Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. 
   Қара Ә. Мұстафа Шоқай Өмірі Күресі Шығармашылығы. Алматы, 2004, 220-255- бет.
   
2. 
   Сонда, 85 – 94- бет.
   
3. 
   Қойгелдиев М. "Алаш қозғалысы”. Алматы: Санат, 1995, 339-340 бет.
   
4. 
   Хайит Б. "Türkistan Rusya ve Çin Arasında”. Ыстамбұл, 1975,  254-бет.
   
5. 
   Қойгелдиев М. "Алаш қозғалысы”. Алматы: Санат, 1995, 340-бет.
   
6. 
   Сонда, 263- б.
   
7. 
   Нүрпейісов К. "Алаш һәм Алашорда”. Алматы: Ататек, 1995, 151-бет.
   
8. 
   Қойгелдиев М. "Алаш қозғалысы”. Алматы: Санат, 1995, 340-бет.
   
9. 
   Қойгелдиев М. "Алаш қозғалысы”. Алматы: Санат, 1995, 347-348-бет; Сары арқа, 1918, № 31
   
10. 
    Нүрпейісов К. "Алаш һәм Алашорда”. Алматы: Ататек, 1995, 159-160-бет.
    

«Тарих және құқық кафедрасы», І курс магистранты

ХХ ғасыр Ел Тәуелсіздігі жолында ерекше тарихи орынға ие көтерілістерден тұрды. Атап айтар болсақ, өз бастауын «Алаш идеясынан» алады. «Алаш идеясы – қазақ идеясы» деген ұран- елім, жерім деп ұлт болашағын ойлаған әрбір қазақ жүрегінен орын тепкен. Ұлы қозғалыс қазақ қауымындағы отаршылдыққа қарсы бағытталған, прогресске ұмтылған жалпыхалықтық демократиялық қозғалыс болды.

Енді «Алаш идеясы» неге негізделді деген ойды ашар болсақ, алаштықтар ұлттық идеяда негізгі бес мақсатты арқау еткен. Бірінші- жер мәселесі.

Ә. Бөкейханұлының: «Жер мәселесі - өмір сүру мәселесінің ең зоры» дегені бар. Себебі, жері жоқ ешбір ұлт жер бетінде дербес халық ретінде өмір сүре алмайды және ұлттық қасиетінен айырылады. Осы идеяны іске асыру үшін Алашорда үкіметінің көсемдері Әлихан Бөкейханов бастаған топ 1922 жылы Ленинмен жолығып, бүгінгі Қазақстан территориясын бекіттірген болатын. Яғни, Қазақ автономиясындағы қазақ жеріне ең алдымен қазақтардың қоныстануына рұқсат етілуін сұрап, территорияны бекітіп, заңды түрде белгілеуді талап етті. Екіншіден- ел территориясындағы қазба байлықтары мемлекетке қызмет етіп, талан- таражға түспей, қазақтардың меншігі болуы тиіс. Яғни, «Ортақ қазына, ортақ ырыс, ортақ береке». Үшіншіден, экономикалық тәуелсіздік. Қазақ жерінде шығарылатын жүн ең алдымен халық үстіне тоқыма болып, артылған жағдайда ғана экспортқа шығарылуға болады делінген. Мақсаты- қазақ мемлекетін байыту. Төртінші тілек, қазақ елінің рухани жағын үстемдету. Яғни, мемлекетті істер қазақ тілінде жүргізіліп, рухани бостандық қазақ ұстанған дінде болуы керектігін насиаттады. Және бесінші армандалған идея – ғылымға, қазақ халқының салт – дәстүріне негізделген білім мен заңға сүйенген ұлттық – демократиялық мемлекет құру еді.

Тәуба, жоғарыда аталған арман – мақсаттар мен идея бүгінде өз дегеніне жетіп, сан жылдар бойы аңсаған ата – бабаларымыздың арман – тілектері орындалды. Әйтсе де, бүгінгі күні сонау ХХ ғасырда көкейкесті мәселе болған жағдай әлі де толықтырылып, абсолютті демократиялы мемлекет болуымыз үшін біраз жұмыстар істеуді талап етуде деп ойлаймын.

Ұлтсыздандыру саясатын жалаулатқан кеңес өкіметі «алаш» атауын жою үшін барлық амал – айланы қолданды. Халық алдында беделі бар, соңынан ерітіп, сөзін өткізе алатын көзі ашық азаматтарға «ұлтшыл» деген пәле жабылып, атылды да. Ең алдымен, Алаш ісі бойынша қозғалыс басаушылары деп танылған Әлихан Бөкейханұлы, Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы, Халел Габбасұлы, Мағжан Жұмабайұлы, Қайреддин Болғанбайұлы сынды азаматтардың көзі құртылды. Алайда репрессия науқаны толастамай, екінші кезекке қазақ зиялылары Сәкен Сейфуллин, Нәзір Төреқұлов, Сұлтанбек Қожанов, Тұрар Рысқұлов, Нығымет Нұрмақов, Смағұл Сәдуақасов Санжар Асфандияров, Сүлеймен Есқараев және басқалары оққа ұшты. Көзделген мақсат – Алаш идеясын мақсат еткен, өзіндік дербес ой – пікірі бар қазақ зиялыларын ұлт тағдырына қатысы бар істерден аластатып, қазақ халқын момын, қараңғы, бұйрықты мүлтіксіз орындайтын мәңгүртке айландыру.

Қызыл империяның қылышынан қан тамған тұсында алаш арыстарының ұлт дербестігі үшін атқарған ерлік істері мен орны толмас қадір- қасиетін ешкім де жоққа шығара қоймас және әрбір қазақ азаматы әрдайым жадында ұстап, мақтан етеді деп сенемін.

ХХ ғасырдағы Алматыдағы бүгінгі жер үшін, тіл үшін, елдік үшін болған Желтоқсан көтерілісі де (1986) осы Алаш идеясынын жалғасы.

УДК: 341.231.14
МЕХАНИЗМЫ ЗАЩИТЫ ПРАВ РЕБЕНКА

В МЕЖДУНАРОДНОМ ПРАВЕ
Орынканова Ж.М.

Семипалатинский государственный педагогический институт

Государство в лице своих органов должно создать для каждого ребенка такие условия, при которых он будет иметь возможность устанавливать, приобретать и реализовывать свои права. Тем более что Конвенция ООН "О правах ребенка" 1989 года содержит следующее положение: "Государства-участники уважают и обеспечивают все права, предусмотренные настоящей Конвенцией за каждым ребенком" (п. 1 ст. 2). Озабоченность по поводу воплощения прав ребенка в действительность, проявленная на международном уровне, понятна, ибо мировое сообщество обеспокоено состоянием будущих поколений, их способностью на должном уровне поддерживать жизнь человека.

Причем речь идет о широкой гамме социальных и правовых средств, условий и способов, совокупность которых и является механизмом защиты прав ребенка.

К числу основных международных источников имплементации прав и интересов ребенка необходимо отнести Конвенцию ООН "О правах ребенка", «Декларацию о социальных и правовых принципах, касающихся защиты и благополучия детей, особенно при передаче детей на воспитание и их усыновлении на национальном и международном уровнях», «Руководящие принципы ООН для предупреждения преступности среди несовершеннолетних», Минимальные стандартные правила ООН, касающиеся отправления правосудия в отношении несовершеннолетних (Пекинские правила).

Большинство международных контрольных органов и процедур по правам человека действует в рамках Организации Объединенных Наций и ее специализированных учреждений (МОТ, ВОЗ, ЮНЕСКО). В зависимости от юридической природы они подразделяются на внедоговорные контрольные механизмы, созданные на основе Устава ООН, и конвенционные контрольные органы, создание которых предусмотрено международными соглашениями по правам человека.

Следует отметить, что исторически достаточно отчетливо прослеживается тенденция увеличения количества форм защиты прав и законных интересов с одновременным повышением доступности этих форм для граждан. Однако такая тенденция вряд ли может безоговорочно восприниматься как положительная. Так, представляется, не лишены смысла рассуждения некоторых авторов о целесообразности ограничения количества органов, уполномоченных государством защищать права ребенка, во избежание еще большего развития уже существующих проблем нехватки адекватного финансирования, дублирования как компетенции, так и неопределенности ответственности.

1. 
   Устав Организации Объединенных Наций; (Вместе с "Правилами процедуры Генеральной Ассамблеи") (Принят в г. Сан-Франциско 26.06.1945) (Правила с изм. и доп. от 31.12.1978) // Сборник действующих договоров, соглашений и конвенций, заключенных СССР с иностранными государствами. Вып. XII.- М., 1956. С. 14 - 47.
   
2. 
   Всеобщая декларация прав человека (Принята 10.12.1948 Генеральной Ассамблеей ООН) // Права человека. Сборник международных договоров.- Нью-Йорк: Организация Объединенных Наций, 1978. С. 1 - 3.
   
3. 
   Международный пакт о гражданских и политических правах; (Вместе с "Факультативным протоколом к Международному Пакту «О гражданских и политических правах»") (Принят 16.12.1966 Резолюцией 2200 (XXI) на 1496-ом пленарном заседании Генеральной Ассамблеи ООН) // Международное публичное право. Сборник документов. Т. 1.- М.: БЕК, 1996. С. 483 - 485.
   
4. 
   Конвенция о правах ребенка (одобрена Генеральной Ассамблеей ООН 20.11.1989) (вступила в силу для СССР 15.09.1990) // "Сборник международных договоров СССР", выпуск XLVI, 1993
   
5. 
   Декларация прав ребенка: Резолюция 1386 (Х IV) Генеральной Ассамблеей ООН от 20 ноября 1959года.// ООН. Нью-Йорк 1992.
   
6. 
   Руководящие принципы ООН для предупреждения преступности среди несовершеннолетних (приняты на VIII Конгрессе ООН по предупреждению преступности и обращению с правонарушителями в 1990г.). Документ ООН А/СО 144/28. 1990г.// ООН. Нью-Йорк 1992.;
   
7. 
   Минимальные стандартные правила ООН, касающиеся отправления правосудия в отношении несовершеннолетних (Пекинские правила). Резолюция 40/33 Генеральной Ассамблеи ООН от 23 ноября 1995г. // ООН. Нью-Йорк 1992.
   

УДК: 372.893

Семипалатинский государственный педагогический институт

Сейчас в школах к концу 9 класса учащиеся завершают прохождение курса истории на первом уровне, то есть имеют представление о развитии нашей страны и других стран мира с древнейших времен до наших дней. Это связано с тем, что часть детей покидает школу после окончания 9 классов и поступает в специальные учебные заведения или вообще заканчивает на этом свое образование, причем процент уходящих после 9 класса школьников довольно высок. В результате из-за сокращения времени на освоение всех исторических курсов и естественной привычки учителей работать с материалом более подробно и медленно, многие преподаватели просто не успевают укладываться в срок и последние темы (а это важнейший материал по развитию Казахстана в ХХ веке) так и остаются загадкой для учащихся. Впрочем, даже если удается освоить всю историю, то рассчитывать на знания выпускников 9 класса не стоит. Приведем лишь один пример. На изучение Великой Отечественной войны отведено настолько мало времени, что после такой «бешеной гонки» среднему ученику удается запомнить, что мы воевали с фашистской Германией и выиграли эту войну. С другими деталями военного времени уже сложнее. Другой важнейшей проблемой в преподавании истории в средней школе является интерпретация исторических фактов. История всегда неразрывно связана с эпохой, политикой, и, к сожалению, у нас достаточно примеров, когда история переписывалась в угоду той или иной власти. На сегодняшний день можно сказать, что в учебнике истории уже нет явного перекоса в восприятии исторических событий. Однако необходимо отметить тот факт, что педагоги зачастую «навязывают» школьникам свою точку зрения на историю нашей страны. Чаще всего это касается следующих моментов: присоединение Казахстана к России, Великая Октябрьская революция, Казахстан в составе СССР и так далее.

Когда поднимаешь вопрос о проблемах преподавания истории в школе, то неизменно приходится обращаться и к ЕНТ (Единому Национальному Тестированию). Сама идея ЕНТ, хорошая, по крайней мере, для некоторого общего представления о том, что знают выпускники школы. Бесспорно, при помощи современных тестов можно проверить не только знание исторических фактов (кто, когда и где), но и причинно-следственные связи, усвоение терминов, умение систематизировать исторические материалы. Однако увлечение тестами принимает чрезмерный характер. Ведь при всех своих положительных чертах: быстрота проверки, выделение общих слабых мест в усвоении материала, простота проверки - тесты имеют одно очень опасное последствие. Они приучают детей относится к истории как к точным дисциплинам, схематизируют ее. А одно из самых важнейших умений по истории - это умение анализировать полученную информацию, рассуждать над исторической проблемой, давать оценки историческим событиям и явлениям и аргументировать их. Кроме того, сейчас уровень педагога историка оценивается по результатам ЕНТ его учеников. Это приводит к тому, что учителя все больше времени отдают на подготовку к ЕНТ с помощью постоянного использования тестирования для проверки знаний по изученным темам. А во втором полугодии 11 класса во многих школах переходят только к проработке тестов, не изучая материала курса. Происходит простое заучивание ответов. В то же время не исключается возможность коррупции при сдаче ЕНТ. Конечно, ЕНТ использовать можно. В некотором смысле, для получения общего представления об учебных достижениях учащихся на выпуске, даже нужно использовать, тем более, это обеспечивает некоторую сопоставимость и с другими странами. Но как единственное средство вряд ли это нужно.

В условиях интеграции Казахстана в мировое образовательное пространство в системе общего образования произошли глубокие перемены. Мы стали ориентироваться на Запад. Безусловно, стоит повнимательнее присмотреться к тому, в чем наши западные коллеги сильны. А сильны они, прежде всего, в развитии умений и навыков учащихся в работе с различными историческими источниками. Учебники Великобритании, Франции, Германии и других европейских стран построены на работе с отрывками из документов, иллюстративным материалом, статистическими данными, прекрасно разработаны вопросы на сравнение различных источников, существует четкая схема поиска необходимой исторической информации в любом документе. Задача одна - научить каждого школьника не заучивать текст, а воспринимать любую полученную информацию и анализировать ее. Во многих учебных книгах практически нет подробного авторского текста, поскольку на уровне школы не ставится цели дать развернутую связную картину исторического развития. Общая эрудиция в области истории не является сильной стороной европейского ученика. С учетом этих особенностей разработана и система проверки. Экзамены по истории, представляют собой, серию заданий, при выполнении которых ученик демонстрирует свои умения классифицировать предложенные факты, делать на их основе выводы, формулировать свое мнение относительно каких-либо исторических событий. И, конечно, в западных школах достигли высот в области адаптации истории для определенного возраста, ее практического приближения к младшим школьникам. Всевозможные игры, которые помогают осознать прошлое человечества, прекрасные интерактивные музеи, где дети становятся в течение нескольких часов жителями древнего мира или средних веков и могут попробовать сделать пряжу или поупражняться со щитом и мечом. Все эти новшества потихоньку начинают проникать в наши школы, где их соединяют с нашими традициями, основанными на фундаментальном изучении истории уже в школе, формировании широкой эрудиции в исторических вопросах, четкой логике изложения. Конечно, обновление идет медленно, с трудом, но все-таки идет. Учителя не отвергая полностью формационный подход, все чаще обращаются к цивилизационному. Чтобы увидеть время «изнутри» и понять его необходимо привлекать свидетельства эпохи. Порой анекдот или мелкая бытовая деталь способны сказать больше чем все официальные решения пленумов и съездов. Такое пристальное внимание к бытовой истории не случайно. Часто за схемой исторического периода теряется сама жизнь. Ученик совсем не представляет себе тех людей, которые "делали историю". Не представляет, что могло их огорчить, а что - обрадовать. А раз так, то он не может понять этих людей, чему-то у них научиться или, наоборот, опровергнуть какие-то их ценности. Связь времен это, прежде всего, знания и мелочей здесь не бывает.

Таким образом, проблем много, и в последние годы их количество не уменьшается, а все увеличивается и увеличивается. Но именно эти проблемы и свидетельствуют лучше всех других доказательств о быстром развитии общества в целом и школы как его части. Школа оказалась на "переднем крае", ведь новая жизнь начинается с нового воспитания и образования. А история, пытаясь осознать прошлое нашей страны и мира, оказалась самым "непредсказуемым" предметом. Ученики и учителя в ХХI веке дадут ответы на многие из поставленных сейчас вопросов. Но одно ясно уже в наше время. У власти, общества и педагогики есть желание и возможности меняться и совершенствоваться. А это самое главное, остальное решаемо.
Список использованной литературы

1. 
   Актуальные проблемы образования // Преподавание истории и обществознания в школе.-№7-2009.-с.9-17
   
2. 
   Боголюбов Л.Н. Роль курса обществознания в воспитании гражданственности и патриотизма // Преподавание истории и обществознания в школе.-№4-2009.-с.17-22
   
3. 
   Насибуллина Г.Х. Актуальные проблемы преподавания истории и обществознания в условиях сельской школы // www.pedsovet.org
   
4. 
   Хромова И.С. Проблемы преподавания истории в современной школе // Евразийский вестник.-№5-2006
   
5. 
   www.history.vuzlib.net
   
6. 
   www.his.1september.ru
   

Семей мемлекеттік педагогикалық институты

Өндірісті дамыту шексіз қажеттіліктерді қанағаттандыру мәселесімен тығыз байланысты, сондықтан да экономикада өндірісті жетілдіру үшін қоршаған ортаға мән беру, өндірісті экологияландыруды маңызды да, міндетті шара деп қарастырған жөн.

Өнеркәсібі дамыған елдердің дәстүрлі экономикалық өсу үлгісі басқа елдер үшін үлгі бола алмайды. Сондықтан да жаһандану проблемаларын шешу мүмкіндігі – бұл тұрақты даму мәселесі.

Кез-келген елдің экономикалық дамуы оның халықаралық еңбек бөлінісіне қатысуының ұлғаюуын қажет етеді. Қазақстанның да өз егемендігін алғаннан бері дүниежүзілік қауымдастыққа бет бұрысы өте маңызды. Дүниежүзілік тәжірибеде экономикалық жүйелерді «нарықтық», «әкімшіл-әміршіл» және «аралас» деп бөледі. Соның ішінде нарықты «тәж жасаушы» деп есептейді. Шындығында, БҰҰ ұсынған қоғамның және экономиканың тұрақты даму концепциясына көбі соншалықты мән бермейді.

Адам - қоғамдағы ең қуатты фактор болып табылады. Себебі, қоршаған ортаның болашағы үшін өз жауапкершілігін түсіну қажет.

Өндіріс өркениеттің дамуында бағытталған сипаты тұтыну үшін болса, онда ол талан-таражға салудың барып тұрған ессіздігі болып табылады.

20 ғасырдың 80 жылдар аяғында шетел әдебиетінде экономика және экология, әлеуметтану және саясаттану, жаһандану және құқық жалпы гуманитарлық ғылымдарда «тұрақты даму» термині кең қолданылды. Ол табиғи ортаны сақтау планетадағы ресурстарды ұтымды пайдалану, қазір өиір сүріп отырған адамдардың және болашақтың өмір сүру деңгейін жақсарта отырып, олардың қажеттіліктерін саналы қамтамасыз етуге, баолық планетадағы бейбітшілікті сақтауға бағытталған әлеуметтік-экономикалық және экологиялық дамуды білдіреді. Бұл концепцияның негізі төмендегідей:

• 
  Экономиканың дамуы қоршаған ортаның ластану мен бұзылуына әкелмеуі керек;
  
• 
  Әртүрлі елдердің және халықтардың әлеуметтік-экономикалық және экологиялық дамуы әртүрлі варианттардан тұрады және олардың бірлігінің болуы қажет;
  
• 
  Қоғаммен табиғат арасындағы, адамдар арасындағы қатынастартардың үйлесімділігінің болуы қажет;
  
• 
  Әлеуметтік-экономикалық дамудың негізінде еркіндіктің, үйлесімділіктің болуы қажет.
  

Тұрақты даму ұғымы тек қана тар мағанада емес, кең мағанада да қарастырлады. Тар мағанада экологиялық тұрақты қамтамасыз ету болса, кең мағанада тек экологиялық емес, экономикалық, әлеуметтік, демографиялық және техногендік т.с..с. қарастырады. Тұрақты дамуды бағалау критерии ретінде жан басына шаққандағы ЖІӨ-нің өсу қарқынын айтамыз. Сондай-ақ, оны бағалауда әлеуметтік және экономикалық сипаттама беруіміз қажет. Елдің даму стратегиясын жүзеге асыру елдің тұрақты дамуын басқару процессін анықтауды және біртіндеп жүзеге асыруын қамтамасыз етеді. Бұған біз дәлел ретінде 1997 жылы қабылданған ҚР Президентінің 2030 стратегиясын келтіре аламыз.

Тұрақты даму концепциясын жасау жоспарында жасалынған және жасалынатын өте маңызды конференциялардың, деклорациялардың, конвенциялардың түрлеріннен мысал келтірейік. Мәселен, 1968 жылы халықаралық беделге ие болған үкіметтік емес ұйым- «Рим клубы» құрылған болатын. Оның мүшелері- ғаламдық эклологиялық-экономикалық дағдарысты болдырмау үшін қажетті шаралар туралы, әлемдік бірлестіктерге пайымдауларын ұсыну мен жақын болашақтың болжауын құруды алдарына мақсат етіп қойып отыр. Д. Медоуздың басшылығымен 1972 жылы «Рим клубының» авторлары құрастырған «Пределы роста» атты алғашқы баяндамася жарық көрді. Мұнда: ресурстардың таусылуы жалғасуды; қорлардың шексіздігі, халық санын шектеу мен техногенез және тұрақтандандырушы сценарийлер қарастырған. Бұл баяндама дағдарыс мерзімінің жақындығын және өндірістің осы қарқынының өсуі сақталатын болса, ол адамзатты ғасыр соңында қырғынға ұшыратады делінген.

1972 жылы Стокгольмде болған 1-ші дүниежүзілік қоршаған орта бойынша өтетін конференцияға 113 мемлекеттің өкілдері қатысты. Оның бас хатшысы Морис Стронг алғаш рет әлеуметтік-экономикаллық дамудың экологиялық бағытталған экологиялық даму түсінігін қалыптастырды. Осындацй даму жағдайында адамдар әл-әухатының өсуінде қабаттаса жүріп тіршіілк ортасының нашарлануына және табиғат жүйесінің кері кетуіне әсер етпейді. Стокгольм деклорациясы түрлі елдерге дамудың экологиялық идеясына қарай бағытталған жолдарын іске асыруды ұсынды. Яғни экодаму тұжырымдамасында экономикалық өсулер тек қана эколологиялық-экономикалық баланстың рұқсат еткен шеңберінде мүмкін болады делінген. Бірақ бұл тұжырымдама көп өмір сүре алмай тұрақты даму тұжырымдамасына ауысты.

1983 жылы БҰҰ-ның Бас хатшының бастамасымен қоршаған орта дамуы бойынша Халықаралық Комиссия құрылды. Оны Норвегияның премьер - министрі Г.Х. Брутланд басқарды. 1987 жылы Комиссияның «Біздің ортақ болашақ» атты есебі жарық көрді.Онда ауқымды экологиялық проблемаларды әлеуметтік, экономикалық және саяси проблемаларымен өзара байланыста шешуге болады деп нақты айтылған. Осы баяндама жарияланғаннан кейін қолданысқа «тұрақты даму» деген түсінік енді.

Тұрақты даму түсінігі бірнеше қырыннан қарастырлады:

• 
  Саяси-құқықтық
  
• 
  Экологиялық
  
• 
  әлеуметтік
  
• 
  халықаралық
  
• 
  экономикалық