31 тамызда қабылданған "Банктер және Ванктік қызмет туралы" ҚР заңының 41-бабына сәйкес, ҚР Ұлттық банк екінші деңгейдегі банктердің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету, олардың салымшыларының мүдделерін қорғау, сондай-ақ республикадағы ақша-несие жүйесінің тұрақтылығын қолдап отыру мақсатында аталған банктердің қызметін реттеуді мынадай жолдармен жүзеге асырады:

• прудеициялық нормативтер белгілеу;

• банктердің орындауына міндетті нормативтік қуқықтық актілер шыгару;

• банктердің қызметін тексеру;

• банктің қаржылық жагдайын сауықтандыруга байла-нысты үсыныстар беру;

• банктерге ықпал ететін шектеу шараларын қолдану;

• банктерге немесе олардың лауазымды тулгаларыиа санкциялар беру.

2. Ұлттық банк халықаралық банктік төжірибеде қолданылатын пруденциялық нормативтер мен орындауға міндетті басқа да нормалар мен лимиттерді белгілеуге қүқылы. Ол, сонымен қатар банктердің пруденциялық пормативтерді және орындауға міндетті басқа да нормалар мен міндеттерді бүзғаны үшін жауапкершілікті бслгілейді.
Лекция 3.

АҚШ-да банк тік қызметті қадағалауды жүзеге асару тәртібі: федералды деңгейде және жеке штаттар деңгейіндегі қадағалау жүйесі

Жоспар:

1. 
   АҚШ-тың банктік жүйесі
   
2. 
   АҚШ-тың банкі жүйесінде федералды резервтік банктен
   

от30марта1995 г. »

2. Закон «О банках и банковской деятельности РК»

от 31 августа 1995 г., с учетом изм. и доп. -і

3. Закон о валютном регулировании от 24декабря 1996 г. с учетом изм. и доп.

4. Закон о рынке ценных бумаг от 05.03.1997 г. с учетом изм. и доп.

5. Закон о переводах и платежах денег от 28.07.1998 г.

6. Закон «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» от 24 апреля 1995 г.№ 2235 с изменениями и дополнениями.

7. Руководство по банковскому кадзору: НациональныйБанкРК,1995г.

8. Ключевые принципы эффективного банковского надзора. Базельский комитет по банковскому надзору. Перевод с англ. Базель, сентябрь 1997 г.

9. Правила выдачи, отзыва, разделение на создание, реорганизацию банка, лицензии на проведение банковских операций и иной банковской деятельности, их аннулирования и приостановление, дачи, отзыва согласия на открытие, слияние и открытие представительств банка №50 от 29.02.1996 г. с учетом изм. и доп.

10. Правила применение Государственного классификатора РК - единого классификатора назначение платежей № 388 от 15.09.1999 г.

1.АҚШ-тың банктік жүйесі 1776 жылы өзінің тәуелсіздігін жариялаған күннен бастап пайда болды. АҚШ-та алғашқы банк 1791 жылы құрылған. Ол Конгрестен ақшаны эмиссиялау құқығын ала отырып, коммерциялық банктердің бірқатар қызметтерін қатар атқарған.

АҚШ банктік жүйесіне келесі факторлар әсер етті:

- экономикалық дағдарыстар;

- мемлекеттің жене жергілікті билік органдарынын, қызметтері. АҚШ банктік жүйесі мыналардан түрады:

- Ұлттық банктер мен штат банктерінен;

- ФРЖ-не кіретін немесе кірмейтін банктерден;

- филиалдары жоқ банктерден;

- американдық банктердің шетелдік филиалдары мен бөлімдерінен. АҚШ банктік жүйесінің негізгі ерекшелігі оның екі жақты бағынуында - федералды үкіметке де жене жекелеген штаттар биліктеріне.

Әрбір штатта банк ісінің дамуы дербес жүрді, және олар банктерге чартер (лицензияларды) беріп отырды. 1864 жылы қабылданған Ұлттық банктік акті Федералды үкіметіне банктік операцияларды лицензиялауға күқығын береді.

2.АҚШ-тың банкі жүйесінде федералды резервтік банктен басқа мынадай банктері бар:

1. Коммерциялық банктер.

2. Инвестициялық банктер.

3. Өзара-жинақ банкілері.

4. Банкирлік үйлер.

5. Банктік холдинг-компаниялары.

"Орталық банктің қүрылуы туралы" 1913 жылы қабылданған заңға сөйкес, осы уақытқа дейін жүмыс жасап отырған үш деңгейлі-Басқарушылар кеңесінен, Федералды резервтік жүйеге мүше банктерден түратын Федералды Резервтік жүйенін, (ФРЖ) негізі қаланды.

ФРЖ-нің қүрылымы оның функционалдық кешенін қүрайтын 5 буьшға бөлінеді:

1. ФРЖ Басқару кешені.

2. Федералды резервтік 12 банк.

3. ФРЖ-ға мүше 6000 коммерциялық банктер.

4. Ашық нарықтағы операциялар жүргізетін федералды комитет.

5. Федералдық кеңес беру кеңесі.

АҚШ-тың ФРЖ-сы басқару және ұйымдастыру қағидаларына қарай басқа дамыған елдердің орталық банктерінен ерекшеленеді.

ФРЖ-ның қүқықтық мөртебесі өзгеше, федералды резервтік банктер үкіметі және қаржы министрлігімен тығыз байланыста болғанымен ол заңды түрде мемлекеттік институт болып табылмайды. ФРЖ-ның жарғысына сәйкес оның меншік капиталы ФРЖ-ға мүше жеке меншік коммерциялық банктердің қосқан жарнасынан құрылады.
Лекция 4.

Ұлыбританияда банктік қадағалау жүйесі

1. 
   Ұлыбритания банк жүйесі
   
2. 
   Депозиттік банктер
   

от30марта1995 г. »

2. Закон «О банках и банковской деятельности РК»

от 31 августа 1995 г., с учетом изм. и доп. -і

3. Закон о валютном регулировании от 24декабря 1996 г. с учетом изм. и доп.

4. Закон о рынке ценных бумаг от 05.03.1997 г. с учетом изм. и доп.

5. Закон о переводах и платежах денег от 28.07.1998 г.

6. Закон «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» от 24 апреля 1995 г.№ 2235 с изменениями и дополнениями.

7. Руководство по банковскому кадзору: НациональныйБанкРК,1995г.

8. Ключевые принципы эффективного банковского надзора. Базельский комитет по банковскому надзору. Перевод с англ. Базель, сентябрь 1997 г.

9. Правила выдачи, отзыва, разделение на создание, реорганизацию банка, лицензии на проведение банковских операций и иной банковской деятельности, их аннулирования и приостановление, дачи, отзыва согласия на открытие, слияние и открытие представительств банка №50 от 29.02.1996 г. с учетом изм. и доп.

10. Правила применение Государственного классификатора РК - единого классификатора назначение платежей № 388 от 15.09.1999 г.

1.Ұлыбритания банк жүйесі бойынша дүние жүзінде дамыған болып табылады. Ағылшын банктерінің ерекшелігі халықаралық экономикалық қатынастарда қызмет корсету саласы жоғарғы деңгейде болғандықтан. Лондон дүние жүзінде банктің саны бойынша бірінші орын алады; мүнда шетел валюталық нарығы қалыптасқан, ағылшын банктері халықаралық операцияларды жүзеге асыруда дамыған.

Ұлыбритания банк жүйесі екі деңгейлі болып келеді. Жоғарғы деңгейде - Орталық банк, теменгі деңгейге - коммерциялық банктер жатады. Үлыбританияның орталық банкі - ағылшын банкі - арнайы парламентактісімен 1964 жылы қүрылған.

90 жылдардың ортасында Ұлттық банктер өзіндік экономикасы мен мемлекетті қаржыландыруға аз көңіл бөлді, осыған байланысты Ұлыбритания дамыған елдердің қатарында болды. Британдық банк жүйесінің қүрылымы жеткілікті түрде және көбінесе ыңғайлы болып келеді. Ол келесі түрдегі қаржы институттарынан түрады:

- Англия банкі;

- депозиттік банктер;

- сауда үйлері (акцептік және эмиссиондық);

- шетел банктері;

- есеп үйлері;

- ұлттық жинақ банкі;

- трасталык, жинақбанктері;

- күрьілыс үйьшдары;

- халықаралық банктік консорциумдар.

Жоғарыда келтірілген банктік ұйымдарды басқаша бөлуге болады, сандық сапасына қарай белек және көтерме. Бөлек банктер -коммерциялық, негізінде депозиттік, кез келген клиент түріне қызмет көрсетеді. Ақ көтерме банктер дамыған сауда компаниялары мен кдржы институттарымен ірі істер бойынша келісім шарт жүргізеді. Іс жүзінде екі түрдегі банктер де ірі операцияларды жүзеге асырады.

XX ғ. 70 ж. кез келген елдегі сияқты Ұлыбританияда кез келген банк ашу үшін орталық банктің немесе органдардың келісімі керек болмаған, 1948 жылғы компаниялар туралы заң бойынша банк ашу үшін тіркелу керек болды. 1979 жылдан бері коммерциялық банктер басқа мекеменің іс - өрекеттеріне тереңнен араласа бастады, мысалы:

- Қызмет көрсету, бүрын сауда үйлерінің ғана қызметі болған;

- сақтандыру саласына қатысты;

- компанияларды біріктіру;

- несие беру саласы;

- ипотекалық несие нарығында қүрылыс ұйымдарымен бәсекеге

түсу;

- лизингтік және факторингтік операцияларын жүзеге асырды. Негізгі коммерциялық британдық банктер жоғары дорежелі болып

2.Депозиттік банктер негізінен қысқа мерзімді депозиттік және несиелік операциялар, есеп жүргізу операцияларын атқарды. Сондықтан негізгі бөлігін клирингтік банкі қүрады, егер клиенттердің екі жақты келісімі болса, онда клирингтік келісім жүргізеді. Ірі депозиттік, соның ішінде клирингтік банктердің қатарына, мына банктерді жатқызуға болады: Барклейз, Скотленд банкі, Ллойдс, Мидленд, Нешнл Вестминстер, Стандарт чартед банкі.

Негізгі жүргізушілердің қатарына - кооперативтік банк, Йоркшир банкі, Ұлттық Жиро банкі жатады. Бұл банктерде кассаның автоматтық машиналарымен қолдануы бойынша дамыған. Банктердің арасында халықтың салымдары бойынша откір бәсеке жүруде. Осындай жинақтарды көбейту үшін қызмет көрсету саласын түрлендіреді, сонымен қаржы супермаркетке айналады.

Депозиттік банктердің қатарына несие саласы дамыған қаржы үйлері жатады.

Лондонда негізгі қаржы мекемелеріне - депозиттік банктің қатарына жататын сауда банктері жатады. Бұлар сауда үжымдарынан пайда болған, олар келе-келе банктік операцияларды жүзеге асырады. Коне жанүялық банктік үйлер - сауда банктерінің негізгі бөлігін қүрайды.

«Сауда Банкі» атауымен аталатын банктерінің қызметтері бір-біріне мүлде үқсамайды. Клирингтік банктерге қарағанда бұл банктер өздерінің қаржылық жағдайы туралы есеп беруге міндетті емес, сондықтан көп жылдар бойы жай дамып отырды. Сауда банктері клирингтік банктерге қарағанда саны жағынан аз болғанымен көлемді шеңбердегі операциялар жүргізеді, олар:

- үшінші жақтың бағалы қағаздарының эмиссиялық операциясы, екінші бағалы қағаздар нарығына бақылау жүргізу, американдық инвестициялық компаниялардың операцияларын;

- Акцептік үйлердің акцептік несие операциясы Акцептікке: Гамброс банк, Хилл, т.б. (35 түрі бар).

Қаржылық инжиниринг, қаржы проблемаларын шешу, қозғалмалы мүлік операцияларын, халықаралық проект, фирмалардың бірігуі кезінде жүргізетін операция.

Осы операцияларды жүргізе отырып сауда Банктері Еуропа нарығындағы капиталы түрақты орынды иеленді.

Коммерциялык банктер — ірі несиелік операцияларды жүзеге асыратын коммерциялық банктердің бірігуі. Бұл банктер мамандандырылған көпұлттық қарызберушілерді иеленеді. Негізінде бұл банктер әлемнің жүргізуші банктерінің іскерлік іс-орекетінің қатысуымен пайда болған.

Үлыбританияның қаржылық спецификалық мекемелері - есеп (немесе дисконттык) үйлер болып табылады. Алғашқылары 1825 жылы пайда болған. Алғашында жеке мекеме болған Англия банкі рыноктың жағдайымен және қорғаныс жағын ойлап кэсіпорындардың вексельдерін қайта есептеумен айналыспауды шешті. Сол кезде қаржы белімдерінің «Вексельдік Брокерлер» деп аталатын бір қатары осы бағалы қағаздарды есепке алуды өз қолдарына алды. Кейініректе бұлар мемлекеттің апталық аукционда шығарылатын вексельдерді сатып алатын ірі есеп үйлеріне айналды.

Лекция 5.

Италияда банктік қадағалауды ұйымдастырудың ерекшеліктері.

1. 
   Италияның банк ісі
   
2. 
   Италияның қазіргі банктік жүйесі
   

от30марта1995 г. »

2. Закон «О банках и банковской деятельности РК»

от 31 августа 1995 г., с учетом изм. и доп. -і

3. Закон о валютном регулировании от 24декабря 1996 г. с учетом изм. и доп.

4. Закон о рынке ценных бумаг от 05.03.1997 г. с учетом изм. и доп.

5. Закон о переводах и платежах денег от 28.07.1998 г.

6. Закон «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» от 24 апреля 1995 г.№ 2235 с изменениями и дополнениями.

7. Руководство по банковскому кадзору: НациональныйБанкРК,1995г.

8. Ключевые принципы эффективного банковского надзора. Базельский комитет по банковскому надзору. Перевод с англ. Базель, сентябрь 1997 г.

9. Правила выдачи, отзыва, разделение на создание, реорганизацию банка, лицензии на проведение банковских операций и иной банковской деятельности, их аннулирования и приостановление, дачи, отзыва согласия на открытие, слияние и открытие представительств банка №50 от 29.02.1996 г. с учетом изм. и доп.

10. Правила применение Государственного классификатора РК - единого классификатора назначение платежей № 388 от 15.09.1999 г.

Осыдан кейін банктің дамуы мемлекеттің қатысуымен жүргізіледі. 1401 жылы әртүрлі серіктестіктердің қосылуынан Генуедегі тео-риянын, Банкі - Республикасының кредиторы болған банк пайда бол-ды. Капитал кедендік жоне басқа мемлекеттік табыстардан құрылды.

1473 жылы алғашқы несиелік мекемелер пайда болды, соның бірі ломбардтар - жеке түлғаларға залог арқылы ссуда беру. Ал 1587 жылы Венецияда мемелкеттік лиробанк "Вапсосіі КіеПо" пайда болды. Нәтижеде банктік жүйенің дамуы - жаңа лиробанктер мен коммерция-лық банктердің пайда болуынан, жинақ кассалары мен ипотекалық және іскер банктердің қүрылуынан болған. 1893 жылы Италияндық Үлттык, банк пайда болды. 1926 жылы банкнотаны эммиссиялауға монопольдық қүқық алып орталық банк функциясын атқарады.

2.Италияның қазіргі банктік жүйесінде мынадай артықшылықтар бар:

1. мемлекеттік сектордың қатысу үлесінің көп болуы (осындай банктерге 35 депозит, 35 несиенің, 40 банктік сфера қызметкерлеріне тиесілі) мемлекеттің банктік секторларға араласуы 2 формада жүргізіледі: 1) несиемен қамтамасыз ету; 2) міндетгеме - өз активін жердің, ауыл шаруашылығының, қозғалмалы облигация ретінде үстау.

2. банктер мен несиелік мекемелер қысқа мерзімді, орта мерзімді, үзақ мерзімді несиелендіру институттарынан түрады. Қысқа мерзімді несиелендіру институтына 6 негізгі топ кіреді:

1. Ірі фирмаларды несиелендіретін коммерциялық банкке тән мемлекеттік несиелік мекемелер.

2. Ірі банктік операцияны жүзеге асыратын үлттық мүддедегі банктер.

3. Жеке клиенттерді, кіші және орта көсіпорынға қызмет корсететін, ірі белімшелері бар мемлекеттік емес коммерциялық банк.

4. Нақты территориямен шектелген, жеке клиенттермен қызмет ететін жинақ кассалары.

Лекция 6.